Nghiên cứu mật độ xương ở bệnh nhân suy thận mạn từ 50 tuổi trở lên và một sốyếu tố liên quan

Thận là cơ quan có nhiều chức năng ngoại tiết và nội tiết quan trọng trong cơ thể. Trong đó thận góp phần điều hòa cân bằng chuyển hoá calci và phospho trong cơ thể bằng cách đào thải hai chất này ra nước tiểu và sản xuất calcitriol tức là 1,25 dihydroxycholecalciferol, là chất có hoạt tính sinh học mạnh, làm tăng hấp thu calci ở ruột, tăng gắn calci vào xương. Khi thận bị suy mạn tính, cho dù tổn thương ban đầu ở cầu thận hay ở ống kẽ thận, tổ chức nhu mô thận bị xơ hóa dần, mức lọc cầu thận giảm sút, thận không còn đủ khả năng duy trì cân bằng chuyển hóa calci và phospho trong huyết thanh, khi đó hàng loạt các biến loạn xảy ra mà hậu quả là gây ra cường cận giáp thứ phát và các bệnh lý về xương. Loạn dưỡng xương do thận là một thuật ngữ dùng để chỉ các bệnh lý xương ở bệnh nhân suy thận mạn (STM) với những rối loạn khác nhau về sự tái thiết xương bao gồm: viêm xương xơ nang, bệnh xương bất hoạt, nhuyễn xương và bệnh xương hỗn hợp [31], [48], [77]. Khi mức lọc cầu thận (MLCT) giảm dưới 50% thì có tới 50%- 70% bệnh nhân đã có biểu hiện tổn thương về mô học ở xương [12], [43], [57], [60], [68], [77]. Tất cả những rối loạn này có thể dẫn đến tốc độ hủy xương mạnh hơn tạo xương và kết quả là gây nên tình trạng thưa xương, loãng xương và tăng nguy cơ gãy xương ở những bệnh nhân STM [27], [33], [52], [39], [40], [48], [61], [88], [91].

Loãng xương là một căn bệnh âm thầm, kín đáo, vì trong nhiều trường hợp, bệnh không biểu hiện triệu chứng, do đó người bệnh không biết được cho đến khi bị gãy xương. Gãy xương là hậu quả nghiêm trọng nhất của loãng xương, là một trong những nguyên nhân gây giảm tuổi thọ cũng như mất đi khả năng lao động, làm giảm sự vận động, giảm chất lượng cuộc sống, cho nên làm ảnh hưởng đến nền kinh tế của xã hội. Ngày nay chẩn đoán loãng xương là dựa vào phương pháp đo mật độ xương bằng tia X năng lượng kép (DEXA), đo ở cột sống và cổ xương đùi, được thế giới sử dụng nhiều nhất, có độ chính xác cao mà liều bức xạ sử dụng lại thấp.

Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về mật độ xương ở những bệnh nhân STM.Tỷ lệ bệnh nhân STM bị giảm mật độ xương, loãng xương gặp khá cao [63]. Nghiên cứu của Rix M và cộng sự (1999) cho thấy tỷ lệ loãng xương ở bệnh nhân STM điều trị bảo tồn là 30% [81]. Theo Urena (2003), 47¬80% số bệnh nhân bị STM phải lọc máu chu kỳ có loãng xương [92]. Đa số các nghiên cứu đều thống nhất mật độ xương ở bệnh nhân STM giảm trước thời điểm điều trị thay thế thận suy.Vì vậy cần phát hiện sớm loãng xương ở những bệnh nhân STM để có biện pháp dự phòng và kịp thời điều trị nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Tại Việt Nam, Trần Hồng Nghị (2006) nghiên cứu trên 32 bệnh nhân STM đã lọc máu chu kỳ nhận thấy tỷ lệ loãng xương là 46,9% khi đo MĐX bằng phương pháp siêu âm [11]. Nguyễn Văn Thanh (2009) nghiên cứu trên những bệnh nhân STM giai đoạn 4 và 5, chưa điều trị thay thế thận cho thấy tỷ lệ LX và thưa xương là 64,5% khi đo mật độ xương bằng phương pháp DEXA [12]. Tuy nhiên nghiên cứu của tác giả chỉ giới hạn trong độ tuổi từ 20-50 tuổi. Vì vậy để góp phần phòng bệnh và điều trị cho bệnh nhân STM một cách toàn diện hơn, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu này nhằm 2 mục tiêu sau:

1. Xác định mật độ xương ở bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn 4,5 từ 50tuổi trở lên bằng phương pháp đo hấp thụ tia X năng lượng kép (DEXA).

2. Khảo sát một số các yếu tố liên quan đến mật độ xương ở những bệnh nhân này.

MỤC LỤC

ĐẶT VĂN ĐỀ 1

Chương 1. TỔNG QUAN 3

1.1. Cấu trúc và chức năng của xương 3

1.1.1. Cấu trúc và chức năng của xương 3

1.1.2. Sự tái tạo xương 3

1.2. Loãng xương 4

1.2.1. Định nghĩa loãng xương 4

1.2.2. Phân loại loãng xương 5

1.2.3. Sơ lược một số phương pháp đo mật độ xương 5

1.3. Suy thận mạn và loãng xương do suy thận mạn 7

1.3.1. Định nghĩa suy thận mạn 7

1.3.2. Biểu hiện lâm sàng của suy thận mạn 8

1.3.3. Biểu hiện cận lâm sàng của suy thận mạn 8

1.3.4. Chẩn đoán xác định suy thận mạn 9

1.3.5. Chẩn đoán giai đoạn suy thận 10

1.3.6. Bệnh xương do suy thận mạn 10

1.3.7. Sinh bệnh học của loãng xương trong suy thận mạn 13

1.3.8. Một số các yếu tố ảnh hưởng tới MĐX của bệnh nhân bị STM 19

1.3.9. Nguy cơ gãy xương ở bệnh nhân bị suy thận mạn 23

1.4. Tình hình nghiên cứu loãng xương trong suy thận mạn 24

1.4.1. Trên thế giới 24

1.4.2. Ở Việt Nam 25

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27

2.1. Đối tượng nghiên cứu 26

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu 26

2.1.2.Tiêu chuẩn loại khỏi nghiên cứu 27

2.2. Phương pháp nghiên cứu 28

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 28

2.2.2. Phương pháp tiến hành 28

2.3. Xử lý số liệu 32

2.4. Thời gian nghiên cứu 32

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 33

3.1. Đặc điểm của nhóm nghiên cứu 33

3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo các độ tuổi 33

3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo giới 33

3.1.3. Phân bố bệnh nhân theo chỉ số khối cơ thể (BMI) 34

3.1.4. Phân bố bệnh nhân theo nguyên nhân bệnh 34

3.1.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mãn kinh 35

3.1.6. Đặc điểm lâm sàng của suy thận mạn 35

3.1.7. Đặc điểm lâm sàng loãng xương 36

3.1.8. Giá trị trung bình của các xét nghiệm máu 37

3.2. Mật độ xương và tỷ lệ loãng xương 38

3.2.1. Mật độ xương trung bình của nhóm nghiên cứu 38

3.2.2. Tỷ lệ loãng xương 39

3.3. Các yếu tố liên quan 40

3.3.1. Mối liên quan giữa giới và MĐX 40

3.3.2. Mối liên quan giữa BMI và MĐX 42

3.3.3. Mối liên quan giữa tuổi và MĐX 43

3.3.4. Liên quan giữa MLCT và MĐX 45

3.3.5. Mối liên quan giữa PTH và MĐX 46

3.3.6. Mối liên quan giữa calci máu và MĐX 47

3.3.7. Mối liên quan giữa phospho máu và MĐX 49

3.3.8. Mối liên quan giữa phosphatase kiềm và MĐX 50

Chương 4. BÀN LUẬN 52

4.1. Bàn luận về đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 52

4.1.1. Tuổi , giới và nguyên nhân gây suy thận mạn 52

4.1.2. Đặc điểm lâm sàng của nhóm nghiên cứu 53

4.1.3. Đặc điểm về một số xét nghiệm máu 54

4.2. Mật độ xương và tỷ lệ LX ở bệnh nhân suy thận mạn 56

4.2.1. Mật độ xương trung bình ở bệnh nhân STM 56

4.2.2. Tỷ lệ loãng xương ở bệnh nhân STM 60

4.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến mật độ xương ở bệnh nhân STM 62

4.3.1. Ảnh hưởng của giới 62

4.3.2. Ảnh hưởng của BMI 64

4.3.3. Ảnh hưởng của tuổi 65

4.3.4. Ảnh hưởng của MLCT 67

4.3.5. Ảnh hưởng của nồng độ PTH máu lên mật độ xương 68

4.3.6. Ảnh hưởng của calci 71

4.3.7. Ảnh hưởng của phospho máu 72

4.3.8. Ảnh hưởng của phospahase kiềm 73

KẾT LUẬN 76

KIẾN NGHỊ 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC