Nghiên cứu mối liên quan giữa hình thái tinh trùng với một số thông số của tinh dịch đồ và fsh, lh, testosteron huyêt thanh ở người có tinh dịch đồ bất thường

Tỷ lê các cặp vợ chồng vô sinh đang ngày một gia tăng và khác nhau ở mỗi nước, mỗi khu vực. Trên thế giới những cặp vợ chồng vô sinh chiếm từ 10 – 18%, thậm chí có nơi tới 40% [18]. Nguyên nhân gây vô sinh có thể do người chồng hoặc người vợ hoặc cả hai nhưng cũng có thể không tìm ra nguyên nhân.

Đối với vô sinh ở nam giới cần phân biệt được vô sinh do bất lực hay vô sinh do bất thường của quá trình sinh tinh và rối loạn phóng tinh. Vô sinh là vấn đề phức tạp cả về nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị vì nhiều lý do. Sinh lý tinh hoàn, mào tinh, sinh học của tinh trùng còn nhiều bí ẩn. Thành phần của tinh dịch chưa được phân định hết. Cơ chế’ phóng tinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhất là yếu tố thần kinh mà tác dụng chưa biết rõ. Vì vậy trong những trường hợp vô sinh, việc thăm khám cho người chồng nên được tiến hành ngay.

Phân tích tinh dịch là một xét nghiệm rất cần thiết, dễ làm và giúp định hướng cho các xét nghiệm tiếp theo. Đồng thời phân tích chính xác chức năng và hình thái tinh trùng đã đóng góp vào sự thành công của các kỹ thuật thụ tinh, cũng như sự phát triển của kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm những năm gần đây [32]. Thông qua xét nghiệm tinh dịch sẽ giúp cho các bác sỹ lâm sàng có định hướng đúng trong việc sử dụng các biện pháp điều trị, nhằm đem lại hạnh phúc cho những cặp vợ chồng vô sinh. Kết hợp xét nghiệm tinh dịch và phỏng vấn sâu sẽ góp phần tìm ra những yếu tố dịch tễ liên quan, từ đó có thể đưa ra các biện pháp dự phòng có hiệu quả trong công tác chăm sóc sức khoẻ sinh sản, đặc biệt là vấn đề vô sinh.

Chuyên đề này đề cập tới việc phân tích mẫu tinh dịch và điểm về tình hình nghiên cứu tinh dịch ở các cặp vô sinh.

Chươngl. Xét nghiêm tinh dịch

1.1. Sự hình thành và tính chất tinh dịch

Tinh dịch là một hỗn dịch gồm tinh trùng và dịch tiết của các tuyến phụ thuộc đường dẫn tinh, trong đó tinh trùng chiếm khoảng 10%, dịch túi tinh chiếm 60% và dịch tuyến tiền liệt khoảng 30%. Tinh trùng sinh ra trong ống sinh tinh của tinh hoàn và được biệt hoá hoàn toàn trong đường dẫn tinh. Quá trình này do hormon vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến kẽ kiểm soát. Vùng dưới đồi tiết hormon giải phóng gonadotropin (GnRH – gonadotropin releasing hormon) kích thích tuyến yên chế tiết hormon kích tạo tinh trùng (Follicle stimulating hormon – FSH) và hormon kích tế bào kẽ (Intertitial cell stimulating hormon – ICSH), ICSH kích tế bào Leydig chế tiết Testosteron. FSH phối hợp với testosteron tác động lên các ống sinh tinh, kích thích sinh tinh. Quá trình sinh tinh diễn ra qua hai giai đoạn: gián phân, giảm phân và thay đổi hình dạng. Quá trình này kéo dài khoảng 70 ± 4 ngày. Số lượng tinh trùng được tạo ra mỗi ngày khoảng 150 triệu. Khi mới ra khỏi ống sinh tinh, tinh trùng chưa có khả năng tự di chuyển và thụ tinh. Trong khi được vận chuyển trong những đoạn đầu của đường dẫn tinh, tinh trùng có những biến đổi hình thái, hoá học để tự di chuyển và có khả năng thụ tinh, quá trình này diễn ra từ 12 – 21 ngày [7], [12], [26].

Dịch túi tinh tiết ra bao gồm một số thành phần quan trọng. Fructose là nguồn năng lượng chính cho tinh trùng sau khi xuất tinh. Prostaglandin có tác dụng kích thích sự co thắt của các cơ trơn trong đường sinh duc nam và nữ, hỗ trợ sự di động của tinh trùng. Fibrinogen làm đông tinh dịch sau khi xuất tinh. Dịch tuyến tiền liệt chứa acid citric, kẽm, magnesium, fibriolysin và aminopeptidase. Khi xuất tinh, các men gây đông tinh dịch sẽ tác động lên fibrinogen trong dịch tiết từ túi tinh, sinh ra fibrin làm đông tinh dịch. Sau đó fibrinolysin và aminopeptidase sẽ phân huỷ fibrin để giải phóng tinh trùng. Dịch túi tinh có tính kiềm, dịch tuyến tiền liệt có tính acid, tinh dịch khi phóng tinh có pH ổn định, trung tính [9], [12], [32], [35], [62].

1.2. Kỹ thuật xét nghiêm tinh dịch

Có nhiều phương pháp đánh giá tinh dịch nhưng có một kỹ thuật cơ bản và phổ biến nhất được thực hiên ở các phòng khám vô sinh đó là xét nghiêm tinh dịch đồ.

Để đáp ứng nhu cầu cần thiết cho viêc chuẩn hoá qui trình xét nghiêm tinh dịch người, Tổ chức Y tế’ thế’ giới (WHO) xuất bản cuốn “Laboratory manual for the examination of human semen and semen – cervical mucus interaction” lần đầu tiên vào năm 1980 sau đó có ấn bản thứ hai năm 1987 và ấn bản thứ ba năm 1992. Những ấn bản này được sử dụng rộng rãi trên toàn thế’ giới cho các nhà lâm sàng và các nhà nghiên cứu. Ân bản thứ ba được dịch ra nhiều thứ tiếng Ả rập, Trung quốc, Pháp, Đức, Indonesia, Italian, Thổ Nhĩ Kỳ và Tây Ban Nha. Ân bản lần thứ tư ra đời vào năm 1999 [62] đã có những sửa chữa cho phù hợp với những tiến bộ mới trong lĩnh vực nghiên cứu về vô sinh, những thành tựu đạt được về các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Kỹ thuật xét nghiêm tinh dịch đồ gồm các bước cơ bản như sau.

1.2.1. Lấy mẫu

Tinh dịch lấy theo cách thủ dâm. Người chồng cần đi tiểu, rửa sạch tay và rửa sạch dương vật trước khi lấy mẫu, tránh rửa bằng xà phòng. Cốc đựng tinh dịch nên sử dụng một lần và được tiêt trùng. Thời điểm tốt nhất để lấy mẫu xét nghiêm khi người chồng không sốt, không dùng thuốc, không uống rượu và đã có thời gian kiêng xuất tinh từ 3 – 5 ngày. Tinh dịch đồ tốt nhất nên thực hiên trong giờ đầu sau lấy mẫu, không được để quá 2

giờ. Phòng lấy tinh dịch được thiết kế’ riêng, kín đáo, nằm cạnh phòng xét nghiêm, có nhiêt độ ổn định 20 – 240C.

1.2.2. Khảo sát đại thể

– Màu sắc tinh dịch: quan sát bằng mắt thường.

– Thể tích tinh dịch: đo bằng cốc đong có chia vạch.

MỤC LỤC

Đặt vấn đề 1

Chương 1. Tổng quan tài liệu

1.1. Sơ lược về sự hình thành, tính chất tinh dịch, các rối loạn trong quá trình

tạo tinh trùng và bài tiết tinh trùng 3

1.2. Cấu tạo hình thái tinh trùng người 4

1.3. Bản chất, tác dụng, sự bài tiết, điều hòa bài tiết FSH, LH, Testosteron 8

1.4. Tình hình nghiên cứu vô sinh, tinh dịch, tinh trùng và nôi tiết trên thế giới .. 9

1.5. Những nghiên cứu ở trong nước 16

Chương 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

2.1. Đối tượng nghiên cứu 20

2.2. Phương pháp nghiên cứu 21

Chương 3: Dự kiến kết quả nghiên cứu

3.1. Môt số đặc điểm của nhóm đối tượng nghiên cứu 27

3.2. Đặc điểm 2 nhóm mẫu tinh dịch đồ bất thường được nghiên cứu 27

3.3. Hình thái tinh trùng trong 2 nhóm tinh dịch đồ bất thường 28

3.4. Mối liên quan giữa hình thái tinh trùng với môt số thông số đánh giá

tinh dịch 32

3.5. Mối liên quan giữa tinh dịch đồ, hình thái tinh trùng với nồng đô FSH, LH,

Testosteron huyết thanh 33

Chương 4. Dự kiến bàn luận

4.1. Về môt số đặc điểm của nhóm đối tượng nghiên cứu 36

4.2. Đặc điểm 2 nhóm mẫu tinh dịch đồ bất thường được nghiên cứu 36

4.3. Hình thái tinh trùng trong 2 nhóm tinh dịch đồ bất thường 36

4.4. Mối liên quan về hình thái tinh trùng giữa 2 nhóm 36

4.5. Mối liên quan giữa hình thái tinh trùng với môt số thông số đánh giá

tinh dịch đồ 36

4.6. Nồng đô FSH, LH, Testosteron huyết thanh ở 2 nhóm 36

4.7. Mối liên quan giữa tinh dịch đồ, hình thái tinh trùng với nồng đô FSH,

LH, Testosteron huyết thanh 36

Dự kiến kết luận 37

Tài liệu tham khảo

Phụ lục

Dự kiến tiến độ, kinh phí