Nghiên cứu mối liên quan giữa TNF-, IL-1β, IL-6, IL-10 và cortisol máu với tình trạng rối loạn chức năng đa cơ quan và tử vong trong sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em
Luận án Nghiên cứu mối liên quan giữa TNF-, IL-1β, IL-6, IL-10 và cortisol máu với tình trạng rối loạn chức năng đa cơ quan và tử vong trong sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em.Sốc nhiễm khuẩn (SNK) là một hội chứng lâm sàng thường gặp tại khoa hồi sức – cấp cứu nhi. Tỷ lệ mắc còn cao ở nước ta. Tại bệnh viện Nhi đồng (BVNĐ) 1 năm 1991-1992 tỷ lệ SNK là 32,1%; năm 2003-2005 tỷ lệ SNK là 53,27%. Tỷ lệ tử vong đầu thế kỷ 21 trong nước khoảng 60-80%.
Thực tế lâm sàng cho thấy chẩn đoán và xử trí SNK là một quá trình khó khăn và phức tạp. Việc nhận biết các biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng liên quan đến các giai đoạn bệnh, có ý nghĩa tiên lượng bệnh rất quan trọng. Nhưng đến nay vẫn chưa có yếu tố nào có khả năng tiên lượng chắc chắn.Cytokin và cortisol là các chất trung gian điều hòa tình trạng viêm trong NKH, chúng có vai trò quan trọng trong nhiễm khuẩn huyết (NKH) và SNK. Nồng độ của các cytokin và cortisol có thể giúp tiên lượng mức độ nặng, tử vong của bệnh. Có rất ít nghiên cứu chất này trong SNK ở nước ta do thiếu phương tiện. Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này với các mục tiêu sau:
- Xác định tỷ lệ rối loạn chức năng đa cơ quan, tỷ lệ tử vong và một số yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng liên quan đến tử vong ở trẻ sốc nhiễm khuẩn.
- Xác định mối liên quan giữa TNF- , IL-1β, IL-6, IL-10 và cortisol máu tại thời điểm 0, 6 và 24 giờ sau chẩn đoán sốc nhiễm khuẩn với tử vong và rối loạn chức năng đa cơ quan. 2
- Xác định mối liên quan giữa TNF- , IL-1β, IL-6, IL-10 và cortisol máu.
- TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
SNK có tỷ lệ mắc và tử vong còn rất cao, đến nay chẩn đoán, xử trí và tiên lượng còn gặp nhiều khó khăn. Vai trò của cytokin và cortisol trong SNK chưa được nghiên cứu nhiều trong nước. Dựa vào vai trò bệnh sinh và ảnh hưởng lâm sàng của các chất này trong SNK. Đề tài nghiên cứu mối liên quancủa TNF- , IL-β, IL-6, IL-10 và cortisol ở trẻ SNK với rối loạn chức năng đa cơ quan và tử vong là quan trọng và cần thiết.
- NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Xác định tỷ lệ tử vong trong SNK, tỷ lệ rối loạn chức năng đa cơ quan. Hình ảnh lâm sàng bệnh nhi SNK nhập khoa Hồi sức BVNĐ 1. Kết quả lactate máu tăng ở nhóm tử vong và giảm ở nhóm sống.
Nêu tỷ lệ tăng các cytokin, nồng độ trung bình của các cytokin, diễn tiến của các cytokin, mối liên quan của các cytokin và nêu rõ TNF- và IL-10 liên quan với tử vong.
Nêu tỷ lệ suy thượng thận tuyệt đối ở trẻ SNK và nhóm cortisol > 340 ng/ml có tỷ lệ tử vong cao.
- BỐ CỤC LUẬN ÁN
Luận án gồm 109 trang: đặt vấn đề 3 trang, tổng quan 38 trang, phương pháp nghiên cứu 6 trang, kết quả 24 trang, bàn luận 36 trang, kết luận và kiến nghị 2 trang. Luận án có 41 bảng, 8 sơ đồ, 12 hình. Luận án có 210 tài liệu tham khảo, trong đó 32 tiếng Việt và 178 tiếng Anh.
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, CÁC SƠ ĐỒ, CÁC HÌNH
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………………………………….. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ……………………………………………………………………….. 4
1.1. Sơ lược lịch sử sốc nhiễm khuẩn và cytokin ……………………………………………………………… 4
1.2. Nghiên cứu sốc nhiễm khuẩn và cytokin trong nước và trên thế giới ……………………………. 4
1.3. Một số khái niệm và định nghĩa hiện nay về nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn ……. 6
1.4. Tình hình sốc nhiễm khuẩn ……………………………………………………………………………………… 8
1.5. Triệu chứng lâm sàng .. …………………………………………………………………………………………. 9
1.6. Các xét nghiệm …………………………………………………………………………………………………….. 10
1.7. Sinh lý bệnh của sốc nhiễm khuẩn và vai trò của cytokin …………………………………………… 13
1.8. Rối loạn chức năng cơ quan trong nhiễm khuẩn huyết ……………………………………………… 27
1.9. Điều trị ………………………………………………………………………………………………………………… 33
1.10. Một số yếu tố tiên lượng tử vong trong sốc nhiễm khuẩn trẻ em ……………………………….. 40
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………… 42
2.1. Đối tượng nghiên cứu ……………………………………………………………………………………………. 42
2.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………………………………….. 44
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………………………………………. 48
3.1. Đặc điểm chung dân số nghiên cứu …………………………………………………………………………. 48
3.2. Tỷ lệ tử vong, rối loạn chức năng đa cơ quan và một số yếu tố liên quan đến tử vong …… 48
3.3. Cytokin và cortisol trong máu với tử vong và rối loạn chức năng đa cơ quan ……………….. 59
3.4. Liên quan giữa TNF- , IL-1β, IL-6, IL-10 và cortisol với nhau …………………………………. 69
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ………………………………………………………………………………………….. 72
4.1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu …………………………………………………………………… 72
4.2. Tỷ lệ tử vong, rối loạn chức năng đa cơ quan và một số yếu tố liên quan đến tử vong ….. 73
4.3. Cytokin và cortisol máu với tử vong và rối loạn chức năng đa cơ quan ……………………….. 81
4.4. Liên quan giữa TNF- , IL-1β, IL-6, IL-10 và cortisol với nhau ……………………………….. 102
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………………………………….. 108
KIẾN NGHỊ ……………………………………………………………………………………………………………. 109
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]aaaAn P L (2004). Đánh giá tiên lư ợng tử vong ở trẻ em tại khoa hồi sức. Luận án tiến sỹ y học.
Đại Học Y Dược Tp Hồ Chí Minh, PP
[2]aaaChinh T T M (2005). Đánh giá hiệu quả hồi phục thể tích tuần hoàn trong sốc nhiễm khuẩn
ở trẻ em. Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú chuyên nghành nhi. Đại Học Y Hà Nội, PP
[3]aaaDanh P T “Sử dụng kỹ thuật Biochip trong xét nghiệm và ứng dụng lâm sàng cytokines ”
http://www.choray.org.vn.
*4+aaaĐiển T M (2010). Nghiên cứu kết quả điều trị và một số yếu tố tiên lượng tử vong trong
sốc nhiễm khuẩn trẻ em. Luận án tiến sỹ y học. Đại Học Y Hà Nội. Hà Nội, PP
*5+aaaĐính V V (2006). “Tổng quan về điều trị suy đa tạng.” Hội nghị khoa học chuyên đề: Lọc
máu liên tục trong hồi sức cấp cứu.
*6+aaaĐồng V C, An P L (2006). “Đánh giá áp dụng thang điểm tiên lượng nguy cơ tử vong PRISM
II ở trẻ trên 1 tháng đến 15 tuổi nhập khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2004 –
2005.” Y Học Thành phố Hồ Chí Minh 10(1), pp 100 – 105.
*7+aaaĐồng V C, Nguyên P N T, Hữu N T (2005). “Đặc điểm sốc nhiễm trùng tại bệnh viện Nhi
đồng 2 ” Y Học Thành phố Hồ Chí Minh 9, pp 33-37.
[8]aaaHuệ P T, Trà L N (2006). “Giá trị của IL-6 và CRP trong chẩn đoán nhiễm khuẩn sơ sinh
sớm.” Hội nghị Nhi khoa Việt Nam lần thứ XVIII 14, pp 16-19.
*9+aaaHùng Đ V (2007). Giá trị tiên lượng của thang điểm PRISM đối với bệnh nhân nhập khoa
Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Nhi Trung ương. Luận văn thạc sỹ y học, Trường Đại học Y Hà
nội, Hà nội, PP
[10]aaaKiệt Đ P (1981). “Nhiễm khuẩn huyết do tụ cầu ở trẻ em.” Kỷ yếu công trình nghiên cứu
khoa học, Viện Bảo Vệ Sức khỏe Trẻ em, pp 104-116.
[11]aaaMỹ L T (1994). Đặc điểm nhiễm khuẩn huyết sơ sinh, PP
[12]aaaNga N T K, Hương T T (1997). “Nhiễm khuẩn huyết sơ sinh.” kỷ yếu công trình nghiên cứu
khoa học Viện Nhi, pp 47-52.
*13+aaaNguyên N Đ (2002). Cỡ mẫu. Phương pháp nghiên cứu khoa học trong y khoa: 32-41.
[14]aaaNguyên P N T (2003). Khảo sát nhiễm khuẩn huyết tại bệnh viện Nhi đồng 2. Luận văn tốt
nghiệp bác sĩ nội trú chuyên nghành nhi, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, PP
[15]aaaPhi N T, Hằng Đ T (1998). “Nhiễm khuẩn huyết ở trẻ em, căn nguyên vi khuẩn và tình hình
kháng kháng sinh.” Một số công trình nghiên cứu về độ nhạy cảm của vi khuẩn với thuốc
kháng sinh, pp 111-119.
[16]aaaPhiệt P H (1999). Cytokin. Miễn dịch sinh lý bệnh, Nhà Xuất bản y Học Tp. Hồ Chí Minh. 1:
55-64.
[17]aaaPhương B T, Dụ N T (2002). Đánh giá tác dụng dung dịch natrichlorua 0,9%, hydroxyethyl
starch 6% trong điều trị sốc nhiễm khuẩn. Luận văn tốt nghiệp bác sĩ chuyên khoa cấp 2,
Đại học Y khoa Hà Nội, PP
[18]aaaQuang P V, cam B V, Quân T H M, et al. (2010). “Điều trị ban đầu sốc nhiễm khuẩn trẻ em
tại khoa Cấp Cứu bệnh viện Nhi đồng 1.” Y Học Thành phố Hồ Chí Minh 14(1), pp 15 -22.
[19]aaaSoát V V (2007). Nhận xét về đặc điểm dịch tễ lâm sàng và kết quả điều trị sốc ở trẻ em
tại khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Nhi Trung ương. Luận văn tốt nghiệp bác sĩ chuyên
khoa cấp 2, Đại học Y khoa Hà Nội, Hà Nội, PP
[20]aaaSong N D (2004). “Nghin cứu tử vong do sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em tại khoa Hồi sức Cấp
cứu bệnh viện Nhi Trung ương trong 5 năm (1/1999-9/2003).” Luận văn thạc sĩ y học, Đại
học Y khoa h Nội.
112
[21]aaaThắng B Q (2006). Nghiên cứu lâm sàng và một số biến đổi sinh học trong nhiễm khuẩn
huyết trẻ em, Luận án tiến sỹ y học chuyên ngành nhi khoa. Đại Học Y Dược Tp. Hồ Chí
Minh, Hồ Chí Minh, PP
[22]aaaThắng P V (2008). Nghiên cứu chẩn đoán sớm và điều trị sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em. Báo
cáo kết quả nghiên cứu đề tài cấp bộ, Bộ Y tế., PP
[23]aaaThắng P V, Kiệt Đ P, Thi N M (1998). “Nhận xét ban đầu về nhiễm khuẩn huyết gram âm ở
trẻ em.” Nhi Khoa 7(2), pp 91-97.
[24]aaaThảo P T N (2007). “Khảo sát nồng độ TNF, IL-1, Il-6, IL-8, IL-10 trên bệnh nhân nhiễm
khuẩn huyết.” Hội nghị khoa học Hồi sức cấp cứu và chống độc toàn quốc lần thứ 4, pp
206-219.
[25]aaaThức Đ V, Thủy V T T (2000). “Một số nhân xét về nhiễm khuẩn huyết trẻ em tại bệnh
viện Hải Phòng (1995-1999).” Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học, Hội nghị Nhi khoa
toàn quốc lần thứ 17, Y Học Hà Nội, pp 111-119.
[26]aaaThục V T M, Ban Đ D (1999). Interleukin-1. Cytokin phân tử và ứng dụng điều trị lâm sàng,
Nhà xuất bản Y học Hà Nội. Hà Nội: 36-44.
[27]aaaThục V T M, Ban Đ D (1999). Interleukin-6. Cytokin phân tử và ứng dụng điều trị lâm sàng,
Nhà xuất bản Y học. Hà Nội: 82-94.
[28]aaaThục V T M, ban Đ D (1999). Interleukin-8. Cytokin phân tử và ứng dụng điều trị lâm sàng,
Nhà xuất bản Y Học. Hà Nội: 102-108.
[29]aaaThục V T M, Ban Đ D (1999). Interleukin-10. Cytokin phân tử và ứng dụng điều trị lâm
sàng, Nhà xuất bản Y Học. Hà Nội: 116-124.
[30]aaaTuấn Đ Q, Tám B V (2009). “Đánh giá hiệu quả điều trị sốc nhiễm khuẩn tại khoa Hồi sức
Tích cực bệnh viện Bạch Mai (ở nhóm bệnh nhân không lọc máu liên tục).” Y Học Việt
Nam 1, pp Tr 53-53.
[31]aaaTuấn H M (1992). Góp phần nghiên cứu nhiễm trùng huyết tại bệnh viện Nhi đồng 1. Luận
văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú chuyên nghành nhi. Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh. Hồ Chí
Minh, PP
[32]aaaTùng C V (2002). Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng sốc nhiễm khuẩn trẻ em
tại Khoa Hồi sức cấp cứu Viện Nhi. Luận văn Thạc sỹ KHYH, Đại học Y Hà nội, Hà nội., PP