Nghiên cứu một số bệnh mắt ở người lao động tiếp xúc nghề nghiệp với bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt

Luận án Nghiên cứu một số bệnh mắt ở người lao động tiếp xúc nghề nghiệp với bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt.Từ lâu, trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về bức xạ nhiệt, bức xạ tử ngoại và ảnh hƣởng của chúng đến sức khỏe con ngƣời đặc biệt tới thị lực và sức khỏe mắt. Ảnh hƣởng đó phụ thuộc vào vào đặc điểm bức xạ, cƣờng độ mạnh hay yếu, thời gian tiếp xúc dài hay ngắn và diện tích của bề mặt chiếu bức xạ cũng nhƣ đặc điểm cấu tạo của mô tiếp xúc [1].
Mặt trời phát ra bức xạ quang tự nhiên gồm bức xạ tử ngoại, ánh sáng nhìn thấy và bức xạ hồng ngoại. Theo Tổ chức y tế thế giới, các ảnh hƣởng cấp tính đến mắt do phơi nhiễm với bức xạ mặt trời gồm viêm kết giác mạc nguyên nhân do bức xạ tử ngoại, bỏng võng mạc do ánh sáng xanh và bức xạ hồng ngoại gần. Các ảnh hƣởng mạn tính bao gồm mộng thịt, thoái hóa kết mạc (pinguacula), đục thể thủy tinh, thoái hóa hoàng điểm, ung thƣ biểu mô tế bào vảy của giác mạc và kết mạc [2].

Tác hại của bức xạ quang nhân tạo lên mắt đƣợc báo cáo bởi bức xạ tử ngoại phát sinh trong hàn hồ quang là nguyên nhân làm thợ hàn bị viêm kết giác mạc cấp do UVR, dân gian còn gọi là đau mắt hàn. Tổn thƣơng võng mạc cấp do ánh sáng xanh đã đƣợc báo cáo bởi những ngƣời nhìn lâu vào ánh sáng hồ quang mà mắt không đƣợc bảo vệ [3], [4].
Bệnh đục thể thủy tinh do phơi nhiễm với bức xạ nhiệt mạn tính đƣợc biết đến từ năm 1739 ở thợ thổi thủy tinh và thợ luyện kim loại [5],[6]. Bỏng võng mạc do tiếp xúc với bức xạ hồng ngoại từ các nguồn công nghiệp nhƣ đèn laser hồng ngoại cũng đã đƣợc ghi nhận [7].
Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã đƣa bức xạ nhiệt, bức xạ tử ngoại vào danh mục các yếu tố gây bệnh nghề nghiệp. Có hơn 32 nƣớc trên thế giới đã đƣa bệnh đục thể thủy tinh vào danh mục bệnh nghề nghiệp đƣợc đền bù trong đó có nhiều nƣớc Châu Âu nhƣ Pháp, Hungary, Nga và Trung Quốc…2
Bệnh viêm giác mạc cấp do bức xạ tử ngoại, bệnh mộng thịt cũng đƣợc đƣa vào danh sách bệnh nghề nghiệp tại Pháp [8], [9], [10].
Cùng với sự phát triển kinh tế, nƣớc ta ngày càng có thêm nhiều ngƣời lao động trong các ngành công nghiệp có phơi nhiễm với bức xạ nhiệt và bức xạ tử ngoại nhƣ cơ khí luyện kim, đóng tàu, xây dựng, y tế…nên nhu cầu đƣợc bảo vệ mắt cho ngƣời lao động ngày càng cao. Trong khi đó, các nghiên cứu về vấn đề này ở trong nƣớc còn rất hạn chế. Xuất phát từ thực tế trên và để có thêm cơ sở xây dựng các giải pháp cải thiện điều kiện lao động và bảo vệ mắt cho ngƣời lao động cũng nhƣ làm cơ sở đề xuất một số bệnh mắt vào danh mục bệnh nghề nghiệp đƣợc hƣởng bảo hiểm nên nghiên cứu sinh đã tiến hành đề tài “Nghiên cứu một số bệnh mắt ở người lao động tiếp xúc nghề nghiệp với bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt”.
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Đánh giá một số điều kiện lao động liên quan đến bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt ở thợ hàn, thợ luyện cán thép thuộc công ty Đóng tàu Hạ Long và công ty Gang thép Thái Nguyên năm 2013-2014
2. Xác định tỷ lệ hiện mắc một số bệnh mắt của người lao động và phân tích một số yếu tố liên quan với bức xạ tử ngoại, bức xạ nhiệt
3. Xây dựng dự thảo tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đục thể thủy tinh nghề nghiệp do tiếp xúc với bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt

MỤC LỤC
Lời cam đoan………………………………………………………………………………………… i
Lời cảm ơn ………………………………………………………………………………………….. ii
Mục lục……………………………………………………………………………………………….iii
Các chữ viết tắt…………………………………………………………………………………… vii
Danh mục các bảng …………………………………………………………………………….viii
Danh mục hình, ảnh ……………………………………………………………………………… x
Danh mục sơ đồ…………………………………………………………………………………… xi
Danh mục biểu đồ ……………………………………………………………………………….. xi
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN………………………………………………………………… 3
1.1.Một vài nét về giải phẫu nhãn cầu …………………………………………………… 3
1.2. Tác động của bức xạ nhiệt và bức xạ tử ngoại lên cơ thể…………………… 5
1.2.1. Một số khái niệm liên quan đến bức xạ tử ngoại, bức xạ nhiệt ………5
1.2.2. Tác động của bức xạ nhiệt, bức xạ tử ngoại, ánh sáng nhìn thấy lên cơ thể..8
1.2.3. Đặc điểm lâm sàng một số bệnh mắt có liên quan đến tiếp xúc bức
xạ tử ngoại, bức xạ nhiệt. ………………………………………………………..14
1.3. Tình hình nghiên cứu các bệnh mắt do tiếp xúc với bức xạ tử ngoại và
bức xạ nhiệt ở trong nƣớc và ngoài nƣớc ……………………………………….. 19
1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới…………………………………………….19
1.3.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc ……………………………………………..28
1.4. Cơ sở lựa chọn dự thảo xây dựng tiêu chuẩn chẩn đoán và giám định
bệnh đục thể thủy tinh nghề nghiệp bổ sung vào danh mục BNN đƣợc
bảo hiểm tại Việt Nam. ………………………………………………………………… 30
1.5. Một vài nét về địa điểm nghiên cứu………………………………………………. 34
1.5.1. Công ty gang thép Thái Nguyên……………………………………………….34
1.5.2. Công ty Đóng tàu Hạ Long………………………………………………………34iv
CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 36
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………………………………. 36
2.1.1. Ngƣời lao động……………………………………………………………………….36
2.1.2. Điều kiện lao động bao gồm: ……………………………………………………36
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu…………………………………………………. 37
2.2.1. Địa điểm nghiên cứu ……………………………………………………………….37
2.2.2. Thời gian nghiên cứu……………………………………………………………….37
2.3. Nội dung nghiên cứu…………………………………………………………………… 37
2.4.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………………38
2.4.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu ……………………………………………………….38
2.4.3. Các biến số và chỉ số nghiên cứu, phƣơng pháp và công cụ thu
thập số liệu……………………………………………………………………………41
2.4.4. Kỹ thuật thu thập thông tin và đánh giá kết quả………………………….44
2.5. Hạn chế sai số…………………………………………………………………………….. 54
2.6. Xử lý số liệu ………………………………………………………………………………. 55
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu……………………………………………………………. 56
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………. 58
3.1. Đánh giá một số điều kiện lao động liên quan đến bức xạ tử ngoại và
bức xạ nhiệt ở thợ hàn, thợ luyện cán thép thuộc công ty Đóng tàu Hạ
Long và công ty Gang thép Thái Nguyên năm 2013-2014 ……………….. 58
3.1.1. Thực trạng điều kiện lao động ………………………………………………….58
3.1.2. Kết quả quan trắc môi trƣờng lao động……………………………………..67
3.2. Xác định tỷ lệ hiện mắc một số bệnh mắt ở ngƣời lao động và phân tích
một số yếu tố liên quan với bức xạ tử ngoại, bức xạ nhiệt ………………… 70
3.2.1. Đặc điểm của đối tƣợng nghiên cứu………………………………………….70
3.2.2. Tỷ lệ mắc một số bệnh tật mắt của nhóm nghiên cứu………………….72v
3.2.3. Một số mối liên quan giữa tỷ lệ mắc một số bệnh mắt và tiếp xúc
nghề nghiệp với bức xạ nhiệt, bức xạ tử ngoại…………………………..89
3.3. Xây dựng dự thảo tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đục thể thủy tinh nghề
nghiệp do tiếp xúc với bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt ……………………. 93
3.3.1. Định nghĩa bệnh ……………………………………………………………………..93
3.3.2. Yếu tố tiếp xúc………………………………………………………………………..93
3.3.3. Nghề, công việc thƣờng gặp và nguồn tiếp xúc………………………….93
3.3.4. Giới hạn tiếp xúc tối thiểu………………………………………………………..93
3.3.5. Thời gian tiếp xúc tối thiểu ………………………………………………………93
3.3.6. Thời gian bảo đảm…………………………………………………………………..93
3.3.7. Chẩn đoán………………………………………………………………………………94
3.3.8. Biến chứng……………………………………………………………………………..95
3.3.9. Chẩn đoán phân biệt………………………………………………………………..96
3.3.10. Đánh giá mức độ đục thể thủy tinh. …………………………………………97
CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN…………………………………………………………………. 98
4.1. Đánh giá một số điều kiện lao động liên quan đến bức xạ tử ngoại và
bức xạ nhiệt ở thợ hàn, thợ luyện cán thép thuộc công ty Đóng tàu Hạ
Long và công ty Gang thép Thái Nguyên năm 2013-2014 ……………….. 98
4.1.1. Điều kiện lao động tại công ty Gang thép Thái Nguyên………………98
4.1.2. Điều kiện lao động của thợhàn hồquang tại công ty Đóng tàu Hạ Long ….102
4.2. Tỷ lệ hiện mắc một số bệnh mắt của ngƣời lao động và phân tích một số
yếu tố liên quan với bức xạ tử ngoại, bức xạ nhiệt…………………………. 108
4.2.1. Đặc điểm chung về đối tƣợng nghiên cứu………………………………..108
4.2.2. Tỷ lệ mắc một số bệnh tật mắt của nhóm nghiên cứu………………..108vi
4.2.3. Một số mối liên quan giữa tỷ lệ mắc một số bệnh mắt và tiếp xúc
nghề nghiệp với bức xạ nhiệt, bức xạ tử ngoại…………………………111
4.3. Xây dựng dự thảo tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đục thể thủy tinh
nghề nghiệp do tiếp xúc với bức xạ tử ngoại và bức xạ nhiệt ………….. 123
NHỮNG ĐÓNG GÓP VÀ HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI………………………… 129
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 130
KHUYẾN NGHỊ……………………………………………………………………………… 133
DANH SÁCH CÁC BÀI BÁO LIÊN QUAN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1: PHIẾU PHỎNG VẤN NGƢỜI LAO ĐỘNG VỀ BỆNH MẮT
PHỤ LỤC 2: PHIẾU ĐIỀU TRA CƠ SỞ
PHỤ LỤC 3: PHIẾU KHÁM MẮT
PHỤ LỤC 4: MỘT VÀI HÌNH ẢNH TRONG QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU
PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ QUAN TRẮC MÔI TRƢỜNG LAO ĐỘNG

DANH MỤC CÁC BẢNG
Số bảng Tên bảng Trang
Bảng 2.1. Tổng hợp số mẫu thực tế đã quan trắc MTLĐ tại các nhà máy ….. 41
Bảng 2.2. Tóm tắt các biến số và chỉ số nghiên cứu, phƣơng pháp và công cụ
thu thập số liệu…………………………………………………………………… 41
Bảng 2.3. Thời gian tiếp xúc cho phép với bức xạ tử ngoại……………………… 45
Bảng 2.4. Độ rọi duy trì tối thiểu với các loại hình công việc…………………… 46
Bảng 3.1. Tình hình sử dụng phƣơng tiện bảo vệ cá nhân của thợ hàn………. 65
Bảng 3.2. Tình hình sử dụng phƣơng tiện bảo vệ cá nhân của thợ luyện cán thép.. 66
Bảng 3.3. Kết quả quan trắc ánh sáng tại nơi làm việc…………………………….. 67
Bảng 3.4. Kết quả quan trắc bức xạ tử ngoại………………………………………….. 67
Bảng 3.5. Kết quả quan trắc bức xạ nhiệt ………………………………………………. 68
Bảng 3.6. Bức xạ quang trƣớc và sau mặt nạ hàn của thợ hàn hồ quang ……. 69
Bảng 3.7. Phân bố đối tƣợng theo cơ sở sản xuất……………………………………. 70
Bảng 3.8. Đặc điểm về tuổi đời…………………………………………………………….. 71
Bảng 3.9. Đặc điểm về tuổi nghề ………………………………………………………….. 71
Bảng 3.10. Tần suất mắt bị dị vật bắn khi làm việc…………………………………. 72
Bảng 3.11. Các triệu chứng chủ quan tại mắt …………………………………………. 72
Bảng 3.12. Thị lực nhìn xa của nhóm nghiên cứu …………………………………… 73
Bảng 3.13. Tỷ lệ mắc tật khúc xạ của nhóm nghiên cứu………………………….. 74
Bảng 3.14. Tỷ lệ mắc một số bệnh mắt của nhóm nghiên cứu………………….. 74
Bảng 3.15. Tỷ lệ mắc một số bệnh mắt ở nhóm nghiên cứu …………………….. 75
Bảng 3.16. Tần suất mắc viêm kết giác mạc cấp do UVR ở nhóm tiếp xúc .. 75
Bảng 3.17. Tỷ lệ mắc bệnh viêm kết mạc ở các nhóm nghề …………………….. 77
Bảng 3.18. Tỷ lệ mắc bệnh viêm bờ mi ở các nhóm nghề………………………… 78
Bảng 3.19. Tỷ lệ mắc sạn vôi trên kết mạc ở các nhóm nghề …………………… 78ix
Bảng 3.20. Tỷ lệ mắc mộng thịt trên một mắt và hai mắt…………………………. 79
Bảng 3.21. Đặc điểm về vị trí mộng mắt (tính trên đơn vị mắt)………………… 79
Bảng 3.22. Tỷ lệ mắc mộng thịt ở các giai đoạn …………………………………….. 80
Bảng 3.23. Tỷ lệ mắc bệnh thoái hóa kết mạc theo tuổi đời……………………… 81
Bảng 3.24. Tỷ lệ mắc thoái hóa rìa giác mạc theo tuổi đời ………………………. 83
Bảng 3.25. Tỷ lệ mắc sẹo đục giác mạc ở các nhóm nghề ……………………….. 83
Bảng 3.26. Tỷ lệ mắc bệnh đục TTT ở nhóm tiếp xúc và nhóm so sánh ……. 84
Bảng 3.27. Tỷ lệ mắc bệnh đục TTT ở nhóm nghiên cứu theo tuổi đời……… 84
Bảng 3.28. Tỷ lệ mắc bệnh đục thể thủy tinh ở các nhóm nghề………………… 85
Bảng 3.29. Tỷ lệ mắc bệnh đục thể thủy tinh theo nhóm tuổi đời của nhóm
luyện cán thép và nhóm so sánh …………………………………………… 86
Bảng 3.30. Tỷ lệ mắc các bệnh bán phần sau của mắt……………………………… 88
Bảng 3.31. Liên quan giữa tỷ lệ mắc bệnh viêm kết giác mạc cấp…………….. 89
Bảng 3.32. Liên quan giữa tỷ lệ mắc mộng thịt ở nhóm tiếp xúc………………. 89
Bảng 3.33. Liên quan giữa tỷ lệ mắc bệnh thoái hóa kết mạc …………………… 90
Bảng 3.34. Liên quan giữa tỷ lệ đục TTT ở nhóm tiếp xúc và nhóm so sánh
với tuổi nghề ……………………………………………………………………… 91
Bảng 3.35. Liên quan giữa tỷ lệ mắc đục TTT với cƣờng độ bức xạ nhiệt tiếp xúc.. 92
Bảng 3.36. Liên quan đục thể thủy tinh với sử dụng phƣơng tiện bảo vệ cá
nhân ở nhóm thợ luyện cán thép…………………………………………… 9