Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học tại huyệt nguyên ở trẻ bình thường và bệnh nhân viêm não nhật bản, đánh giá hiệu quả phục hổi vận động bằng điện châm

Châm cứu là một phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc dựa trên cơ sở các lý luận cơ bản của y học phương Đông, đặc biệt là học thuyết kinh lạc. Tuy nhiên cho đến nay về bản chất các huyệt và đường kinh, cũng như cơ chế tác dụng lên cơ thể khi kích thích các huyệt cho đến nay vẫn còn nhiều vấn đề chưa được sáng tỏ, cần được di sâu nghiên cứu thêm. Trên thế giới đà có nhiều công trình nghiên cứu về các huyệt, đường kinh và tác dụng sinh học của châm cứu bằng những phương tiện hiện đại, nhằm chứng minh cơ chế tác dụng chữa bệnh của châm cứu thông qua những biến động chức nãng cùa các cơ quan trong CƯ thể [25]. Ở Việt Nam, việc tìm hiếu tác dụng điện châm một huyệt dơn lé đã được một số tác giả nghiên cứu như huyệt Túc tam lý, Tam âm giao, Nội quan, Phong trì và một số huyệt Nguycn như Hợp cốc, Thần môn [25],|42|,|72|. Nhưng đến nay chúng tôi chưa thấy có công bố nào về nghiên cứu được tiến hành trên mười hai cặp huyệt Nguyên. Theo y học cỗ truyền, huyệt Nguyên là một loại huyệt tiêu biểu nhất so với các loại huyệt khác trong việc chẩn đoán, điều trị bệnh của tạng phù kinh lạc. Dựa trcn phương pháp định vị các huyệt của châm cứu cổ đién và ứng dụng thêm các kỹ thuật hiện đại để phát hiện những dặc điểm điện sinh học tại các kinh huyệt, chúng tổi tiến hành nghiên cứu một số đặc điểm sinh học cùa huyệt Nguyên, sự thay đổi các đặc điểm này trong trạng thái bệnh lý nhằm góp phần chứng minh sự tồn tại khách quan của huyệt, đổng thời đánh giá quá trình phục hồi ờ bệnh nhi mang di chứng VNNB khi điẻu trị bằng điện châm. VNNB tiến triển theo mùa và địa dư khá rõ rệt ở Việt Nam. Tý lệ mới • • • a/ » phát hiện hằng năm khoảng 6 đến ỉ0/100.000 dân [77], Bệnh lưu hành rộng và đặc biệt nghiêm trọng ở vùng đổng bầng và trung du Bắc Bộ với số người mắc bệnh tăng cao vào các tháng 5, 6, 7. Ờ các tỉnh miền Nam, bệnh phát sinh rải rác quanh nãm. Lứa tuổi mắc bệnh chủ yếu là trỏ em dưới mười lăm tuổi, đặc biệt là trẻ dưới sáu tuổi (chiếm 75%). Bệnh có tỷ lệ tử vong cao (khoảng 20% ), để lại nhiều di chứng nặng né về tâm trí và vận động. Các di chứng thường thể hiện trên nhiều mặt với nhicu mức độ khác nhau. Các triệu chứng liệt vận động, rối loạn ngôn ngữ, co giật động kinh, hội chứng ngoại tháp, chậm phát triển, rối loạn tâm trí khá phổ biến. Các mức độ nặng nhẹ cũng tuỳ theo bệnh cảnh ỡ giai đoạn cấp với các tổn thương giải phẫu nhất định, làm cho bệnh nhàn trở thành gánh nặng cho gia dinh và xã hội.. Ngày nay, nhũng phương tiện chẩn đoán hiện đại và các phương pháp điều irị tích cực cùng vói việc tiêm phòng bàng vắc xin đã giúp cho việc dự phòng và điều trị có hiệu quả hơn. Nếu ờ giai đoạn cấp mục đích của điều trị nhằm cứu sống bệnh nhàn cùng như hạn chế tối thiểu các di chứng thì ờ giai đoạn tiếp theo việc quan trọng là giải quyết các di chứng thần kinh và lâm trí. Từ nhicu năm qua việc phục hổi chức năng cho bệnh nhân sau VNNB đà và đang dược các thầy thuốc giải quyết theo y học hiện đại cũng như y học cổ truyền. Riêng điểu trị bảng châm cứu cũng đạt được nhiều kết quả khả quan khi dùng các loại huyệt cơ bàn của châm cứu, trong đó có các huyệt quan ưọng như huyệt Du, huyệt Mộ, huyệt Nguyên v.v…[68],[69],[70],[71 ],[80],[85J. Do vậy đề tài này nhằm mục tiêu: 1. Xác định nhiệt độ, cường độ dòng điện tại mười hai cặp huyột Nguyên trên trẻ em bình thường từ ba đến mười tuổi. 2. Đánh giá sự biến đổi nhiệt độ, cường độ dòng điện tại mười hai cặp huyệt Nguyên trcn bệnh nhi VNNB trước và sau điều trị bằng điện châm. 3. Đánh giá hiộu quả phục hồi vận động bằng điện châm thông qua điện cơ đồ và biểu hiện lâm sàng.

ĐẶT VÂN ĐỀ Trang

CHƯƠNG 1. TỐNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Quan niộm của y học cổ truyền vổ hộ kinh lạc và huyỌt vị 3

1.1:1. Tác dụng cùa hệ thống kinh lạc 3

1.1.2. Ý nghĩa cùa huyôt vị 4

1.2. Những nghicn cứu gần đây vẻ huyệt châm cứu và đường kinh 6

1.2.1. Giải phảu và tổ chức ờ vùng huyột và dường kinh 6

1.2.2. Nhiệl độ tại vùng huyệt 11

1.2.3. Điện trờ da và cường độ dòng điộn qua da vùng huyộl 12

1.3. Huyộl Nguyên và ứng dụng trong thực tiên lam sàng 14

1.4. Thăm dò chức năng điện cơ 17

1.5. Lược sừ nghiên cứu bộnh viôm não Nhạt Bàn IX

1.6. Dịch lẽ hoc của bênh viêm nào Nhât Bàn

1.7. Đặc điểm lâm sàng 22

1.8. Đặc điểm cận lâm sàng 24

1.9. Chẩn đoán 25

1.10. Y học cổ truyền với bệnh VNNB 27

1.10.1. Nhũng nghiên ctỉu điều uị bộih VNNB và di chúng bang y học cổ tiuvcn 27

1.10.2. Triệu chứng lâm sàng theo y học cổ iruyổn 29

1.11. Các di chứng về thần kinh và tArn thẩn cùa bệnh VNNB 30

1.12. Phục hồi chức nàng vận động ờ trỏ em liột clo VNNB 32

1.12.1. Theo y hoc hiên dai

✓ • • • 32

1.12.2. Theo y học cổ truyền 33

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 35

2.1. Đối tượng nghiên cứu 35

2.2. Phương pháp nghiôn cứu 3

2.2.1. Phương tiốn nghiôn cứu 37

2.2.2. Nghiôn cứu một số dấu hiệu lâm sàng trước và sau diổu trị 40

2.2.2.1. Đánh giá độ liệt iheo Henry và cộng sự 40

2.2.22. Đánh giá mức độ liệt theo thang điổm Orgogozo 40

2.2.23. Cách phùn loại theo kết quả điéu trị 41

2.2.3. Phác đồ huyệt và kỹ thuật châm cứu 42

2.2.3.1. Phác đồ huyệt 42

2.2.3.2. Kỹ thuật châm 42

2.2.3.3. Điện châm 44

2.23.4. Chì định và chống chỉ định 45

2.2.4. Nghiên cứu nhiệt dộ và cường độ dòng điện tại huyột Nguycn 46

2.2.4.1. Nhiệt độ tại huyệt Nguyên 46

2.2A.2. Cưừng độ dòng điện tại huyệt Nguyên 47

2.2.5. Điện cơ đổ trước và sau diổu trị 49

2.3. Xử lý số liệu 49

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 50

3.1. Kốl quả nghiên cứu vể nhiệt độ và cường dộ dòng diện ờ trẻ khoè 50

mạnh bình thường

3.1.1. Nliiột độ da của 12 cộp huyệt Nguyên 50

3.1.2. Cường độ dòng điện qua 12 cặp huyệt Nguyên 56

3.2. Kết quả nghiên cứu ờ nhóm bệnh nhi VNNB 62

3.2.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhi nghiôn cứu 62

3.2.2. Nhiệt độ cùa 12 cập huyột NguyCn ờ bệnh nhi trước và sau điẻu 65

trị bằng điện châm

3.2.3. Cường độ dòng điện qua 12 căp huyệt Nguyên ờ bênh nhi trước 71

và sau điều trị bẳng điện châm

3.3. Kết quả nghiên cứu vê điện cơ 77

3.4. Kết quả nghiôn cứu lâm sàng 80

3.4.1. Đánh giá kết quả theo dô liệt 80

3.4.2. Đánh giá theo kết quà lâm sàng 81

3.4.3. Kết quà điều trị theo thang điểm Orgogozo 81

3.4.4. Kết quả điổu trị theo lứa tuổi 82

3.4.5. Kết quả điều trị theo thời gian 82

3.4.6. Mức độ chuyển biến cùa hội chứng ngoại tháp sau điều trị 83

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 87

4.1.. Ở trẻ bình thường 87

4.1.1. Về nhiệt độ tại 12 cặp huyệt Nguyên 87

4.1.2. Về cường độ dòng điện tại 12 cặp huyệt Nguycn 90

4.2. Ở bệnh nhi VNNB 91

4.2.1. Đặc điểm chung 91

4.2.2. Về nhiệt độ và cường độ dòng điện tại 12 cặp huyệt Nguycn ờ bệnh 94 nhi VNNB

4.2.2.1. Về nhiệt độ ở bệnh nhi VNNB 94

■ • •

4.2.2.2. Vổ cường dộ dòng điện ở bệnh nhi VNNB 97

4.3. Kết quả ghi điện cơ 101

4.4. Kết quả nghiên cứu lảm sàng 102

4.5. Chọn kinh huyệt và kỹ thuật châm 107

4.5.1. Chọn kinh 107

4.5.2. Chọn huyệt 111

KẾT LUẬN 118

TÀI LIỆU THAM KHẢO 121

PHỤ LỤC 138

Bảng kinh huyệt: vị trí, liên quan giải phẫu. Danh pháp quốc tế 138 các huyệt trong phác đồ diện châm

Sơ đồ 12 kinh chính 142

Mẫu bệnh án nghiên cứu 155

Daiứi sách bệnh nhi 159