Nghiên cứu mức độ biểu hiện của micro-RNA 29a, micro-RNA 146a và micro-RNA 147b tự do huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2

by

Nghiên cứu mức độ biểu hiện của micro-RNA 29a, micro-RNA 146a và micro-RNA 147b tự do huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2

Nghiên cứu mức độ biểu hiện của micro-RNA 29a, micro-RNA 146a và micro-RNA 147b tự do huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2.Đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 là một trong những bệnh lý không lây nhiễm, có tốc độ phát triển nhanh. Theo Liên đoàn đái tháo đường quốc tế (IDF) năm 2019 [1], trên thế giới có khoảng trên 463 triệu người tuổi từ 20-79 mắc bệnh ĐTĐ (8,8%) và dự đoán sẽ tăng lên 700 triệu người vào năm 2045. Trong các loại ĐTĐ, thì ĐTĐ týp 2 chiếm tỷ lệ khoảng 90%. Cơ chế bệnh sinh của bệnh ĐTĐ týp 2 là do đề kháng insulin, suy giảm chức năng tế bào β, làm mất khả năng điều hoà glucose máu của cơ thể. Tuy nhiên các cơ chế tham gia đề kháng insulin và suy giảm chức năng tế bào β vẫn chưa được hiểu biết đầy đủ.


Các micro-RNA (miR) là RNA có kích thước phân tử 19-24 nucleotid, không mã hóa protein, có chức năng điều hòa biểu hiện gen ở cấp sau phiên mã bằng cách ức chế quá trình phiên mã hoặc phá hủy các RNA thông tin (mRNA) [2]. MiR có thể được tiết vào dịch ngoại bào và vận chuyển đến các tế bào đích thực hiện chức năng thông qua các túi như exosom, hoặc bằng cách liên kết với protein. Các miR ngoại bào đã được báo cáo đóng vai trò như các phân tử tín hiệu để làm trung gian cho sự liên lạc giữa các tế bào [3]. Trong hơn một thập kỷ qua, với sự phát hiện ra miR, các nghiên cứu về lĩnh vực chức năng của miR trong sinh bệnh học của nhiều bệnh khác nhau trong đó có bệnh ĐTĐ là một trong những chủ đề nóng được nhiều người quan tâm. Biểu hiện của miR đã được chứng minh là có thay đổi trong các mô đích của insulin, trong chuyển hóa glucose và lipid. Ngoài ra, những thay đổi của miR đã được ghi nhận là có liên quan với quá trình tái tạo và điều tiết chức năng của các tế bào beta (β) [4]. Những nghiên cứu này cho thấy rằng miR trực tiếp và gián tiếp liên quan đến sinh bệnh học của bệnh ĐTĐ týp 2 và một phương pháp trị liệu có tiềm năng cho bệnh ĐTĐ, bằng cách khôi phục hoặc ức chế các biểu hiện của các miR có liên quan. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy miR-29a, miR-146a tham gia vào cơ chế bệnh sinh của bệnh ĐTĐ tuy nhiên chưa được nghiên cứu đầy đủ. Trong khi đó miR-147b được chứng minh rằng liên quan đến quá trình chết tế bào theo chương trình và có ít thông tin về các nghiên cứu về miR-147b ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2. 
Ở Việt Nam, hiện vẫn chưa thấy nghiên cứu nào đề cập đến vai trò miR đặc biệt là miR-29a, miR-146a và miR-147b huyết tương trong bệnh lý ĐTĐ týp 2. Nghiên cứu trạng thái biểu hiện của các miR tìm ra những thay đổi có ý nghĩa trong bệnh sinh ĐTĐ týp 2 là một định hướng nghiên cứu cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu mức độ biểu hiện của micro-RNA 29a, micro-RNA 146a và micro-RNA 147b tự do huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2” với 2 mục tiêu sau:
1.    Khảo sát mức độ biểu hiện của micro-RNA 29a, micro-RNA 146a, micro-RNA 147b huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2.
2.    Đánh giá mối liên quan giữa mức độ biểu hiện micro-RNA 29a, micro-RNA 146a, micro-RNA 147b huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, tình trạng kháng insulin ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2. 

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục chữ viết tắt
Danh mục bảng
Danh mục hình
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN    3
1.1. TỔNG QUAN VỀ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2    3
1.1.1. Định nghĩa, dịch tễ học    3
1.1.2. Chẩn đoán đái tháo đường týp 2    3
1.1.3. Bệnh sinh đái tháo đường týp 2    4
1.2. TỔNG QUAN VỀ MICRO-RNA    12
1.2.1. Nguồn gốc sinh học    13
1.2.2. Cấu trúc phân tử và quá trình hình thành micro-RNA    13
1.2.3. Cơ chế hoạt động của micro-RNA    15
1.2.4. Các đặc tính và yếu tố ảnh hưởng đến biểu hiện của micro-RNA    17
1.2.5. Vai trò của micro-RNA trong bệnh đái tháo đường    18
1.2.6. Phương pháp định lượng micro-RNA    30
1.3. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC VỀ MICRO-RNA Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG    33
1.3.1. Một số nghiên cứu trên thế giới    33
1.3.2. Một số nghiên cứu trong nước    34
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    36
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    36
2.1.1. Tiêu chuẩn lựu chọn    36
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ    36
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    37
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu    37
2.2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu    37
2.2.3. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu    37
2.2.4. Phương pháp thu thập số liệu    37
2.3. CÁC CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU    51
2.3.1. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu    51
2.3.2. Các chỉ số xét nghiệm của đối tượng nghiên cứu    51
2.3.3. Biểu hiện của các micro-RNA    52
2.3.4. Đánh giá mối liên quan giữa mức độ biểu hiện của miR với một số yếu tố    52
2.4. MỘT SỐ TIÊU CHUẨN SỬ DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU    52
2.4.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường týp 2 và tiền đái tháo đường    52
2.4.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng chuyển hóa    53
2.4.3. Đánh giá chức năng tế bào beta và chí số kháng insulin theo mô hình HOMA-2    54
2.4.4. Phân độ béo phì    54
2.4.5. Phân loại tỷ số eo – hông    55
2.4.6. Phân loại huyết áp    55
2.4.7. Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn lipid máu    55
2.4.8. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ albumin niệu ở bệnh nhân đái tháo đường    56
2.4.9. Tiêu chuẩn chẩn đoán nghiện rượu theo ICD 10    56
2.4.10. Tiêu chuẩn chẩn đoán nghiện thuốc lá theo DSM IV (1994)    56
2.5. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU    57
2.6. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU    58
SƠ ĐỒ NGHIÊN CỨU    60
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ    61
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    61
3.1.1. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu    61
3.1.2. Đặc điểm cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu    64
3.2. MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA MICRO-RNA 29A, MICRO-RNA 146A, MICRO-RNA 147B HUYẾT TƯƠNG Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2    68
3.3. MỐI LIÊN QUAN GIỮA MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA MIR-29A, MIR-146A, MIR-147B HUYẾT TƯƠNG VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG Ở BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2    73
3.3.1. Mối liên quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng    73
3.3.2. Tương quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng    76
3.3.3. Giá trị chẩn đoán của miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương    88
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN    93
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    93
4.1.1. Tuổi, giới và thời gian bị bệnh    93
4.1.2. Đặc điểm về chỉ số nhân trắc của nhóm bệnh nhân đái tháo đường týp 2    94
4.1.3. Đặc điểm về tăng huyết áp ở nhóm bệnh nhân đái tháo đường týp 2    96
4.1.4. Đặc điểm thuốc điều trị và kiểm soát glucose máu ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    96
4.1.5. Đặc điểm rối loạn lipid máu ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    97
4.1.6. Đặc điểm microalbumin niệu ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    98
4.1.7. Kháng insulin ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    99
4.1.8. Chức năng tế bào beta ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2    101
4.2. MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA CÁC MICRO-RNA HUYẾT TƯƠNG Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2    103
4.3. MỐI LIÊN QUAN GIỮA MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA MICRO-RNA VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG Ở ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    109
4.3.1. Liên quan giữa mức độ biểu hiện của các miR huyết tương với giới    109
4.3.2. Liên quan giữa mức độ biểu hiện của các miR huyết tương với tuổi    110
4.3.3. Liên quan giữa biểu hiện của các miR huyết tương với thời gian phát hiện bệnh    111
4.3.4. Liên quan giữa các miR huyết tương với tăng huyết áp    111
4.3.5. Liên quan giữa biểu hiện của các miR huyết tương với BMI    112
4.3.6. Liên quan giữa biểu hiện các miR huyết tương với chỉ số lipid máu    113
4.3.7. Liên quan giữa biểu hiện các miR huyết tương với glucose máu    114
4.3.8. Liên quan giữa biểu hiện các miR huyết tương với chức năng tế bào beta    116
4.3.9. Liên quan giữa biểu hiện của các miR huyết tương với các chỉ số kháng insulin    118
4.3.10. Liên quan giữa các miR huyết tương với nồng độ microalbumin niệu    120
4.3.11. Tương quan giữa các miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương    121
4.3.12. Giá trị chẩn đoán của miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương    122
4.3.13. Hạn chế của đề tài    123
KẾT LUẬN    124
KIẾN NGHỊ    126
TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC BẢNG

Bảng    Tên bảng    Trang

1.1.     Vai trò của micro-RNA tham gia vào điều hòa chức năng tế bào beta tụy    20
2.1.     Phân độ béo phì    54
2.2.     Phân loại tăng huyết áp theo khuyến cáo của Hội tim mạch học Việt Nam 2018.    55
2.3.     Mức độ tương quan tương ứng với giá trị của hệ số tương quan r    58
2.4.     Diễn giải ý nghĩa của diện tích dưới cong ROC (AUC)    58
3.1.     Đặc điểm về tuổi của các nhóm nghiên cứu    61
3.2.     Đặc điểm thời gian phát hiện bệnh của bệnh nhân đái tháo đường týp 2    62
3.3.     Đặc điểm chỉ số nhân trắc của các nhóm nghiên cứu    62
3.4.     Đặc điểm thuốc hạ glucose máu sử dụng    64
3.5.     Đặc điểm một số chỉ số cận lâm sàng ở các nhóm nghiên cứu    64
3.6.     Đặc điểm microalbumin niệu ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    66
3.7.     Đặc điểm chức năng tế bào beta, kháng insulin và chỉ số nhạy cảm insulin ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    66
3.8.     Đặc điểm chức năng tế bào beta, kháng insulin và chỉ số nhạy cảm insulin ở các phân nhóm đái tháo đường týp 2    67
3.9.     Tỷ lệ mức độ biểu hiện của miR-29a ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    68
3.10.     Tỷ lệ mức độ biểu hiện của miR-146a ở nhóm bệnh nhân đái tháo đường týp 2 so với nhóm chứng    70
3.11 .     Mức độ biểu hiện của miR-147b ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    72
3.12.     Liên quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương ở nhóm bệnh nhân ĐTĐ týp 2 với giới tính    73
Bảng    Tên bảng    Trang

3.13.     Liên quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a và miR-147b huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 với BMI    73
3.14.     Liên quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 với tăng huyết áp    74
3.15.     Liên quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a và miR-147b huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 với hội chứng chuyển hoá    74
3.16.     Liên quan mức độ biểu hiện miR-29a, miR-146a, miR-147b huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 với microalbumin niệu    75
3.17.     Tương quan mức độ biểu hiện của miR-29a huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân đái tháo đường týp 2    76
3.18.     Tương quan mức độ biểu hiện của miR-146a huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân đái tháo đường týp 2    77
3.19.     Tương quan mức độ biểu hiện của miR-147b huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân đái tháo đường týp 2    77
3.20.     Tương quan giữa mức độ biểu hiện miR-29a với một số chỉ số sinh hóa máu, HOMA ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2.    78
3.21. Tương quan giữa mức độ biểu hiện miR-146a huyết tương với một số chỉ số sinh hóa máu và HOMA ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2…   82
3.22.     Tương quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b huyết tương với một số chỉ số sinh hóa máu, HOMA ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2.    84
3.23.     Phân tích hồi quy đa biến đánh giá mối liên quan của biểu hiện miR-29a; miR-146a và miR-147b huyết tương với các yếu tố ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    91
3.24.     Phân tích hồi quy đa biến đánh giá mối liên quan của biểu hiện miR-29a; miR-146a và miR-147b huyết tương với các yếu tố ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 mới phát hiện chưa điều trị    92
 
DANH MỤC HÌNH

Hình     Tên hình    Trang

1.1.     Con đường tín hiệu insulin    8
1.2.     Cơ chế bệnh sinh của đái tháo đường týp 2    12
1.3.     Cơ chế hình thành và thực hiện chức năng của micro-RNA    14
1.4.     Cơ chế bài xuất của các micro-RNA ra ngoại bào    15
1.5.     Sự bắt cặp giữa mạch “guide” của miR với mạch mRNA mục tiêu    16
1.6.     Con đường tín hiệu insulin và các micro-RNA tác động    23
1.7.     Vai trò của miR đối với kháng insulin tại các mô    24
1.8.     Đường biểu diễn khuếch đại ghi nhận cường độ huỳnh quang phát ra từ ống phản ứng khi nhận được ánh sáng kích thích từ mỗi chu kỳ nhiệt    31
2.1.     Hình ảnh nguyên lý và cơ chế hoạt động phản ứng khuếch đại sử dụng SYBR Green I    43
2.2.     Nguyên lý thiết kế mồi    44
2.3.     Hệ thống máy AriaMx Real-time PCR (Mỹ)    46
2.4.     Biểu đồ tín hiệu SYBR Green I của miR (1) và giá trị Tm của mẫu (2)    47
2.5.     Hệ thống máy xét nghiệm sinh hóa Achitech i2000SR tự động hoàn toàn của hãng Abbott (Mỹ)    51
3.1.     Đặc điểm về giới của các nhóm nghiên cứu    61
3.2.     Đặc điểm chỉ số BMI ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    63
3.3.     Tỷ lệ tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    63
3.4.     Đặc điểm kiểm soát glucose máu ở nhóm đái tháo đường týp 2 đã điều trị (n=53)    65
3.5.     Tỷ lệ rối loạn lipid ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 (n=105)    65
3.6.     Mức độ biểu hiện của micro-RNA 29a ở đối tượng nghiên cứu    68
Hình     Tên hình    Trang

3.7.     Mức độ biểu hiện của miR-29a ở các phân nhóm bệnh đái tháo đường týp 2 so với nhóm chứng    69
3.8.     Mức độ biểu hiện của miR-146a ở đối tượng nghiên cứu    70
3.9.     Mức độ biểu hiện của miR-146a ở các phân nhóm đái tháo đường týp 2 so với nhóm chứng    71
3.10.     Mức độ biểu hiện của miR-147b ở đối tượng nghiên cứu    71
3.11.     Mức độ biểu hiện của miR-147b huyết tương ở các phân nhóm bệnh đái tháo đường týp 2 so với nhóm chứng    72
3.12.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-29a huyết tương với glucose ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    79
3.13.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-29a với HbA1C ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    80
3.14.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-29a huyết tương với HOMA-β ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    80
3.15.     Tương quan giữa mức độ biểu hiện của miR-29a huyết tương với biểu hiện miR-146a ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    81
3.16.     Tương quan giữa mức độ biểu hiện của miR-29a huyết tương với biểu hiện miR-147b ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    81
3.17.     Tương quan giữa mức độ biểu hiện của miR-146a huyết tương với nồng độ microalbumin niệu    83
3.18.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b huyết tương với glucose ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    85
3.19.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b huyết tương với HbA1C ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    86
3.20.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b huyết tương với HOMA-β ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    86
Hình     Tên hình    Trang

3.21.    Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b huyết tương với glucose ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 mới phát hiện chưa điều trị    87
3.22.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b với nồng độ C-peptid ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2 mới phát hiện chưa điều trị    87
3.23.     Tương  quan giữa mức độ biểu hiện miR-147b huyết tương với HOMA-β ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2 mới phát hiện chưa điều trị    88
3.24.     Giá trị chẩn đoán giảm chức năng tế bào beta của các micro-RNA huyết tương    88
3.25.     Giá trị chẩn đoán giảm chức năng tế bào beta của các miR huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 mới phát hiện    89
3.26.     Giá trị chẩn đoán suy giảm chức năng tế bào β khi kết hợp miR-29a và miR-147b huyết tương ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2    90
3.27.     Giá trị chẩn đoán kháng insulin ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2    90
 

https://thuvieny.com/nghien-cuu-muc-do-bieu-hien-cua-micro-rna-29a-micro-rna-146a-va-micro-rna-147b/

Leave a Comment