NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ GALECTIN-3 HUYẾT THANH Ở BỆNH NHÂN SUY TIM

NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ GALECTIN-3 HUYẾT THANH Ở BỆNH NHÂN SUY TIM.Suy tim là một bệnh lý nặng, tiên lượng tử vong cao. Suy tim là một vấn đề sức khỏe cộng đồng với tỷ lệ cao trên toàn cầu, ước tính khoảng hơn 26 triệu bệnh nhân và tỷ lệ mắc ngày càng tăng chủ yếu ở người lớn tuổi [17]. Mặc dù hiện nay có nhiều tiến bộ trong điều trị suy tim, nhưng suy tim vẫn còn tiên lượng xấu khi có biểu hiện triệu chứng trên lâm sàng. Những nghiên cứu cộng đồng cho thấy rằng 30-40% bệnh nhân tử vong trong vòng 1 năm sau khi được chẩn đoán suy tim và 60-70% tử vong trong vòng 5 năm [134]. Nguyên nhân suy tim rất đa dạng như bệnh tăng huyết áp (THA), bệnh van tim cho đến bệnh động mạch vành, bệnh cơ tim, nhồi máu cơ tim, các bệnh tim bẩm sinh, bệnh chuyển hóa…Biểu hiện suy tim đa dạng và có nhiều thể lâm sàng tùy theo giai đoạn và tình trạng huyết động. Trong quá trình từ sinh bệnh học đến diễn tiến và biến chứng có rất nhiều cơ chế tham gia, từ những đáp ứng của hệ thần kinh – thể dịch cho đến các thay đổi về hình thái và mô học. Do đó, chẩn đoán suy tim cần phối hợp giữa lâm sàng, hình ảnh học, thăm dò chức năng, tình trạng huyết động và những thay đổi thần kinh – thể dịch qua trung gian các chất chỉ điểm sinh học để có thể đánh giá, đưa ra chiến lược điều trị phù hợp và tiên lượng được kết cục của bệnh.

Ngoài các cơ chế thần kinh – thể dịch, sự quá tải thể tích tuần hoàn và sự căng giãn các buồng tim đã được biết rõ trong sinh lý bệnh học của suy tim, giúp hiểu được sự tiến triển cũng như giải thích các thay đổi trong chiến lược điều trị suy tim trong những năm gần đây và phần nào đã thay đổi được tiên lượng cũng như kết cục lâm sàng của suy tim. Gần đây, với các kết quả khảo sát về quá trình tái cấu trúc tim đã cho thấy tầm ảnh hưởng lớn đến diễn tiến suy tim và kết cục lâm sàng cũng như tiên lượng bệnh nhân suy tim. Quá trình tái cấu trúc không những ảnh hưởng đến cấu trúc, kích thước các buồng tim, cơ chế bệnh sinh mà còn ảnh2 hưởng đến các yếu tố sinh hóa miễn dịch lên tế bào cơ tim và chất nền thông qua quá trình hoại tử và chết tế bào theo chương trình [133], [134]. Hiện nay có nhiều
chất chỉ điểm sinh học giúp chẩn đoán và tiên lượng suy tim, phổ biến nhất là các chất chỉ điểm sinh học như peptide lợi niệu BNP (Brain Natriuretic Peptid) hoặc NT-ProBNP, hoặc phối hợp Troponin và BNP hoặc NT-ProBNP và đặc biệt mới đây là galectin-3. Galectin-3 là một chỉ điểm sinh học giúp đánh giá tình trạng xơ hóa và tái cấu trúc tim được chứng minh qua các nghiên cứu thực nghiệm đã mở ra thêm một hướng tiếp cận mới trong cơ chế bệnh sinh, điều trị và tiên lượng của suy tim. Và galectin-3 là một trong những chỉ điểm sinh học tin cậy của suy tim.
Trong hướng dẫn hiện hành về điều trị suy tim của Trường môn Tim và hội Tim Hoa Kỳ (ACC/AHA) năm 2017 đã đưa việc định lượng nồng độ các dấu ấn sinh học của tổn thương hay xơ hóa cơ tim trong đó có galectin-3 nhằm mục đích tiên lượng và phân tầng nguy cơ suy tim cấp và suy tim mạn [125].
Nồng độ galectin-3 huyết thanh có thể giúp dự đoán suy tim mới mắc trong các thử nghiệm Framingham, FINRISK và PREVEND [55], [58], [116], tiên lượng và phân tầng nguy cơ suy tim và tái nhập viện do suy tim từ các thử nghiệm COACH, PROTECT, RELAX-AHF, PRIDE [35], [39], [85], [117].
Tuy nhiên, giá trị ứng dụng lâm sàng của nồng độ galectin-3 huyết thanh vẫn còn nhiều tranh cãi và cần có nhiều công trình nghiên cứu khẳng định giá trị chẩn đoán, tiên lượng và phân tầng nguy cơ trên các thể lâm sàng của suy tim.
2. Mục tiêu nghiên cứu
 Mục tiêu tổng quát: Khảo sát sự biến đổi nồng độ galectin-3 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim.
 Mục tiêu chuyên biệt:
– Đánh giá sự biến đổi nồng độ của galectin-3 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim và giá trị nồng độ galectin-3 huyết thanh ở các phân nhóm suy tim.
– Khảo sát mối tương quan giữa nồng độ galectin-3 huyết thanh với các thông số liên quan tái cấu trúc cơ tim trên siêu âm tim và xét nghiệm BNP huyết thanh ở bệnh nhân suy tim.3
– Khảo sát giá trị của nồng độ galectin-3 huyết thanh trong tiên lượng các biến cố tim mạch như suy tim nặng hơn, hội chứng động mạch vành cấp, rối loạn nhịp thất và tử vong do mọi nguyên nhân trong thời gian nằm viện ở bệnh
nhân suy tim.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
 Ý nghĩa khoa học
Trong kỷ nguyên phát triển của sinh học phân tử, nhiều chất chỉ điểm sinh học giúp chẩn đoán và tiên lượng suy tim, phổ biến nhất là các chất chỉ điểm sinh học như peptide lợi niệu BNP hoặc NT-proBNP, hs-Troponin, sST2, và đặc biệt mới đây là galectin-3 …. đã cho những bằng chứng khách quan trong chẩn đoán nhanh và sớm cũng như tiên lượng ở bệnh nhân suy tim. Tuy nhiên, mỗi chất chỉ điểm sinh học vẫn có những hạn chế nhất định.
Đây là một trong những nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam về mối liên quan giữa galectin-3 với suy tim. Nghiên cứu cung cấp thêm dữ liệu khoa học về nồng độ galectin-3 huyết thanh trong chẩn đoán suy tim và ở các phân nhóm suy tim theo phân suất tống máu (EF). Mối tương quan của nồng độ galectin-3 huyết thanh với BNP và các thông số liên quan đến tái cấu trúc thất trái trên siêu âm tim. Ngoài ra, nghiên cứu còn đánh giá mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 huyết thanh với các biến cố tim mạch trong thời gian nằm viện.
 Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu góp phần đánh giá nồng độ galectin-3 huyết thanh ở nhóm bệnh nhân suy tim và nhóm không suy tim tại Việt Nam. Xác định mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 huyết thanh với các biến cố tim mạch, chỉ số
tái cấu trúc thất trái trên siêu âm tim và BNP ở bệnh nhân suy tim. Từ kết quả nghiên cứu, có thể ứng dụng nồng độ galectin-3 huyết thanh trên lâm sàng để ước đoán và dự báo sớm suy tim, tái cấu trúc tim, góp phần tiên lượng và phân tầng bệnh nhân suy tim đặc biệt khi kết hợp với các chỉ số khác

MỤC LỤC
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ – BIỂU ĐỒ
MỞ ĐẦU ……………………………………………………………………………………………. 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 4
1.1. Suy tim…………………………………………………………………………………….. 4
1.2. Chẩn đoán hình ảnh…………………………………………………………………. 12
1.3. Các chỉ điểm sinh học trong suy tim………………………………………….. 16
1.4. Galectin-3 ………………………………………………………………………………. 22
1.5. Tình hình các nghiên cứu về Galectin-3 ở trong nước và trên thế giới…..35
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 40
2.1. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………. 40
2.2. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………….. 41
2.3. Xử lý số liệu theo phương pháp thống kê y học ………………………….. 58
2.4. Đạo đức trong nghiên cứu ………………………………………………………… 60
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………. 62
3.1. Đặc điểm chung của nhóm suy tim và không suy tim ………………….. 62
3.2. Nồng độ Galectin-3 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim. So sánh giá trị
Galectin-3 huyết thanh ở các phân nhóm suy tim………………………………. 68
3.3. Mối tương quan giữa nồng độ Galectin-3 huyết thanh với các thông số
liên quan tái cấu trúc cơ tim trên siêu âm tim và xét nghiệm BNP. ……… 74
3.4. Nồng độ Galectin-3 huyết thanh trong tiên lượng biến cố tim mạch 79
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN………………………………………………………………….. 89
4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu…………………………………. 89
4.2. Sự biến đổi nồng độ Galectin-3 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim. So
sánh giá trị Galectin-3 huyết thanh ở các phân nhóm suy tim……………… 934.3. Khảo sát mối tương quan giữa nồng độ Galectin-3 huyết thanh với các
thông số liên quan tái cấu trúc cơ tim trên siêu âm tim và xét nghiệm BNP
huyết thanh ở bệnh nhân suy tim …………………………………………………… 102
4.4. Khảo sát giá trị của nồng độ Galectin-3 huyết thanh trong tiên lượng
các biến cố tim mạch như suy tim nặng hơn, hội chứng động mạch vành
cấp, rối loạn nhịp thất và tử vong do mọi nguyên nhân trong thời gian nằm
viện ở bệnh nhân suy tim ……………………………………………………………… 111
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 123
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………. 125
HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU ……………………………………………………… 126
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐÃ
CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Phân loại suy tim theo phân suất tống máu (EF) …………………………….7
Bảng 2.1. Phân độ THA theo Phân Hội Tăng Huyết Áp Việt Nam/Hội Tim
Mạch Việt Nam 2018 ………………………………………………………………..44
Bảng 2.2. Tiêu chuẩn béo phì của WHO cho các nước Châu Á …………………….44
Bảng 2.3. Phân độ suy tim theo NYHA………………………………………………………54
Bảng 2.4. Phân loại rối loạn lipid máu theo NCEP-ATP III ………………………….55
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của nhóm suy tim và nhóm không suy tim …………..62
Bảng 3.2. Triệu chứng lâm sàng lúc nhập viện ở nhóm bệnh nhân suy tim……..62
Bảng 3.3. Tỷ lệ suy tim theo phân độ (NYHA) ở nhóm bệnh nhân suy tim…….63
Bảng 3.4. Phân bố tỷ lệ tiền sử bệnh lý của nhóm nghiên cứu……………………….63
Bảng 3.5. Tỷ lệ các biến cố tim mạch xảy ra trong thời gian nằm viện ở nhóm
suy tim …………………………………………………………………………………….64
Bảng 3.6. Kết quả xét nghiệm bạch cầu và độ lọc cầu thận của 2 nhóm nghiên cứu..64
Bảng 3.7. Kết quả siêu âm tim ở hai nhóm nghiên cứu…………………………………65
Bảng 3.8. Nồng độ BNP huyết thanh ở nhóm bệnh nhân suy tim…………………..66
Bảng 3.9. Nồng độ BNP huyết thanh ở các phân nhóm suy tim khác nhau theo
phân độ suy tim của NYHA ở nhóm bệnh nhân suy tim ………………..67
Bảng 3.10. Nồng độ galectin-3 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim và không suy tim..68
Bảng 3.11. Độ nhạy, độ đặc hiệu của galectin-3 trong chẩn đoán suy tim ………..68
Bảng 3.12. Nồng độ galectin-3 ở bệnh nhân suy tim ở hai thời điểm lúc nhập viện
và trước khi xuất viện………………………………………………………………..68
Bảng 3.13. Nồng độ galectin-3 giữa các nhóm phân suất tống máu ở bệnh nhân
suy tim ở thời điểm nhập viện…………………………………………………….69
Bảng 3.14. Nồng độ galectin-3 giữa các nhóm phân suất tống máu ở bệnh nhân
suy tim ở thời điểm trước xuất viện …………………………………………….69
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa galectin-3 huyết thanh và đặc điểm chung của
bệnh nhân suy tim …………………………………………………………………….70Bảng 3.16. Một số yếu tố liên quan đến galectin-3 lúc nhập viện ở bệnh nhân suy
tim (mô hình tuyến tính đa biến)…………………………………………………73
Bảng 3.17. Mối liên quan giữa thông số tái cấu trúc thất trái trong siêu âm tim và
nồng độ galectin-3 lúc nhập viện ………………………………………………..74
Bảng 3.18. Mối tương quan giữa galectin-3 huyết thanh với các thông số liên
quan tái cấu trúc cơ tim trên siêu âm tim lúc nhập viện ở bệnh nhân
suy tim …………………………………………………………………………………….75
Bảng 3.19. Mối tương quan giữa galectin-3 với BNP ở bệnh nhân suy tim ………78
Bảng 3.20. Nồng độ galectin-3 huyết thanh với mức độ suy tim theo NYHA …..79
Bảng 3.21. Mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 huyết thanh với các biến cố
tim mạch………………………………………………………………………………….80DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Suy chức năng tâm thu hoặc tâm trương tim qua cơ chế tái cấu trúc ………….9
Hình 1.2. Tái cấu trúc tâm thất khi quá tải huyết động …………………………………..10
Hình 1.3. Lưu đồ chẩn đoán suy tim (khởi phát không cấp) theo ESC 2016 ………..11
Hình 1.4. Các chỉ điểm sinh học tương ứng với cơ chế sinh bệnh học……………..17
Hình 1.5. Pro BNP được tổng hợp trong tế bào cơ tim, sau đó chia làm 2 phân tử
đi vào máu (NT-proBNP và BNP) ………………………………………………..18
Hình 1.6. Những cơ chế phóng thích troponin trong suy tim…………………………..19
Hình 1.7. Các dạng cấu trúc của galectin ……………………………………………………..23
Hình 1.8. Cấu tạo galectin-3……………………………………………………………………….24
Hình 1.9. Con đường chuyển hóa galectin -3………………………………………………..26
Hình 1.10. Vai trò của galectin-3 trong tế bào ………………………………………………..27
Hình 1.11. Sơ đồ xơ hóa của galectin-3 được tiết ra bởi đại thực bào và các nguyên
bào sợi trong mô xơ. TNF-a và khối u yếu tố hoại tử ruột………………..30
Hình 1.12. Vai trò của galectin-3 trong tái cấu trúc tim và xơ hóa cơ tim………………32
Hình 2.1. Phân loại kiểu hình tái cấu trúc thất trái dựa vào chỉ số khối cơ tim
(LVMI) và độ dày thành tương đối (RWT)…………………………………….50
Hình 2.2. Siêu âm tim: đo phân suất tống máu theo phương pháp Teichholz…………50
Hình 4.1. Suy tim và galectin-3 tứ phân vị……………………………………………………95
Hình 4.2. Đường cong ROC của galectin-3 để chẩn đoán suy tim AUC=0,756,
p<0,001……………………………………………………………………………………..96
Hình 4.3. Đường cong ROC của nồng độ galectin-3 huyết thanh trong tiên đoán
khả năng suy tim của nghiên cứu chúng tôi. …………………………………..97
Hình 4.4. Mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 huyết thanh và các kiểu hình tái
cấu trúc tim trên siêu âm tim ………………………………………………………10