Nghiên cứu nồng độ leptin và insulin huyết thanh và một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên người ăn chay trường

by

Nghiên cứu nồng độ leptin và insulin huyết thanh và một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên người ăn chay trường

Nghiên cứu nồng độ leptin và insulin huyết thanh và một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên người ăn chay trường.Ăn chay hay còn gọi ăn lạt, nghĩa là ăn các thức ăn chế biến chủ yếu từ những loài thảo mộc: hoa quả, rau cải, ngũ cốc, không ăn những món ăn thuộc loài động vật như thịt, cá, tôm, cua, sò, ốc… [109]. Ăn chay là chế độ ăn đã có từ hàng ngàn năm ở một số nước châu Á nhất là Ấn Độ, đất nước có nhiều người ăn chay nhất trong khoảng thế kỷ thứ VIII trước Chúa giáng sinh. Về phương diện dinh dưỡng, ăn chay có nhiều thể loại nhưng thực tế có một số nhóm chính bao gồm ăn chay thuần túy (không trứng cũng không sữa), ăn chay có sữa, ăn chay có trứng, ăn chay vừa có trứng vừa có sữa. Năng lượng của chế độ ăn chay thuần túy mang lại chủ yếu là nhờ tinh bột, chất đạm và chất béo nguồn gốc thực vật có trong khẩu phần ăn.
Bệnh lý tim mạch do xơ vữa ngày càng có khuynh hướng gia tăng liên quan đến các yếu tố nguy cơ tim mach truyền thống và không truyền thống [35]. Tuy nhiên trong những năm gần đây người ta bắt đầu đề cập đến yếu tố nguy cơ tim mạch liên quan chế độ dinh dưỡng [110] trong đó một số công trình nghiên cứu ghi nhận ăn chay trong thời gian ngắn có hiệu quả trên đối tượng rối loạn chuyển hóa bao gồm giảm cân, ngừa béo phì, giảm huyết áp, giảm đường máu, giảm rối loạn lipid máu, giảm kháng insulin, giảm nguy cơ bệnh tim mạch [11], [55], [76], [80].

Tuy nhiên qua một số nghiên cứu trên đối tượng ăn chay trường tại Huế của Hoàng Thị Thu Hương và cộng sự (2005) và Nguyễn Hải Thủy và cộng sự (2007) lại ghi nhận có tình trạng rối loạn chuyển hóa trong đó ghi nhận tăng đường máu [8] và tăng triglyceride (TG) máu [4]. Về phương diện chuyển hóa Insulin là hormon cần thiết cho hoạt động của enzyme lipoprotein lipase (LPL) vì thế tăng TG thường gặp trong giai đoạn đường máu không ổn định nhất là khi kháng hoặc thiếu insulin. Gia tăng nồng độ TG máu rất thường gặp và xuất hiện ngay từ giai đoạn đề kháng insulin, cường insulin và rối loạn dung nạp glucose. Tăng TG song song với gia tăng sản xuất một số lipoprotein chứa nhiều TG như là VLDL, IDL và LDLsd [10]. Một số nghiên cứu ghi nhận ăn chay cũng ảnh hưởng trên nồng độ insulin và kháng insulin [28], [40], [54].2
Bên cạnh insulin, Leptin là một hormon quan trọng liên quan chuyển hóa và cần thiết cho sự phát triễn của cơ thể. Nồng độ Leptin huyết thanh thường gia tăng trên đối tượng béo phì dạng nam nói riêng và Hội chứng chuyển hóa (HCCH) nói chung, nhưng lại giảm ở đối tượng thiếu cân, suy dưỡng và gần đây một số nghiên cứu lại ghi nhận nồng độ leptin huyết thanh có khuynh hướng giảm trên một số đối tượng ăn chay [12], [18], [34], [54].
Khi khảo sát về thành phần dinh dưỡng chế độ ăn chay trường tại Việt Nam Hoàng thị Thu Hương và cộng sự (2005) [4], Nguyễn Trung Huy và cộng sự (2005) [6] ghi nhận thành phần năng lượng trong các bữa ăn chay chủ yếu là tinh bột và mất cân đối trong ba thành phần chính (đường, đạm và chất béo) và quá nhiều chất xơ hạn chế hấp thu một số chất vi lượng làm thiếu hụt một số khoáng chất dinh  dưỡng ảnh hưởng trên chuyển hóa như vitamin B12, omega 3, kẽm, canxi, vitamin D, iode. Thiếu protein quan trọng, đặc biệt là các axit amin, collagen, elastin (cần cho da), myosin (cần cho cơ).
Vấn đề đặt ra cho người ăn chay trường với thời gian kéo dài liệu có ảnh hưởng đến các yếu tố nguy cơ tim mạch không ? đặc biệt nồng độ insulin và leptin huyết thanh sẽ thay đổi ra sao ?. Tại Việt Nam, cũng như trên thế giới chưa có nhiều công trình nghiên cứu nghiên cứu về vấn đề này. Xuất phát từ những lý do nói trên chúng tôi đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu nồng độ leptin và insulin huyết thanh và một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên người ăn chay trường”.
2. MỤC TIÊU CỦA LUẬN ÁN
1. Khảo sát một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên đối tượng ăn chay trường.
2. Xác định giá trị và mối liên quan giữa nồng độ leptin và insulin huyết thanh với một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên đối tượng ăn chay trường

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Danh mục các hình
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………1
1. Tính cấp thiết của đề tài……………………………………………………………………………1
2. Mục tiêu của luận án………………………………………………………………………………..2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn …………………………………………………………………..2
3.1. Ý nghĩa khoa học……………………………………………………………………………….2
3.2. Ý nghĩa thực tiễn ……………………………………………………………………………….3
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU …………………………………………………………….4
1.1. Đại cương về ăn chay ……………………………………………………………………………4
1.1.1. Định nghĩa ……………………………………………………………………………………..4
1.1.2. Từ gốc……………………………………………………………………………………………4
1.1.3. Lịch sử…………………………………………………………………………………………..4
1.1.4. Phân loại ăn chay (theo Phật giáo) …………………………………………………….5
1.1.5. Hình thức ăn chay……………………………………………………………………………6
1.1.6. Ăn chay và sức khỏe ……………………………………………………………………….8
1.2. Yếu tố nguy cơ tim mạch – chuyển hóa …………………………………………………11
1.2.1. Yếu tố nguy cơ tim mạch truyền thống không can thiệp được …………….11
1.2.2. Các yếu tố nguy cơ truyền thống can thiệp được……………………………….12
1.2.3. Các yếu tố nguy cơ không truyền thống……………………………………………14
1.2.4. Nguy cơ bệnh tim mạch liên quan chế độ ăn uống …………………………….181.3. Insulin ……………………………………………………………………………………………….23
1.3.1. Đại cương về insulin ……………………………………………………………………..23
1.3.2. Thụ thể insulin………………………………………………………………………………23
1.3.3. Hệ thống vận chuyển glucose………………………………………………………….24
1.3.4. Tác dụng của insulin………………………………………………………………………24
1.3.5. Kháng insulin ……………………………………………………………………………….27
1.4. Leptin ………………………………………………………………………………………………..30
1.4.1. Đại cương về leptin ……………………………………………………………………….30
1.4.2. Tổng hợp leptin …………………………………………………………………………….30
1.4.3. Các yếu tố liên quan đến sự tiết leptin ……………………………………………..31
1.4.4. Vai trò và chức năng leptin …………………………………………………………….32
1.4.5. Đề kháng leptin …………………………………………………………………………….38
1.4.6. Ảnh hưởng của insulin lên nồng độ leptin máu …………………………………39
1.5. Các nghiên cứu liên quan……………………………………………………………………..40
1.5.1. Nghiên cứu thành phần trong thức ăn chay thuần túy…………………………40
1.5.2. Nghiên cứu ăn chay và yếu tố nguy cơ tim mạch ………………………………42
1.5.3. Nghiên cứu ăn chay và insulin ………………………………………………………..45
1.5.4. Nghiên cứu ăn chay và Leptin…………………………………………………………46
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………..47
2.1. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………………….47
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu…………………………………………….47
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ………………………………………………………………………..47
2.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………………..48
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu: mô tả cắt ngang và có phân tích…………………48
2.2.2. Xác định cỡ mẫu……………………………………………………………………………48
2.2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ……………………………………………………49
2.2.4. Các biến số nghiên cứu lâm sàng …………………………………………………….49
2.2.5. Các biến số cận lâm sàng ……………………………………………………………….52
2.2.6. Phương pháp xử lý số liệu………………………………………………………………582.2.7. Khống chế sai số……………………………………………………………………………58
2.2.8. Đạo đức trong y học ………………………………………………………………………59
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………………60
3.1. Yếu tố nguy cơ tim mạch của đối tượng nghiên cứu………………………………..60
3.1.1. Đặc điểm một số yếu tố nguy cơ tim mạch……………………………………….60
3.1.2. Liên quan giữa yếu tố nguy cơ tim mạch và thời gian ăn chay…………….66
3.2. Nồng độ insulin và leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu………………71
3.2.1. Nồng độ insulin huyết thanh và các chỉ số liên quan insulin của đối tượng
nghiên cứu …………………………………………………………………………………………….71
3.2.2. Nồng độ leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu ……………………….76
Chƣơng 4. BÀN LUẬN ……………………………………………………………………………….83
4.1. Một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên đối tượng nghiên cứu……………………..83
4.1.1. Đặc điểm một số yếu tố nguy cơ tim mạch……………………………………….83
4.1.2. Vòng bụng ……………………………………………………………………………………84
4.1.3. Huyết áp động mạch………………………………………………………………………85
4.1.5. Nồng độ glucose máu đói và HbA1c ……………………………………………….88
4.1.6. Thành phần lipid máu và chỉ số sinh xơ vữa……………………………………..90
4.2. Nồng độ insulin và leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu………………94
4.2.1. Nồng độ Insulin huyết thanh và các chỉ số liên quan………………………….94
4.2.2. Nồng độ Leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu………………………98
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………108
ĐỀ XUẤT…………………………………………………………………………………………………111
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC
CÓ LIÊN QUAN ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤ1.3. Insulin ……………………………………………………………………………………………….23
1.3.1. Đại cương về insulin ……………………………………………………………………..23
1.3.2. Thụ thể insulin………………………………………………………………………………23
1.3.3. Hệ thống vận chuyển glucose………………………………………………………….24
1.3.4. Tác dụng của insulin………………………………………………………………………24
1.3.5. Kháng insulin ……………………………………………………………………………….27
1.4. Leptin ………………………………………………………………………………………………..30
1.4.1. Đại cương về leptin ……………………………………………………………………….30
1.4.2. Tổng hợp leptin …………………………………………………………………………….30
1.4.3. Các yếu tố liên quan đến sự tiết leptin ……………………………………………..31
1.4.4. Vai trò và chức năng leptin …………………………………………………………….32
1.4.5. Đề kháng leptin …………………………………………………………………………….38
1.4.6. Ảnh hưởng của insulin lên nồng độ leptin máu …………………………………39
1.5. Các nghiên cứu liên quan……………………………………………………………………..40
1.5.1. Nghiên cứu thành phần trong thức ăn chay thuần túy…………………………40
1.5.2. Nghiên cứu ăn chay và yếu tố nguy cơ tim mạch ………………………………42
1.5.3. Nghiên cứu ăn chay và insulin ………………………………………………………..45
1.5.4. Nghiên cứu ăn chay và Leptin…………………………………………………………46
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………..47
2.1. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………………….47
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu…………………………………………….47
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ………………………………………………………………………..47
2.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………………..48
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu: mô tả cắt ngang và có phân tích…………………48
2.2.2. Xác định cỡ mẫu……………………………………………………………………………48
2.2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ……………………………………………………49
2.2.4. Các biến số nghiên cứu lâm sàng …………………………………………………….49
2.2.5. Các biến số cận lâm sàng ……………………………………………………………….52
2.2.6. Phương pháp xử lý số liệu………………………………………………………………582.2.7. Khống chế sai số……………………………………………………………………………58
2.2.8. Đạo đức trong y học ………………………………………………………………………59
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………………60
3.1. Yếu tố nguy cơ tim mạch của đối tượng nghiên cứu………………………………..60
3.1.1. Đặc điểm một số yếu tố nguy cơ tim mạch……………………………………….60
3.1.2. Liên quan giữa yếu tố nguy cơ tim mạch và thời gian ăn chay…………….66
3.2. Nồng độ insulin và leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu………………71
3.2.1. Nồng độ insulin huyết thanh và các chỉ số liên quan insulin của đối tượng
nghiên cứu …………………………………………………………………………………………….71
3.2.2. Nồng độ leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu ……………………….76
Chƣơng 4. BÀN LUẬN ……………………………………………………………………………….83
4.1. Một số yếu tố nguy cơ tim mạch trên đối tượng nghiên cứu……………………..83
4.1.1. Đặc điểm một số yếu tố nguy cơ tim mạch……………………………………….83
4.1.2. Vòng bụng ……………………………………………………………………………………84
4.1.3. Huyết áp động mạch………………………………………………………………………85
4.1.5. Nồng độ glucose máu đói và HbA1c ……………………………………………….88
4.1.6. Thành phần lipid máu và chỉ số sinh xơ vữa……………………………………..90
4.2. Nồng độ insulin và leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu………………94
4.2.1. Nồng độ Insulin huyết thanh và các chỉ số liên quan………………………….94
4.2.2. Nồng độ Leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu………………………98
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………108
ĐỀ XUẤT…………………………………………………………………………………………………111
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC
CÓ LIÊN QUAN ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Các yếu tố nguy cơ tim mạch ……………………………………………………….12
Bảng 1.2. Các yếu tố khác ảnh hưởng đến nồng độ leptin trong máu ……………….32
Bảng 2.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán thừa cân béo phì của Tổ chức Y tế Thế giới
(WHO) năm 2000 dành cho người trưởng thành châu Á………………….50
Bảng 2.2. Phân độ tăng huyết áp Hội THA Việt Nam 2018…………………………….52
Bảng 2.3. Theo khuyến cáo Hội Nội Tiết Đái Tháo Đường Việt Nam 2018 ……..53
Bảng 3.1. Độ tuổi của đối tượng nghiên cứu …………………………………………………60
Bảng 3.2. BMI của đối tượng nghiên cứu……………………………………………………..60
Bảng 3.3. Vòng bụng của đối tượng nghiên cứu ……………………………………………61
Bảng 3.4. Huyết áp động mạch của nhóm ăn chay…………………………………………61
Bảng 3.5. Nồng độ hs-CRP của đối tượng nghiên cứu……………………………………62
Bảng 3.6. Nồng độ glucose máu đói của nhóm ăn chay………………………………….62
Bảng 3.7. Nồng độ HbA1c của nhóm ăn chay……………………………………………….62
Bảng 3.8. Thành phần lipid máu và chỉ số sinh xơ vữa của đối tượng nghiên cứu …63
Bảng 3.9. Thành phần lipid máu và chỉ số sinh xơ vữa của đối tượng nam giới ..64
Bảng 3.10. Thành phần lipid máu và chỉ số sinh xơ vữa của đối tượng nữ giới …..65
Bảng 3.11. Tương quan thời gian ăn chay và một số YTNC …………………………….66
Bảng 3.12. Tương quan TGAC với thành phần lipid máu và chỉ số sinh xơ vữa …67
Bảng 3.13. Hồi quy đa biến giữa một số yếu tố nguy cơ tim mạch và TGAC……..68
Bảng 3.14. Giá trị dự báo RLLP máu theo thời gian ăn chay…………………………….69
Bảng 3.15. Nồng độ insulin máu đói của đối tượng nghiên cứu ………………………..71
Bảng 3.16. Chỉ số HOMA-IR của đối tượng nghiên cứu ………………………………….71
Bảng 3.17. Tương quan giữa chỉ số HOMA-IR với một số yếu tố liên quan……….72
Bảng 3.18. Tương quan đa biến giữa chỉ số HOMA-IR với một số yếu tố liên quan
trên đối tượng ăn chay trường ………………………………………………………72
Bảng 3.19. Chỉ số McAuley của đối tượng nghiên cứu…………………………………….73
Bảng 3.20. Tương quan giữa chỉ số Mc Auley với một số yếu tố liên quan ………..73Bảng 3.21. Tương quan đa biến giữa chỉ số Mc Auley với một số yếu tố liên quan
trên đối tượng ăn chay trường ………………………………………………………74
Bảng 3.22. Chỉ số HOMA-%B của đối tượng nghiên cứu ………………………………..74
Bảng 3.23. Tương quan giữa chỉ số HOMA- %B với một số yếu tố liên quan…….75
Bảng 3.24. Tương quan đa biến giữa chỉ số HOMA-%B với một số yếu tố liên
quan trên đối tượng ăn chay trường ………………………………………………75
Bảng 3.25. Giá trị dự báo thời gian ăn chay ảnh hưởng đến insulin và các chỉ số
liên quan đến kháng insulin………………………………………………………….76
Bảng 3.26. Nồng độ Leptin huyết thanh của đối tượng nghiên cứu……………………76
Bảng 3.27. Nồng độ Leptin huyết thanh theo tuổi của đối tượng nghiên cứu………77
Bảng 3.28. Nồng độ Leptin huyết thanh giữa các nhóm theo chỉ số nhân trắc …….77
Bảng 3.29. So sánh nồng độ leptin huyết thanh với Nồng độ Insulin máu đói và các
chỉ số kháng insulin…………………………………………………………………….78
Bảng 3.30. Giá trị dự báo của nồng độ leptin với HbA1c ≥ 5,7 và kháng insulin…79
Bảng 3.31. Tương quan giữa nồng độ leptin với một số yếu tố liên quan……………81
Bảng 3.32. Tương quan đa biến giữa nồng độ leptin huyết thanh và một số yếu tố
liên quan trên đối tượng ăn chay trường ………………………………………..

Leave a Comment