Nghiên cứu rối loạn lipid máu, kháng Insulin và tổn thương một số cơ quan ở bệnh nhân nam có rối loạn glucose máu lúc đói
Luận án Nghiên cứu rối loạn lipid máu, kháng Insulin và tổn thương một số cơ quan ở bệnh nhân nam có rối loạn glucose máu lúc đói.Đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 là một bênh rối loạn về chuyển hoá do sự kháng insulin, giảm tiết insulin, hoặc kết hợp cả hai. Bênh được đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose máu và rối loạn chuyển hoá các chất carbonhydrat, protid, lipid. Tăng glucose máu lâu ngày dẫn đến tình trạng tổn thương, rối loạn và suy giảm chức năng của nhiều cơ quan, đặc biêt là tim, mắt, thận, thần kinh [4], [17], [24].
Theo Tổ chức y tế thế giới (TCYTTG) đến năm 2025 sẽ có từ 300-330 triêu người trên thế giới mắc bênh ĐTĐ và tỷ lê trên toàn cầu khoảng 5,4% dân số mắc bênh ĐTĐ.
Ở Viêt Nam theo điều tra của Bênh viên nội tiết Trung ương năm 2003, tỷ lê mắc bênh ĐTĐ từ 2,7 – 3%, theo ước tính năm 2005 ở Viêt Nam có khoảng 1.295.000 người mắc bênh ĐTĐ và đến năm 2025 có khoảng 2.555.000 người măc bênh ĐTĐ [2], [4].
Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong viêc chẩn đoán, phát hiên sớm, song vẫn còn khoảng gần một nửa số bênh nhân không được chẩn đoán và bênh vẫn tiến triển thầm lặng và gây ra nhiều biến chứng. Rất nhiều bênh nhân khi lần đầu được chẩn đoán ĐTĐ đã có nhiều biến chứng ở các cơ quan tim mạch, mắt, thận và thần kinh. Vì vậy phát hiên sớm và điều trị kịp thời để hạn chế được các biến chứng là hết sức quan trọng.
Rối loạn glucose máu lúc đói (RLGLĐ – Impaired Fasting Glucose- IFG) là một khái niêm được Hội ĐTĐ Hoa kỳ (ADA) đưa ra 1997 và được TCYTTG thông qua 1998. RLGLĐ được ADA (1997) định nghĩa là nồng độ glucose máu lúc đói từ 6,1- 6,9 mmol/L (110 – 125 mg/dl). Đến năm 2003 ADA hạ ngưỡng glucose lúc đói xuống còn 5,6 mmol/L(100 mg/dl) và RLGLĐ được định nghĩa khi nồng độ glucose lúc đói từ 5,6 – 6,9 mml/L [32], [34], [35], [138]. RLGLĐ và rối loạn dung nạp glucose (RLDNG) tình trạng tiền ĐTĐ (pre-diabetes) và có nguy cơ phát triển thành bênh ĐTĐ rất cao.
Theo nghiên cứu Hoorn [69], qua 6 năm theo rõi thấy tỷ lê ĐTĐ ở nhóm có nồng đô glucose máu cơ bản ban đầu < 6,1 mmol/L là 21% và từ 6,1 – 6,9 mmol/L là 44%, nghiên cứu của E.Shyong Tai (Singapore) [74] qua 8 năm theo rõi thấy tỷ lê phát triển ĐTĐ ứng với các mức glucose máu cơ bản ban đầu đó là: <6,1 mmol/L là 24%; từ 6,1-6,9 mmol/L là 55%.
Mặc dù ở giai đoạn này nồng đô glucose máu lúc đói chưa cao lắm, nhưng đã xuất hiên nhiều biến chứng ở các cơ quan tim mạch, mắt, thận và thần kinh. RLGLĐ cũng thường đi kèm với các yếu tố nguy cơ tim mạch khác như tình trạng kháng insulin, béo phì, tăng huyết áp (THA), rối loạn các thành phần lipid máu (tăng triglycerid, giảm HDL-C), đây là các thành tố của hôi chứng chuyển hoá và cũng là các yếu tố nguy cơ của bênh ĐTĐ. Vì vậy phát hiên sớm RLGLĐ, điều trị các yếu tố nguy cơ kèm theo như giảm cân, tăng hoạt đông thể lực, điều trị THA, rối loạn lipid máu, cải thiên đô nhạy của insulin sẽ hạn chế được nguy cơ tiến triển thành ĐTĐ và giảm được các biến chứng về tim mạch.
Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về RLGLĐ, ở nước ta tuy đã có môt số công trình nghiên cứu về rối loạn dung nạp glucose (RLDNG), song về RLGLĐ thì chưa được nghiên cứu. Đề tài này được đặt ra với hai mục tiêu nghiên cứu:
1. Khảo sát tỷ lệ rối loạn dung nạp glucose, rối loạn lipid máu và kháng insulin ở bệnh nhân nam có rối loạn glucose máu lúc đói.
2. Nghiên cứu tổn thương tim, mắt và thân ở bệnh nhân nam có rối loạn glucose máu lúc đói.
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các sơ đổ, biểu đổ
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Định nghĩa, chẩn đoán đái tháo đường, rối loạn dung nạp
glucose, rối loạn glucose máu lúc đói 3
1.1.1. Định nghĩa, chẩn đoán đái tháo đường 3
1.1.2. Định nghĩa rối loạn dung nạp glucose. 4
1.1.3. Định nghĩa, chẩn đoán rối loạn glucose máu lúc đói 4
1.1.4. Dịch tễ học của rối loạn glucose lúc đói 6
1.1.5. Rối loạn glucose lúc đói và nguy cơ của bênh đái tháo
đường týp 2 7
1.2. Các yếu tố nguy cơ của tăng glucose máu 8
1.2.1. ít hoạt đông thể lực 8
1.2.2. Béo phì dạng nam 9
1.2.3. Tăng huyết áp 9
1.2.4. Môt số yếu tố khác 10
1.3. Rối loạn lipid máu ở những bênh nhân tăng glucose máu 10
1.3.1. Rối loạn lipid máu và bênh mạch vành tim 10
1.3.2. Rối loạn lipid máu và sinh bênh học của vữa xơ đông
mạch 11
1.3.3. Rối loạn lipid ở bênh nhân tăng glucose máu 13
1.4. Kháng insulin 17
1.4.1. Khái niêm, định nghĩa 17
1.4.2. Nguyên nhân cơ chế bênh sinh 18
1.4.3. Các vị trí kháng insulin 20
1.4.4. Các phương pháp xác định kháng insulin 23
1.4.5. Môt số chỉ số đánh giá kháng insulin 24
1.5. Tổn thương mạch máu do tăng glucose máu 25
1.5.1. Tổn thương mạch máu lớn 26
1.5.2. Tổn thương mạch máu nhỏ 29
1.6. Tình hình nghiên cứu về rối loạn glucose máu lúc đói 35
1.6.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 35
1.6.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước. 36
CHƯƠNG 2: Đối TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu 37
2.1. Đối tượng nghiên cứu 37
2.1.1. Nhóm nghiên cứu. 37
2.1.2. Nhóm chứng 38
2.2. Phương pháp nghiên cứu 38
2.2.1. Khai thác bênh sử 38
2.2.2. Khám lâm sàng 39
2.2.3. Khám các chuyên khoa 42
2.2.4. Các xét nghiêm về chẩn đoán chức năng 43
2.2.5. Các xét nghiêm về sinh hoá 44
2.2.6. Nghiêm pháp dung nạp glucose đường uống 49
2.2.7. Các chỉ số đánh giá kháng insulin 50
2.2.8. Các chỉ số đánh giá chức năng tế bào bêta 52
2.2.9. Định lượng microalbumin niêu và tính mức lọc cầu thận. 53
2.3. Xử lý số liêu nghiên cứu. 54
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN cúu 55
3.1. Đặc điểm chung của hai nhóm nghiên cứu 55
3.1.1 . Đặc điểm chung. 55
3.1.2. Kết quả nghiêm pháp dung nạp glucose 56
3.1.3. Các yếu tố nguy cơ của rối loạn glucose lúc đói 57
3.2. Rối loạn lipid máu, kháng insulin ở những bênh nhân rối loạn
glucose máu lúc đói 62
3.2.1. Rối loạn lipid máu ở những bênh nhân rối loạn glucose
máu lúc đói 62
3.2.2. Kháng insulin và chức năng tế bào beta ở những bênh
nhân rối loạn glucose máu lúc đói 67
3.3. Tổn thương tim, mắt và thận ở bênh nhân rối loạn glucose
máu lúc đói 75
3.3.1. Tổn thương tim mạch
3.3.2. Tổn thương mắt
3.3.3. Tổn thương thận CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm chung của nhóm có rối loạn glucose lúc đói
4.1.1. Kết quả của nghiêm pháp dung nạp glucose
4.1.2. Tuổi và giới của hai nhóm nghiên cứu.
4.1.3. Thay đổi lối sống
4.1.4. Béo phì, béo bụng
4.1.5. Tăng huyết áp
4.2. Rối loạn lipid ở những bênh nhân rối loạn glucose máu lúc đói
4.2.1. Rối loạn các thành phần lipid máu
4.2.2. Dạng rối loạn lipid máu ở những bênh nhân rối loạn glucose máu lúc đói.
4.3. Kháng insulin và giảm tiết insulin ở những bênh nhân rối loạn glucose máu lúc đói
4.3.1. Nồng đô glucose tại các thời điểm
4.3.2. Nồng đô insulin tại các thời điểm.
4.3.3. Tương quan giữa nồng đô glucose và insulin tại các thời điểm khi thực hiên nghiêm pháp dung nạp glucose.
4.3.4. Đánh giá kháng insulin
4.3.5. Đánh giá chức năng tế bào beta
4.4. Tổn thương tim mạch, mắt và thận ở những bênh nhân rối loạn glucose máu lúc đói
4.4.1. Tổn thương tim mạch.
4.4.2. Tổn thương mắt.
4.4.3. Tổn thương thận KẾT LUẬN
KIẾN NGHỊ
DANH Mực CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN cúu CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN PHự LựC