Nghiên cứu sàng lọc dược liệu có tác dụng ức chế enzyme acetylcholinesterase bang phương pháp đo quang và sắc ký lớp mỏng sử dụng chất hiện màu sinh học

Alzheimer là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người cao tuổi trên thế giới, là một dạng thường gặp của bệnh sa sút trí tuệ. Sự tích tụ mảng amyloid trong não là một nguyên nhân gây bệnh alzheimer, theo giả thuyết cholinergic, việc phát sinh bệnh alzheimer có liên quan đến sự thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine trong não tới gần 90% [A. V. Terry et al. (2003), Saviana Di Giovanni et al. (2008)], các thuốc điều trị alzheimer hiện nay chủ yếu là các chất ức chế enzyme acetylcholinesterase (AChE) từ đó duy trì nồng độ acetylcholine, đồng thời giảm thiểu sự hình thành mảng amyloid trong não. Các thuốc này hầu hết đều có nguồn gốc dược liệu, vì vậy chúng tôi tiến hành sàng lọc các dược liệu được sử dụng trong y học cổ truyền có tác dụng ức chế AChE nhằm tìm ra thuốc mới điều trị alzheimer.
Để có thể sàng lọc nhanh các loài có khả năng ức chế enzym AChE làm thuốc điều trị alzheimer, chúng tôi xây dựng phương pháp ức chế AChE dựa trên phương pháp đo quang của Ellman [George L. Ellman et. al. (1961)]. Sau đó tiến hành thử tác dụng ức chế trên bản sắc ký lớp mỏng với thuốc thứ sinh học nhằm phát hiện ra các vết chất trong dịch chiết toàn phần hoặc các phân đoạn đã được tinh chế có khả năng ức chế AChE để phân lập và xác định cấu trúc các chất có tác dụng sinh học cho nghiên cứu tiếp theo.
Dựa trên nguyên tắc đánh giá hoạt tính enzyme acetylcholinesterase của Ellman, chúng tôi xây dựng phương pháp sàng lọc dược liệu có tác dụng ức chế enzym acetylcholinesterase bằng phương pháp đo quang và sắc ký lớp mỏng với thuốc thử hiện màu sinh học (enzym acetylcholinesterase (AChE), cơ chất acetylthiocholine iodide (ATCI) và TT Ellman Acid 5,5 ’-dithiobis-(2-nitrobenzoic)). 38 dịch chiết MeOH 80% của 36 loài thuốc được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian Việt Nam nhằm phục hồi trí nhớ đã được thử. Trong số đó, có 11 dịch chiết có tác dụng ức chế mạnh trên 50% ở nồng độ 100ựmg/ml,và dịch chiết Stephania sinica Diels. có tác dụng mạnh nhất 85,02%. Thử tại nồng độ 500p,g/ml có thêm 8 dịch chiết thể hiện tác dụng ức chế trên 50%. Những dịch chiết thể hiện tác dụng ức chế mạnh chủ yếu là các loài có thành phần hóa học chính là alcaloid.