Nghiên cứu sử dụng vạt đảo chân nuôi dưới da trong điều trị tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt

Tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt rất đa dạng và việc điều trị đòi hỏi cao về tính thẩm mỹ. Một trong những yếu tố gây phức tạp trong việc điều trị tổn thương vùng hàm mặt là trên một diện tích nhỏ nhưng lại có nhiều bộ phận quan trọng như mi, mũi, môi…. Các cấu trúc này rất dễ bị biến dạng khi chỉ thiếu một lượng nhỏ tổ chức. Hơn thế, da vùng hàm mặt có độ dày khác nhau ở các vùng và có khả năng thích ứng với môi trường ngoại cảnh cao… .Nên việc tạo hình tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt luôn là một thách thức với các phẫu thuật viên tạo hình.

Có nhiều phương pháp tạo hình các tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt: khâu đóng trực tiếp, ghép da tự thân, ghép phức hợp, sử dụng các vạt da tại chỗ và lân cận, các vạt da có chân nuôi từ xa tới hay các vạt tự do….Việc lựa chọn giải pháp phụ thuộc vào vị trí, kích thước, tính chất của tổn khuyết và kinh nghiệm của phẫu thuật viên. Đối với các tổn khuyết vừa và nhỏ thì chất liệu tốt nhất chính là tổ chức tại chỗ và lân cận. Yếu tố quyết định sự thành công khi sử dụng chất liệu này là hạn chế được các nhược điểm: lộ sẹo đường rạch lấy tổ chức tạo hình và góc xoay của vạt bị hạn chế.

Vạt đảo chân nuôi tổ chức dưới da là một vạt ngẫu nhiên, sử dụng tổ chức tại chỗ một cách linh hoạt để khắc phục những nhược điểm trên. Nó có thể là một đảo da hoặc niêm mạc được di chuyển đến tổn khuyết chỉ dựa vào cuống nuôi là tổ chức dưới da. Về nguyên tắc cấp máu của vạt là vạt ngẫu nhiên (Random flap), được nuôi dưỡng không dựa trên một trục mạch hằng định nào mà chỉ dựa vào hệ thống mạch xiên từ dưới đi lên tiếp nối với nhau thành mạng mạch phong phú dưới da (cuống vạt) và trong da. Đặc biệt vùng hàm mặt có hệ thống mạch phong phú hơn các vùng khác trên cơ thể nên khả năng cấp máu cho da và tổ chức dưới da rất có ý nghĩa đối với vạt ngẫu nhiên.

Tuy nhiên, độ dày và sự phân bố mạch máu của da và tổ chức dưới da ở mỗi vùng trên mặt lại khác nhau. Trên thế giới đã có một số nghiên cứu về độ dày và hệ thống mạng mạch da, dưới da ở các vùng khác nhau trên mặt nhưng ở nước ta chưa có nghiên cứu nào cho thấy sự khác nhau này.

Do vậy, tôi tiến hành nghiên cứu này bước đầu khảo sát sự khác nhau về độ dày và sự phân bố mao mạch của da và tổ chức dưới da một số vùng hàm mặt. Qua đó thấy được khả năng cấp máu của vạt đảo chân nuôi dưới da ở những vùng khác nhau để sử dụng vạt một cách linh hoạt trong điều trị các tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt. Đề tài “Nghiên cứu sử dụng vạt đảo chân nuôi dưới da trong điều trị tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt” được tiến hành với mục đích:

1. Khảo sát độ dày và sự phân bố mạch máu của da, tổ chức dưới da một số vùng hàm mặt.

2. Đánh giá kết quả điều trị: ưu – nhược điểm của vạt đảo chân

nuôi dưới da vùng hàm mặt.

3. Đề xuất chỉ định sử dụng vạt đảo chân nuôi tổ chức dưới da trong điều trị tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1 Đặc điểm giải phẫu da vùng hàm mặt và những ứng dụng lâm sàng…. 3

1.1.1 Đặc điểm da và tổ chức dưới da vùng hàm mặt 3

1.1.2 Đặc điểm cấp máu da và tổ chức dưới da vùng mặt 7

1.1.3 Cách phân chia vùng hàm mặt theo giải phẫu và tạo hình 14

1.2 Nguyên nhân các tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt 16

1.2.1 Vết thương khuyết da do chấn thương 16

1.2.2 Sẹo di chứng bỏng, viêm nhiễm, chấn thương cũ 16

1.2.3 Sau cắt bỏ các khối u lành tính hoặc ác tính vùng hàm mặt 16

1.3 Các phương pháp điều trị tổn khuyết phần mềm vừa và nhỏ vùng hàm

mặt 17

1.3.1 Khâu trực tiếp 17

1.3.2 Ghép da rời tự thân 18

1.3.3 Phương pháp tạo hình bằng các vạt da tại chỗ và lân cận 19

1.3.4 Phương pháp giãn da 24

1.3.5 Các vạt từ xa 25

1.4 Vấn đề sử dụng vạt da đảo chân nuôi dưới da 27

1.4.1 Tình hình sử dụng vạt đảo chân nuôi tổ chức dưới da trong điều

trị tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt 27

1.4.2 Khái niệm và hình thức cấp máu của vạt đảo chân nuôi tổ chức dưới da 30

1.4.3 Nguyên tắc thiết kế và bóc tách vạt theo Barron (12 nguyên tắc) … 31

1.4.4 Hình thức sử dụng vạt trên lâm sàng 32

1.4.5 Ưu-nhược điểm của vạt và các vạt thường dùng trên lâm sàng.. 36

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38

2.1 Nghiên cứu cơ bản 38

2.1.1 Thời gian, địa điểm nghiên cứu 38

2.1.2 Đối tượng nghiên cứu 38

2.1.3 Phương pháp nghiên cứu 38

2.2 Nghiên cứu lâm sàng: chỉ định và đánh giá kết quả sử dụng vạt đảo

chân nuôi dưới da vùng hàm mặt 40

2.2.1 Thời gian, địa điểm nghiên cứu 40

2.2.2 Đối tượng nghiên cứu 40

2.2.3 Phương pháp nghiên cứu 41

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 53

3.1 Khảo sát độ dày và sự phân bố mạch máu da, tổ chức dưới da một số

vùng hàm mặt 53

3.1.1 Đặc điểm của nhóm nghiên cứu 53

3.1.2 Kết quả nghiên cứu trên các tiêu bản vi thể da 54

3.2 Nghiên cứu lâm sàng, kết quả sử dụng vạt đảo chân nuôi dưới da vùng

hàm mặt 56

3.2.1 Đặc điểm nhóm nghiên cứu 56

3.2.2 Đặc điểm tổn thương 57

3.2.3 Kỹ thuật sử dụng vạt đảo chân nuôi tổ chức dưới da 63

3.2.4 Tình trạng hậu phẫu 67

3.2.5 Kết quả phẫu thuật 70

Chương 4: BÀN LUẬN 79

4.1 Về vấn đề: Khảo sát độ dày và sự phân bố mạch máu của da, tổ chức dưới da ở một số vùng hàm mặt 79

4.1.1 Đặc điểm của mẫu nghiên cứu 80

4.1.2 Nhận xét vi thể 80

4.1.3 Khảo sát độ dày, sự phân bố mạch máu của da và tổ chức dưới da

vùng mi trên, má và thái dương 81

4.2 Về vấn đề chỉ định và đánh giá kết quả sử dụng vạt đảo chân nuôi dưới da vùng hàm mặt 83

4.2.1 Về đặc điểm nhóm nghiên cứu 83

4.2.2 Về đặc điểm tổn khuyết phần mềm vùng hàm mặt trong nhóm

nghiên cứu 84

4.2.3 Về chỉ định sử dụng vạt da đảo chân nuôi dưới da vùng hàm mặt. 89

2.3.4 Về kết quả nghiên cứu 1Q5

4.2.5 Về khả năng ứng dụng của vạt đảo chân nuôi tổ chức dưới da

vùng hàm mặt 110

KÉT LUẬN 116

ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 118

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC