Nghiên cứu tác dụng của bài thuốc Tam tý thang gia giảm điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) (Rheumatoid Arthritis) là một trong các bệnh khớp mạn tính th-ờng gặp nhất, chiếm khoảng 0,5 đến1,5% dân số tùy theo từng chủng tộc [64]. Theo Trần Ngọc Ân và cộng sự, ở Việt Nam bệnh này chiếm khoảng 0,5% dân số. Bệnh hay gặp ở nữ tuổi trung niên [4],[22]. Nguyên nhân gây bệnh còn ch-a rõ, hiện nay VKDT đ-ợc xếp vào nhóm bệnh tự miễn [61], [112]. Bệnh có đặc tr-ng cơ bản là viêm không đặc hiệu, mạn tính các màng hoạt dịch khớp, diễn biến kéo dài, hay tái phát, để lại hậu quả nặng nề là dính khớp và biến dạng khớp, tỷ lệ tàn phế cao [4], [75]. Các nghiên cứu gần đây đãlàm sáng tỏ hơn về cơ chế sinh bệnh của VKDT; vì vậy đã có hàng loạt các loại thuốc mới ra đời nhằm cắt đứt một hoặc nhiều mắt xích trong cơ chế bệnh sinh phức tạpcủa bệnh. Nh-ng các thuốc điều trị VKDT của y học hiện đại (YHHĐ) còn có rất  nhiều tác dụng không mong muốn nh-: Xuất huyết tiêu hóa, gây độc cho gan, thận, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, ức chế tủy x-ơng … Nó đặc biệt nguy hại khi phải sử dụng kéo dài cho những bệnh nhân có kèm thêm các bệnh mạn tính khác và phần lớn các thuốc điều trị bệnh này đều có chống chỉ định với phụ nữ có thai, hoặc  đang cho con bú  …[35], [42],
[89]. Do đó việc không ngừng nâng cao hiệu lực và tính an toàn của thuốc điều trị bệnh VKDT vẫn là mục tiêu phấn đấu của các nhà khoahọc hiện nay.
Trong Y học cổ truyền (YHCT), VKDT thuộc phạm vi chứng tý và đã đ-ợc đề cập khá sâu sắc về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinhvà ph-ơng pháp điều trị [11], [45], [48], [117]. Ngày nay ở Việt Nam, Trung Quốc  và một số n-ớc khác trên thế giới đã b-ớc đầu nghiên cứu và tìm đ-ợc bằng chứng khoa học về tác dụng điều trị, nét độc đáo và tính -u việt của một số bài thuốc YHCT trong điều trị VKDT [2], [40]. Trong đó bài thuốc Tam tý thang là một bài thuốc cổ, có tác dụng khu phong, trừ thấp, hoạt huyết, thông lạc, bổ can, thận, trênlâm sàng rất đ-ợc trọng dụng gia giảm để điều trị bệnh VKDT.
Năm 1999, Chu Kiến Giang Trung Quốc đã nghiên cứu:  Dùng bài Tam tý thang và kết hợp với tập thể dục để điều trị bệnh VKDT, sau liệu trình 3 tháng, hiệu quả đáp ứng với điều trị đạt 94,3%, trong đó có 42,9% hết s-ng đau, vận động các khớp trở lại bình th-ờng và xét nghiệm tốc độ lắng máu đ-ợc cải thiện rõ rệt [118].
Vận dụng bài thuốc “Tam tý thang” vào điều trị VKDT ở n-ớc ta, nơi có khí hậu ẩm thấp nhiều, muốn đạt hiệu quả điều trị, cần phải biện chứng luận trị gia giảm cho phù hợp với khí hậu, conng-ời Việt Nam và mục  đích điều trị cho từng giai đoạn của bệnh. Thời gian qua, tại Viện Y học cổ truyền quân đội, chúng tôi đã sử dụng bài cổ ph-ơng “Tam tý thang” (ký hiệu VK1) gia giảm để  điều trị bệnh VKDT, (bài Tam tý thang gia giảm ký hiệu là VK2). Kết quả b-ớcđầu cho thấy: Bài thuốc VK2 có tác dụng chống viêm, giảm đau, giảm s-ng nề tốt hơn bài VK1.
Tuy vậy cho tới nay, bài thuốc này vẫn ch-a đ-ợc nghiên cứu một cách bài bản. Để đánh giá toàn diện về hiệu quả điều trị bệnh VKDT, khẳng định tính an toàn và tìm bằng chứng khoa học về tác dụng của thuốc, nhằm áp dụng bài thuốc VK2 vào điều trị VKDT cho cộng đồng, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với các
mục tiêu sau:
1.Xác định tính an toàn của bài thuốc “Tam tý thang  gia giảm” (VK2) qua nghiên cứu độc tính cấp, độc tính bán tr-ờng diễn trên thực nghiệm và khảo sát một số tác dụng không mong muốn của thuốc trên lâm sàng và cận lâm sàng.
2.  Nghiên cứu tác dụng giảm đau, tác dụng chống viêm trên thực nghiệm của bài thuốc “Tam tý thang gia giảm” (VK2) và so sánh với bài thuốc “Tam tý thang ” cổ ph-ơng (VK1) .
3.Đánh giá hiệu quả điều trị của bài thuốc “Tam tý thang gia giảm” (VK2) trên bệnh nhân viêm khớp dạng thấp giai đoạn I, II  và so sánh với bài thuốc “Tam tý thang” cổ ph-ơng (VK1)

mục lục
Đặt vấn đề ………………………………………………………………………………………….. 1
Ch-ơng 1: Tổng quan tài liệu………………………………………………………………. 3
1.1. Lịch sử và tên gọi bệnh VKDT …………………………………………………….. 3
1.2. Nguyên nhân cơ chế bệnh sinh của VKDT…………………………………….. 3
1.2.1. Nguyên nhân VKDT……………………………………………………………. 3
1.2.2. Cơ chế bệnh sinh VKDT ……………………………………………………… 4
1.3.Một số đặc điểm chính về lâm sàng, cận lâm sàngvà chẩn đoán bệnh VKDT .. 7
1.3.1. Triệu chứng lâm sàng VKDT theo YHHĐ…………………………….. 7
1.3.2. Cận lâm sàng ……………………………………………………………………… 8
1.3.3. Chẩn đoán VKDT ………………………………………………………………. 9
1.4. Điều trị VKDT theo YHHĐ …………………………………………………………. 9
1.4.1. Sự thay đổi về quan niệm trong điều trị bệnhVKDT……………….. 9
1.4.2. Các ph-ơng pháp điều trị VKDT theo YHHĐ ………………………. 10
1.5.VKDT- Nguyên nhân cơ chế bệnh sinh và biện chứng luận trị theo YHCT 16
1.5.1. Khái niệm về VKDT (chứng tý) của YHCT………………………….. 16
1.5.2. Nguyên nhân cơ chế bệnh sinh của VKDT theo YHCT …………. 16
1.5.3. Chẩn đoán bệnh VKDT theo YHCT ……………………………………. 18
1.5.4. Điều trị viêm khớp dạng thấp theo YHCT ……………………………. 21
1.6. Điểm qua tình hình nghiên cứu điều trị bệnh VKDT bằng thuốc YHCT
ở trong và ngoài n-ớc ………………………………………………………………. 25
1.6.1. Tình hình nghiên cứu ở trong n-ớc ……………………………………… 25
1.6.2. Điểm qua một số công trình nghiên cứu chữa bệnh VKDT
bằng thuốc YHCT ở n-ớc ngoài ………………………………………… 27
1.6.3. Tổng quan bài thuốc nghiên cứu ………………………………………… 28
Ch-ơng 2: Chất liệu, đối t-ợng và ph-ơng pháp nghiên cứu ………………. 38
2.1. Nghiên cứu trên thực nghiệm ……………………………………………………… 38
2.1.1. Chất liệu nghiên cứu trên thực nghiệm…………………………………. 38
2.1.2. Đối t-ợng nghiên cứu trên thực nghiệm …………………………………. 40
2.1.3. Nội dung và ph-ơng pháp nghiên cứu trên thực nghiệm …………….. 40
2.2. Nghiên cứu trên lâm sàng…………………………………………………………… 44
2.2.1. Chất liệu nghiên cứu………………………………………………………….. 44
2.2.2. Đối t-ợng nghiên cứu ………………………………………………………… 45
2.2.3. Ph-ơng pháp nghiên cứu trên lâm sàng……………………………….. 47
Ch-ơng 3: Kết quả nghiên cứu ………………………………………………………….. 55
3.1. Kết quả nghiên cứu trên thực nghiệm ………………………………………….. 55
3.1.1. Độc tính cấp……………………………………………………………………… 55
3.1.2. Độc tính bán tr-ờng diễn……………………………………………………. 55
3.1.3. Tác dụng giảm đau của VK2 trên thực nghiệm……………………… 66
3.1.4. Tác dụng chống viêm cấp:………………………………………………….. 68
3.2. Tác dụng chống viêm mạn: ………………………………………………………… 72
3.3. Kết quả nghiên cứu lâm sàng ……………………………………………………… 73
3.3.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu …………………………………………. 73
3.3.2. Hiệu quả điều trị ……………………………………………………………….. 75
3.4. Tác dụng không mong muốn của VK2 trên lâm sàngvà cận lâm sàng. ….. 87
3.4.1. Tác dụng không mong muốn trên lâm sàng ………………………….. 87
3.4.2. Tác dụng không mong muốn trên cận lâm sàng của VK2 ………. 88
Ch-ơng 4: Bàn luận ………………………………………………………………………….. 89
4.1. Tính an toàn của bài thuốc VK2 ………………………………………………. 91
4.1.1. Độc tính cấp ……………………………………………………………………. 92
4.1.2. Độc tính bán tr-ờng diễn ………………………………………………….. 92
4.1.3. Tác dụng không mong muốn của VK2 trên lâm sàng và
xét nghiệm ……………………………………………………………………… 98
4.2. Tác dụng giảm đau và tác dụng chống viêm, của bài thuốc VK2 trên
thực nghiệm ……………………………………………………………………………. 99
4.2.1. Tác dụng giảm đau …………………………………………………………… 99
4.2.2. Tác dụng chống viêm cấp ……………………………………………….. 102
4.2.3. Tác dụng chống viêm mạn của VK2 trên thực nghiệm………. 106
4.3. Hiệu quả điều trị của VK2 trên bn VKDT giai đoạn I- II …………. 109
4.3.1. Các yếu tố liên quan đến hiệu quả điều trị ……………………….. 109
4.3.2. Hiệu quả điều trị của VK2 trên BN VKDT giaiđoạn I- II … 111
Kết luận ………………………………………………………………………………………….. 123
Kiến nghị ………………………………………………………………………………………… 125
Các công trình đã công bố liên quan đến luận án
Tài liệu tham khảo
Phụ lục