Nghiên cứu tác dụng của polyphenol chè xanh (Camellia sinensis) trên các chỉ sô lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu chuột cống trắng gây đái tháo đường thực nghiệm

Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh rối loạn chuvển hóa mạn tính với sự tăng glucose máu do thiếu tương đối hoặc tuyệt đối insulin [50]. ĐTĐ là một bệnh khá phổ biến trên thế giới; theo thống kê năm 1997, tỷ lệ ĐTĐ ở Mỹ là 6,6%, ở Pháp là 6,6%, ở Ấn Độ là 6,1%, ở Singapore là 8,6%. Tỷ lệ mắc ĐTĐ đang ngày càng gia tăng không chỉ ở các nước phát triển mà còn ở các nước đang phát triển. Tại Viột Nam, tỷ lệ bệnh ĐTĐ tăng trong những năm gần đây: ở Hà Nội khoảng 2,6% (quận Đống Đa 5,6%), ở thành phố Hồ Chí Minh có nơi tỷ lộ ĐTĐ gần 8%. Bởi vậy ĐTĐ đã được các nhà khoa học trên thế giới quan tám nghiên cứu về bệnh căn, bệnh sinh, các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng nhằm mục đích phòng bệnh, điều trị bệnh và các biến chứng của bệnh một cách có hiệu quả nhất.

Rối loạn chuyển hóa các chất trong ĐTĐ trước tiên là rối loạn chuyển hóa glucid, từ đó kéo theo rối loạn chuyển hóa các chất khác – đặc biệt là rối loạn chuyển hóa lipid, gây tổn thương hàng loạt các cơ quan và tổ chức trong cơ thể. ĐTĐ týp 1 và týp 2 đều có rối loạn chuyển hóa lipid với các bất thường lipid huyết tương. Bất thường này là một trong những yếu tố nguy cơ gây vữa xơ động mạch (VXĐM) ở bệnh nhân ĐTĐ và theo thống kê cho thấy nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở bệnh nhân ĐTĐ là bệnh tim mạch do VXĐM [24],

Trong hoạt động sống của tế bào, các quá trình chuyển hóa đã sản sinh các gốc tự do và các dạng oxy có hoạt tính hóa học cao khác. Tuy nhiên, ở trạng thái bình thường, gốc tự do tồn tại với hàm lượng rất thấp trong tế bào nhờ hệ thống chống oxy hóa của cơ thể nhằm bảo vệ các mô tránh được những phản ứng gốc gây tổn thương cho tế bào và mô. Sự rối loạn chuyển hóa của một chất bất kỳ có thể dẫn tới sự gia tăng hàm lượng các gốc tự do – nguyên nhân của nhiều quá trình biến đổi bệnh lý khác nhau, trong đó có sự gia tăng của quá trình peroxi hóa lipid [9]. Các nhà khoa học đã chứng minh sự có mặt của quá trình peroxi hóa lipid ở các tổn thương VXĐM và vai trò quan trọng của nó trong sự phát triển mảng VXĐM [24]. Vai trò của gốc tự do trong bệnh căn và bệnh sinh của ĐTĐ là chưa chắc chắn, nhưng nhiều nghiên cứu đã cho thấy bệnh lý ĐTĐ có sự gia tăng các stress oxy hóa và thường có liên quan đến mức tăng của glucose trong máu. Nồng độ các lipid peroxid trong huyết tương ở bệnh nhân ĐTĐ cao hơn mức bình thường.

Điều trị ĐTĐ nhằm kiểm soát nồng độ glucose máu; giảm và loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây biến chứng, bao gồm rối loạn chuyển hóa lipid, tăng huyết áp, tăng hoạt động gốc tự do… và điều trị các biến chứng. Các thuốc điều trị hội chứng tăng lipid máu nói chung và rối loạn lipid ở bệnh nhân ĐTĐ nói riêng hiện đang được sử dụng có hiệu quả tốt, song cũng gây nhiều tác dụng phụ như rối loạn tiêu hóa, đau cơ, tăng nhẹ và tăng tạm thời các enzym gan…; do vậy những người có bệnh gan, thận, loét dạ dày-tá tràng không được dùng các thuốc này [101].Trên thế giới, các nhà nghiên cứu đang tìm kiếm các thuốc có nguồn gốc thảo mộc nhằm hạn chế những tác dụng phụ nói trên, ở Việt Nam, các thuốc được sản xuất từ tỏi, ngưu tất, nghệ, đậu xanh… đã được một số thầy thuốc sử dụng để phòng tránh, ngăn ngừa sự phát triển của mảng VXĐM [20]. Một số dược liệu phương Đông tỏ ra hữu hiệu trong việc nâng cao sức khỏe, nâng cao tuổi thọ con người như nhân sâm, tam thất, linh chi và nhiều thảo mộc khác có chứa các chất chống oxy hóa là vitamin c, oc-tocopherol, [3- caroten, selen… có tác dụng mạnh chống sốc tự do, chống lão hóa đã được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi.

Từ lâu chè xanh được biết đến như một loại thảo dược có tác dụng tốt cho sức khỏe con người, đặc biệt là tác dụng ngăn chặn bệnh ung thư, bệnh tim mạch, chống quá trình lão hóa [127], Chè xanh được sử dụng như nước giải khát phổ biến, được ưa chuộng không những ở các nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam… mà còn được ưa chuộng ở nhiều nước khác trên thế giới. Chính vì vậy, chè xanh đã và đang được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Người ta đã tách chiết và xác định được các thành phần hóa học của polyphenol chè xanh, nghiên cứu một số tác dụng dược lý của chúng [114]. Mối liên quan giữa sự tiêu thụ chè xanh với hàm lượng lipid huyết thanh, sự bền vững của các phân tử lipoprotein với các tác nhân oxy hóa, sự hình thành các mảng VXĐM… đã được khảo sát bởi các nhà nghiên cứu ở nhiều nước, nhất là ở Nhật Bản [132,157,160, 163].

ở Việt Nam, tiếp theo đề tài nghiên cứu về tác dụng của dịch chiết chè xanh trên một số chỉ số lipid và hàm lượng malonyl dialdehid trong huyết tương thỏ thực nghiệm, đề tài “Nghiên cứu tác dụng của polyphenol chè xanh (Camellia sinensis) trên các chỉ sô lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu chuột cống trắng gây đái tháo đường thực nghiệm ” được tiến hành nhằm mục tiêu:

ĐỂ Đánh giá tác dụng của polyphenol chè xanh trên các chỉ sô lipid huyết tương ở chuột gây ĐTĐ thực nghiệm

2. Đánh giá tác dụng của polyphenol chè xanh trên hoạt độ của mật sô’ enzym chống oxy hóa và trạng thái chống oxy hóa toàn phần trong máu ở chuột gây ĐTĐ thực nghiệm

3. Đánh giá tác dụng của polyphenol chè xanh trên những biến đổi mó bệnh học của một sô mô ở chuột gây ĐTĐ thực nghiệm

Nội dung nghiên cứu của đề tài gồm:

1. Chiết xuất polyphenol chè xanh .

2. Khảo sát tác dụng của polyphenol chè xanh đến sự thay đổi hàm lượng glucose máu ở chuột gây ĐTĐ thực nghiệm.

3. Khảo sát tác dụng của polyphenol chè xanh trên sự thay đổi các chỉ số lipid huyết tương ở chuột gây ĐTĐ thực nghiệm, bao gồm: triglycerid (TG), cholesterol toàn phần (TC), cholesterol của lipoprotein tỷ trọng cao (HDL-C) và cholesterol của lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-C).

4. Khảo sát tác dụng của polyphenol chè xanh đến hoạt độ của một số enzym chống oxy hóa như superoxid dismutase (SOD), glutathion peroxidase (GPx) và trạng thái chống oxy hóa toàn phần (TAS), hàm lượng malondialdehyd (MDA) trong máu chuột gây ĐTĐ thực nghiệm.

5. Khảo sát tác dụng của polyphenol chè xanh đến sự biến đổi mô bệnh học của một số mô ở chuột gây ĐTĐ thực nghiệm: thành động mạch chủ, võng mạc, thận.

MỤC LỤC

PHẦN A – TÓM TẮT CÁC KÊT QUẢ Nổi BẬT CỦA ĐỂ TÀI

1- Kết quả nổi bật của đê tài

(a) Đóng góp mới của đề tài

(b) Kết quả cụ thể

(c) Hiệu quả về đào tạo

ịd) Hiệu quả về kinh tế, xã hội

2- Áp dụng vào thực tiễn sản xuất và đòi sống xã hội

3- Đánh giá thực hiện đê tài đối chiếu với đề cương nghiên cứu đã được phê duyệt

(a) Tiến độ

(b) Thực hiện mục tiêu nghiên cứu

(c) Các sản phẩm tạo ra so với dự kiến của bản đề cương

(d) Đánh giá việc sử dụng kinh phí

PHẦN B – NỘI DUNG BÁO CÁO CHI TIẾT KÊT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỂ TÀI

Đặt vấn đề

Chương I: Tổng quan

1.1- Lipid và lipoprotein máu

1.1.1- Lipid máu

1.1.2- Thành phần, cấu trúc và phân loại lipoprotein

1.1.3- Chuyển hoá lipoprotein

1.1.4- Rối loạn chuyển hoá lipoprotein và vữa xơ động mạch

1.2- Gốc tự do và hệ thống chống oxy hoá của cơ thể

1.2.1- Các dạng oxy hoạt động trong cơ thể và quá trình peroxi hoá lipid

1.2.2- Hệ thống chống oxy hoá của cơ thể

1.3- Đái tháo đường với rối loạn chuyển hoá lipid, hoạt

động gốc tự do và vữa xơ động mạch

1.3.1- Đái tháo đường

1.3.2- Rối loạn chuyển hoá lipid trong đái tháo đường

1.3.3- Gốc tự do và đái tháo đường 

1.3.4- Đái tháo đường và vữa xơ động mạch 30

1.4- Mô hình gây đái tháo đường thực nghiệm 31

1.5- Chè xanh và tác dụng sinh học của chè xanh 33

1.5.1- Chè xanh và một số đặc tính của chè xanh 33

1.5.2- Một số nghiên cứu về tác dụng sinh học của 36 polyphenol chè xanh

Chương II: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 38

2.1 – Chất liệu và đối tượng nghiên cứu 38

2.2- Phương pháp nghiên cứu 39

2.2.1- Chiết xuất polyphenol chè xanh 39

2.2.2- Mô hình thực nghiêm 41

2.2.3- Các kỹ thuật sử dụng 44

2.3- Xử lý số liệu 49

Chương III: Kết quả 50

3.1- Tác dụng của polyphenol chè xanh trên nồng độ 50 glucose máu ở chuột cống trắng

3.2- Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu chất béo trên chuột 51 cống trắng

3.3- Tác dụng của polyphenol chè xanh trên chuột cống 54 trắng gây đái tháo đường thực nghiệm

3.3.1- Tác dụng của polyphenol chè xanh trên các chỉ 56 số lipid huyết tương

3.3.2- Tác dụng của polyphenol chè xanh trên hoạt độ 62 của một số enzym chống oxy hoá trong máu

3.3.3- Tác dụng của polyphenol chè xanh trên nồng độ 65 TAS và MDA huyết tương

3.3.4- Tác dụng của polyphenol chè xanh trên sự biến 67 đổi mô bệnh học của mạch máu, thận và võng mạc

Chương IV: Bàn luận 73

4.1 – Về sự lựa chọn mô hình đái tháo đường thực nghiệm 73

trên chuột cống trắng

4.2- Về ảnh hưởng của chế độ ăn giàu chất béo trên chuột 75 cống trắng

4.3- Về tác dụng của polyphenol chè xanh trên các chỉ số 78 lipid huyết tương

4.4- Về tác dụng của polyphenol chè xanh trên hoạt độ 83 của một số enzym chống oxy hoá trong máu

4.5- Về tác dụng của polyphenol chè xanh trên nồng độ 87 TAS và MDA huyết tương

4.6- Về tác dụng của polyphenol chè xanh trên sự biến đổi 96 mô bệnh học của một số mô

4.7- Về độc tính của polvphenol chè xanh 100

Kết luận 102

Kiến nghị 104