Nghiên cứu tác dụng hạ glucose máu của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu tác dụng hạ glucose máu của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV.Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh mạn tính xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất đủ Insulin hoặc cơ thể không sử dụng Insulin một cách hiệu quả. Tình trạng tăng glucose máu kéo dài dẫn đến những rối loạn chuyển hóa, gây nên những biến chứng mạn tính nguy hiểm, dẫn đến tử vong ở bệnh nhân đái tháo đường [1].
Năm 2021, trên toàn cầu, ước tính có khoảng 537 triệu người bị ảnh hưởng bởi đái tháo đường type 2, con số này dự kiến sẽ lên tới 643 triệu người vào năm 2030 và 783 triệu người vào năm 2045. Tại Việt Nam, năm 2021 có tới 3.994 triệu người mắc ĐTĐ, ước tính tăng lên 4.961 triệu người vào năm 2030 [2]. ĐTĐ là gánh nặng cho toàn xã hội, kéo theo nhiều rủi ro cho nền kinh tế, cho hệ thống y tế, cho nhân viên y tế và cho cả bệnh nhân cùng gia đình của họ.

Y học hiện đại (YHHĐ) hiện nay điều trị theo cơ chế bệnh sinh, sử dụng các nhóm thuốc như: Biguanide, Sulfonylurea, Thiazolinedione,…[3], [4]. Tuy có nhiều ưu điểm trong việc điều trị như sử dụng tiện lợi, kiểm soát đường huyết nhanh chóng, nhưng có những trường hợp phải sử dụng kết hợp 2 đến 3 nhóm thuốc hạ đường huyết để điều trị, mặt khác thuốc còn tương đối nhiều tác dụng phụ không mong muốn như: buồn nôn, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng đến chức năng gan, thận…[5], [6]. Do vậy, các thuốc điều trị nhằm kiểm soát glucose máu, có thể giảm thiểu nguy cơ tiến triển của các biến chứng, hạn chế tác dụng phụ của thuốc trở thành vấn đề rất được quan tâm hiện nay.
Theo y học cổ truyền (YHCT), bệnh ĐTĐ thuộc phạm vi chứng Tiêu khát và có nhiều vị thuốc, bài thuốc có hiệu quả trong điều trị chứng này trên cả thực nghiệm và lâm sàng [7]. Tuy nhiên, để vận dụng rộng rãi những bài
2
thuốc kinh nghiệm hiệu quả trong quá trình điều trị lâm sàng cần phải chứng minh trên cơ sở khoa học, qua những nghiên cứu của YHHĐ, từ đó có thể khẳng định tính an toàn, tác dụng thực sự của bài thuốc là điều thực sự cần thiết.
“Giáng đường thông lạc HV” là bài thuốc nghiệm phương của PGS.TS Trần Thị Thu Vân đã được sử dụng nhiều năm tại Bệnh viện Tuệ Tĩnh, bài thuốc đã được thử nghiệm độc tính cấp (Phụ lục 1) và đã có những nghiên cứu lâm sàng chứng minh kết quả tốt trong việc cải thiện các triệu chứng do bệnh lý ĐTĐ biến chứng thần kinh ngoại vi (BCTKNV) gây nên như tê bì, dị cảm, đau,…. và tác dụng ổn định đường huyết [8], [9]. “Giáng đường thông lạc HV” dựa trên cơ sở pháp điều trị là hoạt huyết khứ ứ, thông kinh lạc để điều trị những triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân ĐTĐ type 2 và những biến chứng ngoại vi hay gặp, nhưng hiện nay chưa có nghiên cứu khoa học độc lập để chứng minh cơ chế và tác dụng hạ đường huyết của bài thuốc.
Với mục đích chứng minh tác dụng hạ đường huyết của bài thuốc, phát huy những tinh hoa của YHCT dưới ánh sáng của YHHĐ, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu tác dụng hạ glucose máu của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” trên mô hình Đái tháo đƣờng type 2 thực nghiệm” với hai mục tiêu sau:
1. Đánh giá tác dụng của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” trên thể trạng và mô học tuyến tụy chuột cống gây đái tháo đường type 2.
2. Đánh giá tác dụng của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” lên chỉ số glucose máu chuột cống gây đái tháo đường type 2

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 3
1.1. Tổng quan đái tháo đường theo y học hiện đại ……………………………………3
1.1.1. Định nghĩa ……………………………………………………………………………………3
1.1.2. Phân loại đái tháo đường ………………………………………………………………3
1.1.3. Cơ chế bệnh sinh ĐTĐ type 2……………………………………………………….3
1.1.4. Chẩn đoán…………………………………………………………………………………….5
1.1.5. Điều trị ĐTĐ type 2 ……………………………………………………………………..7
1.2. Tổng quan bệnh lý ĐTĐ type 2 theo y học cổ truyền ………………………..12
1.2.1. Quan niệm đái tháo đường theo Y học cổ truyền…………………………12
1.2.2. Nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh theo Y học cổ truyền………………….12
1.2.3. Phân thể lâm sàng và điều trị theo Y học cổ truyền……………………..13
1.3. Tổng quan về một số mô hình gây ĐTĐ type 2…………………………………14
1.4. Tổng quan về bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” ………………………16
1.4.1. Xuất xứ……………………………………………………………………………………….16
1.4.2. Thành phần…………………………………………………………………………………17
1.4.3. Công năng, chủ trị ………………………………………………………………………17
1.5. Một số nghiên cứu về vị thuốc, bài thuốc Y học cổ truyền có tác dụng
hạ đường huyết …………………………………………………………………………………..17
1.5.1. Thế giới………………………………………………………………………………………17
1.5.2. Việt Nam…………………………………………………………………………………….21
CHƢƠNG 2. CHẤT LIỆU, ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU………………………………………………………………………………….. 25
2.1. Chất liệu nghiên cứu…………………………………………………………………………25
2.1.1. Thuốc nghiên cứu ……………………………………………………………………….25
2.1.2. Thuốc và hóa chất sử dụng trong nghiên cứu ………………………………26
2.1.3. Thuốc tham chiếu ……………………………………………………………………….262.1.4. Trang thiết bị sử dụng trong nghiên cứu………………………………………26
2.2. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………….27
2.3. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………………………………..28
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………………….28
2.3.2. Quy trình nghiên cứu ………………………………………………………………….28
2.3.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu……………………………………………………………….28
2.3.4. Một số kỹ thuật thực hiện trên thực nghiệm ………………………………..29
2.4. Địa điểm nghiên cứu…………………………………………………………………………30
2.5. Thời gian nghiên cứu………………………………………………………………………..30
2.6. Xử lý số liệu……………………………………………………………………………………..30
2.7. Đạo đức nghiên cứu………………………………………………………………………….31
2.8 Sai số và biện pháp khống chế sai số………………………………………………….31
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………. 33
3.1. Đánh giá tác dụng của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” trên thể
trạng và mô học tuyến tụy chuột cống gây đái tháo đường type 2………..33
3.2. Kết quả đánh giá tác dụng của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV”
lên chỉ số glucose máu chuột cống gây đái tháo đường type 2 …………….38
CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN………………………………………………………………….. 46
4.1. Bàn luận về lựa chọn mô hình ĐTĐ type 2 ……………………………………….46
4.2. Bàn luận về tác dụng của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” trên
thể trạng và mô bệnh học tuyến tụy của chuột cống gây đái tháo đường
type 2 …………………………………………………………………………………………………48
4.3. Bàn luận về tác dụng của bài thuốc “Giáng đường thông lạc HV” lên
chỉ số glucose máu chuột cống gây đái tháo đường type 2…………………..50
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 58
KHUYẾN NGHỊ……………………………………………………………………………….. 59
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤ