Nghiên cứu tác dụng hạ huyết áp của bài thuốc “Thanh can thang” trên động vật thực nghiệm

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu tác dụng hạ huyết áp của bài thuốc “Thanh can thang” trên động vật thực nghiệm.Tăng huyết áp (THA) là một thách thức lớn đối với ngành y tế trên thế giới n i chung và Việt Nam n i riêng. Theo ước t nh của các nhà khoa học Mỹ, tỷ lệ tăng huyết áp trên thế giới năm 2000 là 26,4% (tương đương 972 triệu người, riêng các nước đang phát triển chiếm 639 triệu và s tăng lên 29,2% vào năm 2025 với tổng số người mắc bệnh tăng huyết áp trên toàn thế giới khoảng 1.56 tỷ người [1]. a phần tư trong số các bệnh nhân này là người thuộc các nước đang phát triển [2]. ên cạnh tăng huyết áp, đái tháo đường là bệnh lý nội tiết chuyển h a song hành với các bệnh l tim mạch, c ng đang là vấn đề xã hội mang t nh toàn cầu trở thành nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ tư hoặc thứ năm ở các nước phát triển và được xếp vào nhóm bệnh không lây phát triển nhanh nhất thế giới [1]. M i năm, trên thế giới c khoảng 17,5 triệu người tử vong do các bệnh l về tim mạch. Trong số các trường hợp mắc bệnh và tử vong do tim mạch hàng năm c khoảng 35% – 40% nguyên nhân do tăng huyết áp [3].

Tại Việt Nam, tỷ lệ tăng huyết áp c ng gia tăng nhanh ch ng. Kết quả điều tra thống kê năm 2015 của Hội tim mạch học Việt Nam trên 5.454 người trưởng thành (từ 25 tuổi trở lên) trong quần thể 44 triệu người tại 8 tỉnh thành trên toàn quốc mắc tăng huyết áp; tỷ lệ người Việt bị tăng huyết áp chiếm 47,3%. Ước tính hiện nay nước ta đang c khoảng 6,85 triệu người THA và nếu không có biện pháp hữu hiệu thì đến năm 2025 s có khoảng 10 triệu người Việt Nam có THA [4].
Tăng huyết áp là căn bệnh diễn tiến âm thầm, t c dấu hiệu cảnh báo. Những dấu hiệu của tăng huyết áp thường không đặc hiệu và người bệnh thường không thấy c gì khác biệt với người bình thường cho đến khi xảy ra tai biến. Tăng huyết áp nếu được phát hiện sớm thì việc kiểm soát s rất có hiệu quả và hạn chế được các biến chứng nguy hiểm, giảm nguy cơ tử vong và giảm gánh nặng bệnh tật cho bản thân, gia đình và toàn xã hội. Hiện nay các thuốc điều trị tăng huyết áp ngày càng đa dạng về dược chất lẫn dạng bào chế. Y học cổ truyền có một số bài thuốc có hiệu quả trong điều trị cao huyết áp với tính an toàn cao, ít gây biểu hiện: tụt huyết áp, ho, ảnh hưởng gan thận, … Đặc biệt những trường hợp huyết áp dao động, huyết áp kháng trị thì sự h trợ của các thuốc YHCT trong điều trị c nghĩa rất tốt.
Tại khoa Y học Cổ truyền – Bệnh viện Bạch Mai đã ứng dụng bài thuốc “Thanh Can Thang” trên lâm sàng để điều trị chứng huyễn vựng thể Can dương thượng cang với các chứng trạng như đau đầu, mất ngủ, bốc hoả, … bước đầu có hiệu quả cải thiện rõ ràng các triệu chứng trên lâm sàng. Hiện nay, cùng với sự phát triển của các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong nghiên cứu đã làm sáng tỏ nhiều cơ chế liên quan đến sinh bệnh l tăng huyết áp. Nhiều mô hình gây tăng huyết áp và các kỹ thuật đo huyết áp trên động vật thực nghiệm đã được nghiên cứu và công bố như tăng huyết áp liên quan đến thận và mạch máu, tăng huyết áp do chế độ ăn, tăng huyết áp do nội tiết, tăng huyết áp do thần kinh, tăng huyết áp do tâm l , tăng huyết áp do di truyền và các mô hình khác. Chính vì vậy, để c cơ sở khoa học nhằm ứng dụng rộng rãi bài thuốc “Thanh can thang” trong điều trị bệnh tăng huyết áp c ng như bào chế sản phẩm phục vụ rộng rãi cho cộng đồng, chúng tôi tiến hành thực nghiệm trên chuột và tiến hành đề tài: “Nghiên cứu tác dụng hạ huyết áp của bài thuốc “Thanh can thang” trên động vật thực nghiệm” với hai mục tiêu:
1. Đánh giá tác dụng hạ huyết áp của bài thuốc “Thanh Can Thang” trên
mô hình gây tăng huyết áp ở chuột cống trắng.
2. Đánh giá tác dụng lợi tiểu của bài thuốc “Thanh Can Thang” trên chuột
cống trắng

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 3
1.1. Quan điểm của y học hiện đại về tăng huyết áp………………………………. 3
1.1.1. Khái niệm về huyết áp, tăng huyết áp………………………………………………..3
1.1.2. Phân loại tăng huyết áp……………………………………………………………………..4
1.1.3. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh tăng huyết áp………………………………..5
1.1.4. Chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp…………………………………………………12
1.2. Theo y học cổ truyền về tăng huyết áp…………………………………………. 20
1.2.1. Bệnh danh………………………………………………………………………………………20
1.2.2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của chứng huyễn vựng………………..20
1.2.3. Các thể lâm sàng và điều trị…………………………………………………………….23
1.4. Một số mô hình nghiên cứu trên động vật thực nghiệm………………….. 26
1.5. Một số nghiên cứu về thuốc y học cổ truyền trên thế giới và tại Việt
Nam điều trị tăng huyết áp………………………………………………………………… 30
1.5.1. Trên thế giới …………………………………………………………………………………..30
1.5.2. Ở Việt Nam…………………………………………………………………………………….31
CHƢƠNG 2: CHẤT LIỆU, ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU………………………………………………………………………………….. 33
2.1. Đối tượng, vật liệu nghiên cứu ……………………………………………………. 33
2.1.1. Chế phẩm nghiên cứu: bài thuốc Thanh can thang……………………….33
2.1.2. Động vật nghiên cứu……………………………………………………………………….34
2.1.3. Hóa chất nghiên cứu……………………………………………………………………….35
2.1.4. Dụng cụ, máy móc, thiết bị……………………………………………………………..35
2.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………. 362.2.1. Triển khai mô hình gây tăng huyết áp cho chuột cống bằng cortison
acetat và kỹ thuật đo huyết đuôi chuột không xâm lấn……………………………….36
2.2.2. Nghiên cứu tác dụng hạ huyết áp trên chuột cống trắng……………………37
2.2.3. Nghiên cứu tác dụng lợi tiểu trên chuột cống trắng…………………………..38
2.3. Biến số, chỉ số trong nghiên cứu …………………………………………………. 39
2.4. Xử lý số liệu……………………………………………………………………………… 40
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………… 41
3.1. Kết quả đánh giá triển khai mô hình gây tăng huyết áp trên chuột cống . 41
3.2. Kết quả nghiên cứu tác dụng điều trị tăng huyết áp……………………….. 46
3.3. Kết quả nghiên cứu tác dụng lợi tiểu……………………………………………. 51
3.3.1. Ảnh hưởng của “Thanh can thang” lên số lượng nước tiểu……………….51
3.3.2. Ảnh hưởng của “Thanh can thang” lên hàm lượng Na+ và K+ trong nước
tiểu …………………………………………………………………………………………………53
3.3.3. Ảnh hưởng của “Thanh can thang” lên pH và tỷ trọng nước tiểu………..54
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………. 55
4.1. Về mô hình gây tăng huyết áp trên chuột cống……………………………… 55
4.2. Bàn luận về tác dụng điều trị tăng huyết áp ………………………………….. 58
4.3. Bàn luận về tác dụng lợi tiểu ………………………………………………………. 61
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 65
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………… 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Phân loại huyết áp theo WHO/ISH……………………………………….. 4
Bảng 2.1. Thành phần của bài thuốc Thanh can thang …………………………. 33
Bảng 2.2. Số lượng động vật thực nghiệm………………………………………….. 34
Bảng 3.1. Kết quả huyết áp tâm thu của chuột đánh giá triển khai mô hình . 41
Bảng 3.2. Kết quả huyết áp tâm trương của chuột đánh giá triển khai mô
hình ………………………………………………………………………………… 42
Bảng 3.3. Kết quả huyết áp trung bình của chuột đánh giá triển khai mô
hình ………………………………………………………………………………… 43
Bảng 3.4. Kết quả nhịp tim của chuột đánh giá triển khai mô hình………… 45
Bảng 3.5. Kết quả huyết áp tâm thu của chuột đánh giá tác dụng của bài
thuốc Thanh Can Thang…………………………………………………….. 46
Bảng 3.6. Kết quả huyết áp tâm trương của chuột đánh giá tác dụng của bài
thuốc Thanh Can Thang…………………………………………………….. 47
Bảng 3.7. Kết quả huyết áp trung bình của chuột đánh giá tác dụng của bài
thuốc Thanh Can Thang…………………………………………………….. 48
Bảng 3.8. Kết quả nhịp tim của chuột đánh giá tác dụng của bài thuốc
Thanh Can Thang……………………………………………………………… 49
Bảng 3.9. Số lượng nước tiểu thải ra hàng giờ trong thời gian 5 giờ sau
uống thuốc……………………………………………………………………….. 51
Bảng 3.10. Tổng số lượng nước tiểu thải ra trong 5 giờ sau uống thuốc…… 52
Bảng 3.11. Ảnh hưởng của “Thanh can thang” lên hàm lượng Na+ và K+
trong nước tiểu…………………………………………………………………. 53
Bảng 3.12. Ảnh hưởng của “Thanh can thang” lên pH và tỷ trọng nước tiểu . 54DANH MỤC HÌNH
Hình 1. 1. Các vị thuốc trong bài thuốc Thanh can thang ……………………… 26
Hình 2. 1. Chuột cống trắng, giống đực, chủng Wistar dùng cho nghiên cứu ..35
Hình 2. 2. Chuột được đặt trong buồng làm ấm và được đo huyết áp, nhịp
tim bằng hệ thống đo huyết áp đuôi chuột không xâm lấn của
hãng ADInstrument…………………………………………………………… 37
Hình 2. 3. Cho chuột uống thuốc bằng kim cong đầu tù chuyên dụng ……. 3