Nghiên cứu thực trạng bệnh nhân liệt hai chi dưới do chấn thương tuỷ sống tại cộng đổng và đề xuất một số giải pháp can thiệp

Chấn thương cột sống là thương tích phổ biến ở các nước trên thế giới và có xu hướng ngày càng tăng do tai nạn giao thông, tai nạn lao động, tai nạn thể thao, thiên tai và chiến tranh.v.v… gây ra trong đó chấn thương cột sống ngực – thắt lưng là hay gặp và phần lớn kèm theo tổn thương tuỷ sống, tuy ít khi tử vong nhưng để lại di chứng rất nặng nề, ảnh hưởng nhiều đến đời sống của bênh nhân, gia đình và xã hội [26], [82], [127], [169].

Theo Price và CS (1994) [146] thống kê ở Oklahoma (Hoa Kỳ) từ năm 1988 đến năm 1990 thấy tỷ lê mắc mới là 51 trường hợp/triệu dân/năm. Theo Steven và CS (2002) [169] ở Hoa Kỳ tỷ lệ này từ 25 trường hợp/triệu dân/năm (ở Virginia) đến 59 trường hợp/triệu dân/năm (ở Mississipi), tính chung trên toàn quốc là 40 trường hợp/triệu dân/năm, số bệnh nhân liệt tuỷ ở Hoa Kỳ tính đến năm 1992 là 721 người/triệu dân (khoảng 176.965 bệnh nhân).

Wyndaele và CS (2006) [197] đã tổng hợp các kết quả nghiên cứu dịch tễ học trên thế giới thấy tỷ lệ mắc mới hàng năm (tính trên một triệu dân) ở Alberta (Canada) thống kê từ năm 1997 đến năm 2000 là 52,3, ở Nga từ năm 1989 đến năm 1993 là 29,7, ở Hà Lan năm 1994 là 10,4, ở Thổ Nhi Kỳ năm 1992 là 12,7, ở Nhật Bản từ năm 1990 đến năm 1992 là 40,2 và ở Đài Loan từ năm 1992 đến năm 1996 là 18,8.

Ở Việt Nam tuy chưa có số liệu thống kê cụ thể nhưng chắc chắn tỷ lệ mắc chấn thương tuỷ sống là không nhỏ do tai nạn giao thông, tai nạn lao động và thiên tai không ngừng gia tăng.

Tổn thương tuỷ sống được coi là một trong những thương tật ảnh hưởng nhiều nhất đến đời sống của bệnh nhân và được xem là “một bệnh không chữa được”. Trước đây người bị tổn thương tuỷ sống đều tử vong. Mãi đến Thế chiến thứ hai nhờ các kỹ thuật chăm sóc được Lugwig Guttmann (Anh) và George Bedbrook (Hoa Kỳ) đề xướng, đặc biệt là khi có sự ra đời và phát triển của kháng sinh thì những người bị tổn thương tuỷ sống có thể sống một cuộc sống gần như người bình thường [82], [89], [169], [172].

Tuỷ sống bị tổn thương sẽ gây khiếm khuyết từ vùng tổn thương trở xuống, diễn biến bệnh lý phức tạp tuỳ theo mức độ tổn thương, sơ cứu ban đầu, điều trị, chăm sóc và phục hổi chức năng cho bệnh nhân. Ở các nước phát triển đã sớm hình thành những trung tâm phục hổi chức năng chuyên biệt và mạng lưới chăm sóc bênh nhân tổn thương tuỷ sống. Các bênh nhân chấn thương cột sống – tuỷ sống được sơ cứu và bất đông cột sống ngay từ đầu và được chăm sóc và phục hổi chức năng ngay từ khi còn nằm trên giường ngoại khoa. Khi kết thúc giai đoạn điều trị ngoại khoa bênh nhân được chuyển đến các trung tâm phục hổi chức năng chuyên biệt, ở đó họ được một đội ngũ nhân viên y tế đa chuyên ngành chăm sóc bao gổm các bác sĩ, điều dưỡng viên, kỹ thuật viên và nhân viên xã hội. Khi ra viện bệnh nhân được các nhân viên xã hội tư vấn và trợ giúp để tiếp tục trở lại công việc cũ hoặc tham gia đào tạo nghề và tìm việc làm mới, được tư vấn tái khám thường xuyên để phát hiện các biến chứng và điều trị kịp thời. Tuy nhiên ở các nước đang phát triển thì việc điều trị tổn thương tuỷ sống chưa được ưu tiên vì nhiều lý do như tai nạn xảy ra ở giai tầng kinh tế xã hội thấp, những đòi hỏi về cơ sở hạ tầng, các chi phí liên quan và nhân lực cho việc điều trị..v.v… [89], [129], [169], [172].

Ở Việt Nam chấn thương tuỷ sống ngày một nhiều, các bệnh nhân sau chấn thương cột sống – tuỷ sống được đưa đến các Bệnh viện để điều trị chấn thương cột sống và các chấn thương phối hợp, kết thúc giai đoạn điều trị ngoại chỉ số ít bệnh nhân có điều kiện kinh tế tiếp tục được chăm sóc và phục hổi chức năng. Còn lại phần lớn bệnh nhân liệt tuỷ về nhà không qua giai đoạn điều trị phục hổi toàn diện – một giai đoạn hết sức quan trọng, một số bệnh nhân đã tử vong, số khác phải tái nhập viện vì các biến chứng nặng trong khi chăm sóc bệnh nhân liệt tuỷ có thể được thực hiện tại nhà bởi chính bệnh nhân và người thân dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào về thực trạng của những người liệt tuỷ đang sống tại cộng đổng, chưa biết được họ cần gì và chúng ta có thể làm gì để giúp họ cho dù đó là tối thiểu. Vì vậy đề tài: Nghiên cứu thực trạng bệnh nhân liệt hai chi dưới do chấn thương tuỷ sống tại cộng đổng và đề xuất một số giải pháp can thiệp nhằm hai mục tiêu sau:

1- Nghiên cứu thực trạng bệnh nhân liệt hai chi dưới do chấn thương tuỷ sống tại cộng đồng.

2- Đề xuất và đánh giá hiệu quả bước đầu của một số giải pháp can thiệp phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt hai chi dưới do chấn thương tuỷ sống.

MỤC LỤC

ĐẶT VAN ĐỂ 1

Chương 1: TổNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Giải phẫu chức năng tuỷ sống 3

1.2. Những rối loạn chức năng thường gặp sau tổn thương tuỷ sống 6

1.3. Phân loại và lượng giá trong tổn thương tuỷ sống 13

1.4. Khái niêm về khuyết tật và phục hồi chức năng 15

1.5. Các phương pháp chăm sóc và phục hồi chức năng cho bênh nhân tổn

, … 17

thương tuỷ sống

1.6. Một số nghiên cứu trong và ngoài nước 33

Chương 2: ĐOI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu 40

2.1. Đối tượng nghiên cứu 40

2.2. Phương pháp và nội dung nghiên cứu 41

2.3. Tiêu chuẩn đánh giá 43

2.4. Thời điểm đánh giá 51

2.5. Đề xuất phương pháp chăm sóc và phục hồi chức năng 52

2.6. Xử lý số liêu 59

2.7. Sơ đồ nghiên cứu 59

Chương 3: KÊT QUẢ NGHIÊN cứu 60

3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu 60

3.2. Thực trạng bênh nhân liêt hai chi dưới do chấn thương tuỷ sống 63

3.3. Sự thay đổi của các chỉ số đánh giá ở nhóm 1 74

3.4. Sự thay đổi của các chỉ số đánh giá ở nhóm 2 76

3.5. Đánh giá hiệu quả can thiệp phục hồi chức năng 79

3.6. Trợ giúp cho bệnh nhân 87

Chương 4: BÀN LUẬN

89

4.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu 89

4.2. Thực trạng bệnh nhân liệt hai chi dưới do chấn thưang tuỷ sống 96

4.3. Bàn về các phưang pháp chăm sóc phục hồi chức năng áp dụng cho nhóm 1 117

4.4. Bàn về sự cải thiện các chỉ số đánh giá ở nhóm 1 121

4.5. Bàn về sự cải thiện các chỉ số đánh giá ở nhóm 2 123

4.6. Bàn về hiệu quả can thiệp phục hồi chức năng 123

4.7. Hỗ trợ cho bệnh nhân liệt tuỷ 125

KẾT LUẬN 126

5.1. Thực trạng bệnh nhân liệt hai chi dưới do chấn thưang tuỷ sống 126

5.2. Hiệu quả phục hồi chức năng 126

KIẾN NGHỊ 128

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC