Nghiên cứu thực trạng bệnh sốt rét của 3 xã thuộc huyện Nam Trà My tỉnh QuảngNam năm 2011

Sốt rét hiện nay vẫn là một vấn đề sức khỏe quan trọng trên thế giới, bệnh phổ biến và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, tính mạng của cộng đồng thuộc nhiều vùng Châu lục. Tổ chức Y tế Thế giới (TCTYTG) đã thống kê trên 100 nước và lãnh thổ tương ứng với 40% dân số thế giới nằm trong vùng sốt rét có nguy cơ sốt rét. Đặc biệt ở các nước Đông Phi, Đông Nam châu Á và những nước nằm trong vùng nhiệt đới như Việt Nam. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc kiểm soát trong nhiều năm qua nhưng công tác phòng chống sốt rét vẫn tiếp tục đối mặt với những khó khăn thách thức. Hàng năm, trên thế giới có khoảng 3,3 tỷ người có nguy cơ nhiễm sốt rét. Ước tính mỗi năm có 200 – 300 triệu người mắc sốt rét, 1 triệu người chết [61].

Việt Nam nằm trong vùng sốt rét lưu hành nặng, là một trong những nước có nguy cơ mắc bệnh sốt rét cao, diện sốt rét lưu hành rộng với hơn 15 triệu người có nguy cơ mắc sốt rét. Chiến lược phòng chống sốt rét ở Việt Nam được triển khai vào năm 1991 đã có những thành công đáng kể trong việc khống chế sự gia tăng của bệnh cũng như giảm thiệt hại do ảnh hưởng của bệnh sốt rét đến sức khỏe con người. Hiện nay là chiến lược đẩy lùi sốt rét theo xu hướng toàn cầu. Những nỗ lực trên đã làm cho tình hình sốt rét tại Việt Nam cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, những kết quả nói trên còn thiếu tính bền vững, một số tỉ nh tỷ lệ sốt rét còn giao động hoặc tăng đặc biệt khu vực miền Trung và Tây Nguyên vẫn luôn là điểm nóng của bệnh sốt rét toàn quốc. Theo báo cáo năm 2009 của Dự án Quốc gia phòng chống sốt rét cho thấy BNSR/dân số chung ở Quảng Nam là 4,26%. Tỷ lệ BNSR/1000 DS SRLH ở Quảng Nam năm 2009 (29,44%), tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét tại một số điểm của Quảng Nam (2009) là 10,7%-16,8%. Trong đó xã Trà Dơn, Trà Leng, Trà Tập, huyện Nam Trà My là vùng trọng điểm về sốt rét, có địa hình phức tạp, phân bố dân cư không thuận lợi cho công tác giám sát, quản lý ca bệnh, các hoạt động của người dân làm gia tăng tiếp xúc với muỗi (tỷ lệ ngủ màn thấp 20 – 30%) ngủ lại rẫy dài ngày, cấu trúc nhà sơ sài làm hạn chế hiệu quả của các biện pháp phòng chống véc tơ tại Nam Trà My, việc tuân thủ phác đồ điều trị không tốt làm gia tăng mắc tích lũy các ca sốt rét do P.vivax. Ngoài ra sự thay đổi môi trường do tác động của công trình thủy điện sông Tranh, vùng giáp ranh với Bắc Trà My (xã Trà Dơn là tiếp điểm); sự giao lưu với các bãi vàng thuộc huyện Phước Sơn (dân thôn 3 Trà Dơn, thôn 3 và thôn 1 Trà Leng) càng làm cho tình hình sốt rét tại Nam Trà My phức tạp. Xuất phát từ vấn đề trên, nhằm thực hiện mục tiêu của chiến lược phòng chống sốt rét quốc gia, đồng thời phòng chống sốt rét cho nhân dân trên địa bàn trong những năm tới ở huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam, chúng tôi tiến hành “Nghiên cứu thực trạng bệnh sốt rét của 3 xã thuộc huyện Nam Trà My tỉnh QuảngNam năm 2011”. 

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1. Đánh giá thực trạng kỷ sinh trùng sốt rét tại 3 xã: Trà Dơn, Trà Leng, Trà Tập huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam năm 2011 bằng kỹ thuật PCR và kỹ thuật nhuộm Giêm sa soi kính hiển vi.

2. Xác định một số yếu tố liên quan đến nhiễm ký sinh trùng sốt rét của người dân 3 xã nói trên.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương I. TỔNG QUAN 4

1.1. Sơ lược về 1 ị ch sử phát hi ện bệnh sốt rét 4

1.2. Tinh hình bệnh sốt rét trên Thế gi ới và ở Vi ệt Nam 4

1.2.1. Trên Thế giói 4

1.2.2. Tại Vi ệt Nam 5

1.2.3. Tại Nam Trà My, Quảng Nam 7

1.3. Quá trình lan truyền bệnh sốt rét 8

1.3.1. Tác nhân gây bệnh 8

1.3.2. Nguồ n truyền nhi ễm: 13

1.3.3. Cơ chế lan truyề n 14

1.3.4. Sức c ảm thụ và mi ễn dị ch 15

1.3.5. Đặc điểm dị ch 16

1.3.6. Lưu hành sốt rét 17

1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến lan truyền bệnh sốt rét 18

1.4.1. Môi trường tự nhiên 18

1.4.2. Môi trường sinh học 19

1.4.3. Môi trường kinh tế xã hội 19

1.5. Các bi ện pháp phòng chống sốt rét (PCSR) 19

1.5.1. Các giai đoạn PCSR trên thế gi ới và Vi ệt Nam 19

1.5.2. Các bi ện pháp PCSR hi ện nay của Vi ệt Nam 21

1.5.3. Các biện pháp chẩn đoán sinh học bệnh sốt rét 23

1.5.3.1. Kỹ thuật xét nghiệm lam máu tìm KSTSR 23

1.5.3.2. Các thử nghiệm huyết thanh phát hiện kháng thể 23

1.5.3.3. Phát hiện kháng nguyên 23

1.5.3.4. Chẩn đoán KSTSR bằng kỹ thuật PCR 24

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25 

2.1. Địa điểm nghiên cứu 25

2.2. Đối tượng nghiên cứu 26

2.3. Thời gian nghiên cứu 26

2.4. Phương pháp nghiên cứu 26

2.4.1. Thiết kế nghiên cứu 26

2.4.1.1. Cỡ mẫu 26

2.4.1.2. Phương pháp chọn mẫu 28

2.5. Phương pháp, kỹ thuật thu thập thông tin 29

2.5.1. Kỹ thuật nhuộm Giêm sa soi kính hiển vi 29

1.5.2. Kỹ thuật PCR 30

2.6. Biến số và các chỉ số nghiên cứu 31

2.7. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu 34

2.7.1. Làm sạch số liệu: 34

2.7.2. Xử lý số liệu nghiên cứu: 35

2.8. Sai số và cách khống chế sai số 35

2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 36

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37

3.1. Thực trạng KSTSR của 3 xã tại địa bàn nghiên cứu 37

3.1.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu 37

3.1.2. Kết quả xác định tỷ lệ hiện mắc KSTSR, thành phần và cơ cấu KSTSR

bằng 2 phương pháp 40

3.1.2.1. Kỹ thuật Giêm sa 40

3.1.2.1. Kỹ thuật PCR phát hiện KSTSR 43

3.1.3. Diễn biến KSTSR tại Nam Trà My và 3 xã qua điều tra hồi cứu 47

3.2. Xác định một số yếu tố liên quan đến mắc sốt rét tại 3 xã nghiên cứu 50

Chương 4. BÀN LUẬN 52

4.1. Bàn luận về thực trạng KSTSR ở 3 xã Trà Dơn, Trà Leng và Trà Tập …. 52

4.1.1. Tỷ lệ hiện nhiễm KSTSR của các xã 52

4.1.2. Tỷ lệ nhiễm KSTSR theo giới 53

4.1.3. Tỷ lệ nhiễm KSTSR theo tuổi 53

4.1.4. Cơ cấu KSTSR 53

4.1.5. Thành phần loài KST 54

4.1.6. Khả năng phát hiện KSTSR của các phương pháp 54

4.1.7. Diễn biến của KST của Nam Trà My 57

4.2. Bàn luận về một số yếu tố liên quan đến nhiễm KSTSR của người dân …. 58

4.2.1. Yếu tố ngủ màn 58

4.2.2. Yếu tố đi rừng, ngủ rẫy 59

4.2.3. Yếu tố kinh tế gia đình 60

4.2.4. Yếu tố trình độ văn hóa 60

KẾT LUẬN 61

Kết luận về thực trạng ký sinh trùng sốt rét của 3 xã 61

Kết luận về một số yếu tố liên quan đến nhiễm ký sinh trùng sốt rét 61

KHUYẾN NGHỊ 62

TÀI LIỆU THAM KH ẢO 63