Nghiên cứu thực trạng nhiễm HIV ở phụ nữ có thai đến khám tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội từ 1/2010 đến 6/2011

Đại dịch HIV/AIDS đã và đang là một trong những vấn đề sức khỏe lớn trên toàn Thế giới và được coi là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đang thử thách loài người. HIV/AIDS không ch ỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng củ a từng cá nhân mà còn ảnh hưởng đến kinh tế, văn hóa, xã hội, nòi giống của mỗi quốc gia cũng như của toàn nhân loại [25],[37],[38]. Bất chấp những nỗ lực trên toàn cầu, tỷ lệ lây nhiễm HIV/AIDS vẫn không ngừng gia tăng. Theo số liệu của UNAIDS cung cấp, tính đến tháng 12/2010, toàn thế giới có 33,3 triệu người nhiễm HIV đang còn sống trong đó có 15,9 triệu là phụ nữ và 2,5 triệu trẻ em dưới 15 tuổi [18].
Tại Việt Nam, theo số liệu của cục phòng ch ống AIDS – Bộ Y tế, tính đến quý III/2011, Việt Nam có 185.623 người được phát hiện có HIV trong đó có 44.701 bệnh nhân AIDS và 49.912 người đã tử vong [20]. Đại dịch đã lan sang những đối tượng được coi là có nguy cơ thấp như phụ nữ có thai, các công chức, người có trình độ học vấn cao . Tỷ lệ nhiễm HIV ở phụ nữ có thai đã tăng từ 0,02% năm 1995 lên 0,37% năm 2005 [15], [17]. Nếu những ngườ i mẹ này không được tư vấn và điều trị dự phòng thì tỷ lệ lây nhiễm cho con của họ sẽ lên đến 30%, ngược lại, tỷ lệ này sẽ ch ỉ 2-6% nếu h ọ được tư vấn và hỗ trợ về y tế [42], [43].
Như vậy, với 1,5 triệu phụ nữ mang thai m ỗi năm, Việt Nam sẽ có khoảng 6.000 phụ nữ nhiễm HIV đẻ con, vì thế nếu không được dự phòng lây truyền mẹ con sẽ có khoảng gần 2000 trẻ lây nhiễm HIV từ mẹ [13], [29]. Nguyên nhân chính của nhiễm HIV/AIDS ở trẻ em là do việc lây truyền HIV từ mẹ trong quá trình mang thai, chuyển dạ đẻ và cho con bú [26].
Cùng với tốc độ lây nhiễm HIV gia tăng như hiện nay thì tỷ lệ phụ nữ mang thai nhiễm HIV cũng tăng lên nhanh chóng, đó là vấn đề lớn đặt ra cho ngành Y tế và cho toàn xã hội trong công tác phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS nói chung, và từ mẹ sang con nói riêng.
Ở Việt Nam, mục tiêu của chương trình quốc gia về phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đến năm 2010 là khống chế tỷ lệ trẻ em lây nhiễm HIV từ mẹ xu ống dưới 10%; 90% phụ nữ mang thai được tư vấn và xét nghiệm HIV; 100% phụ nữ mang thai nhiễm HIV được điều trị dự phòng [12]. Như vậy việc đánh giá tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS ở phụ nữ có thai và một số đặc điểm của các đối tượng này sẽ giúp các bác sỹ lâm sàng có những can thiệp cần thiết làm giảm tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con. Tại bệnh viện phụ sản Hà Nội mỗi năm có khoảng 40.000 – 50.000 thai phụ đến khám và làm xét nghiệm HIV nhưng hiện chưa có thống kê nào về vấn đề này. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu thực trạng nhiễm HIV ở phụ nữ có thai đến khám tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội từ 1/2010 đến 6/2011” với 2 MỤC TIÊU:
1.    Xác đinh tỷ lê nhiễm HIV ở phu nữ có thai tai Bênh viên Phu
• • 1 • ••••
sản Hà Nội từ 1/2010 đến 6/2011.
2.    Mô tả một sô các yếu tố liên quan tới tình trạng nhiễm HIV và một số kiến thức về phòng tránh lây nhiễm từ mẹ sang con trên những thai phu có kết quả xét nghiêm HIV dương tính.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1: TỔNG QUAN    13
1.1.    Đại cương về HIV /AIDS    13
1.1.1.    Lịch sử phát hiện HIV    13
1.1.2.    Tình hình nhiễm HIV/AIDS trên Thế    giới    14
1.1.3.    Tình hình nhiễm HIV/AIDS tại Việt nam    15
1.2.    Đặc điểm Virus học của HIV    16
1.2.1.    Hình thái cấu trúc virus    17
1.2.2.    Chu trình nhân lên của HIV    18
1.3.    Các giai đoạn biểu hiện lâm sàng do HIV gây ra    19
1.4.    Lâm sàng nhiễm HIV/AIDS ở thai    phụ    21
1.5.    Các phương pháp xét nghiệm HIV    23
1.6.    Các đường lây truyền HIV    26
1.7.    HIV và thai nghén    27
1.8.    Các đường lây truyền mẹ con    30
1.8.1.    Lây truyền HIV từ mẹ sang con khi mang thai    31
1.8.2.    Lây truyền trong khi chuyển dạ    31
1.8.3.    Lây truyền qua sữa mẹ    32
1.9.    Xét nghiệm chẩn đoán HIV ở phụ nữ có thai và trẻ em    32
1.9.1.    Đối với phụ nữ có thai    32
1.9.2.    Đối với trẻ em    32
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 34
2.1.    Đối tượng nghiên cứu    34
2.1.1.    Tiêu chuẩn lựa chọn    34
2.1.2.    Tiêu chuẩn loại trừ    34
2.2.    Thời gian – Địa điểm nghiên cứu    34
2.3.    Vật liệu nghiên cứu    35
2.3.1.    Bệnh phẩm    35
2.3.2.    Trang thiết bị, dụng cụ    35
2.3.3.    Sinh phẩm xét nghiệm HIV    35
2.4.    Phương pháp nghiên cứu    35
2.4.1.    Thiết kế nghiên cứu    35
2.4.2.    Mẫu và cỡ mẫu    35
2.4.3.    Phương pháp và công cụ thu thập số liệu    36
2.5.    Kỹ thuật xét nghiệm    37
2.5.1.    Lấy bệnh phẩm    37
2.5.2.    Chẩn đoán HIV theo phương cách III    38
2.5.3.    Kỹ thuật thực hiện    38
2.6.    Sai số và khống chế sai số    43
2.7.    Phương pháp phân tích và xử lý số liệu    43
2.8.    Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu    44
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    45
3.1.    Tỷ lệ nhiễm HIV ở phụ nữ có thai    45
3.2.    Các yếu tố liên quan tới tình trạng nhiễm HIV ở phụ nữ có thai    46
3.2.1.    Liên quan theo nhóm tuổi    46
3.2.2.    Liên quan theo nghề nghiệp    47
3.2.3.    Liên quan theo trình độ học vấn    48
3.2.4.    Liên quan theo địa dư    49
3.2.5.    Liên quan theo tình trạng hôn nhân    49
3.2.6.    Liên quan theo tình trạng quản lý thai    50
3.2.7.    Liên quan theo thai lần thứ mấy    50
3.2.8.    Liên quan theo thời điểm phát hiện có HIV    51
3.2.9.    Liên quan theo nguồn lây dẫn đến HIV/AIDS    52
3.2.10.    Liên quan theo tình trạng nhiễm HIV của chồng    53
3.2.11.    Liên quan theo trình độ học vấn của chồng    54
3.2.12.    Liên quan theo nghề nghiệp của chồng    55
3.2.13.    Liên quan theo hiểu biết của thai phụ về đường lây truyền
HIV/AIDS    56 3.2.14. Liên quan theo hiểu biết của thai phụ về cách phòng tránh lây
nhiễm HTV/ATDS cho những người xung quanh    57
Chương 4: BÀN LUẬN    58
4.1.    Về tỷ lệ thai phụ có HTV    58
4.2.    Một số yếu tố liên quan đến tình trạng nhiễm HTV ở phụ nữ có thai tại
BVPSHN    59
4.2.1.    Liên quan theo nhóm tuổi    59
4.2.2.    Liên quan theo nghề nghiệp    60
4.2.3.    Liên quan theo trình độ học vấn    60
4.2.4.    Liên quan theo địa chỉ thường trú    61
4.2.5.    Liên quan theo tình trạng hôn nhân    61
4.2.6.    Liên quan theo tình trạng quản lý thai    62
4.2.7.    Liên quan theo có thai lần thứ mấy    62
4.2.8.    Liên quan theo thời điểm phát hiện có HTV    63
4.2.9.    Liên quan theo nguồn lây nhiễm HTV của vợ và chồng    65
4.2.10.    Liên    quan    theo tình trạng nhiễm HTV của chồng/ bạn tình    65
4.2.11.    Liên    quan    theo trình độ học vấn của chồng    65
4.2.12.    Liên    quan    theo nghề nghiệp của chồng và bạn tình    66
4.2.13.    Liên    quan    theo hiểu biết của thai phụ về nguồn lây truyền
HIV/AIDS    66
4.1.14.    Liên quan theo hiểu biết của thai phụ về cách phòng tránh lây
nhiễm HTV cho những người xung quanh    67
KẾT LUẬN    68
KIẾN NGHỊ    70
TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC