Nghiên cứu thực trạng những người sau tai biến mạch máu não và các yếu tố liên quan đen phục hồi chức năng, tái hồi nhập cộng đồng

Luận án Nghiên cứu thực trạng những người sau tai biến mạch máu não và các yếu tố liên quan đen phục hồi chức năng, tái hồi nhập cộng đồng.Tai biến mạch máu não (TBMMN) là một bênh thần kinh đe doạ cuộc sống phổ biến nhất và là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai trên toàn thế giới [130]. Tổng chi phí chung (điều trị nội trú và phục hổi chức năng) ở Hoa Kỳ cho TBMMN là 30 tỷ đô la/mỗi năm [109]. Dự báo đến năm 2020 TBMMN sẽ là một trong bốn bênh phổ biến dẫn đầu trên toàn thế giới cùng với bênh tim, trầm cảm và tai nạn giao thông [111].

Tai biến mạch máu não đã và đang là vấn đề thời sự cấp thiết của y học nói chung và phục hổi chức năng (PHCN) nói riêng đối với mọi quốc gia, mọi dân tộc. TBMMN là loại bênh có thể gây tử vong nhanh chóng hoặc để lại nhiều di chứng nặng nề dẫn đến giảm chức năng và tàn tạt nhiều nhất. Trong số xấp xỉ 4,4 triêu người sống sót sau TBMMN ở Hoa Kỳ, 40% giảm chức năng vừa, 15% đến 30% giảm chức năng nặng [35]. Phần lớn các bênh nhân điều trị tại các trung tâm phục hổi chức năng ở Hoa Kỳ mắc TBMMN [84].

Bênh nhân TBMMN thuộc loại đa tàn tạt vì ngoài giảm khả năng vạn động bênh nhân còn có nhiều rối loạn khác kèm theo như rối loạn về ngôn ngữ, rối loạn thị giác, rối loạn cảm giác, rối loạn nhạn thức … [65]. Cũng chính vì vạy, phục hổi chức năng thực sự đang trở thành nhu cầu cấp bách không thể thiếu được đối với các loại tàn tạt nói chung và tai biến mạch máu não nói riêng để làm giảm tối đa các di chứng và sớm đưa người tàn tạt trở lại với cuộc sống độc lạp của họ ở gia đình và cộng đổng, giúp họ tái hội nhập cộng đổng.

ở Viêt Nam, cơ sở hạ tầng y tế còn chưa mạnh, chưa đổng bộ, trang thiết bị chuyên dùng cho chẩn đoán, điều trị, phục hổi chức năng sau tai biến mạch máu não, điều kiên kinh tế, các biên pháp về dự phòng tai biến mạch máu não còn hạn chế. Hơn nữa, hiểu biết của đại bộ phạn nhân dân về tai biến mạch máu não còn hạn chế. Do vạy, tai biến mạch máu não là bênh khá phổ biến ở nước ta và khi TBMMN xảy ra nhìn chung môt bô phân bênh nhân không được chẩn đoán, cấp cứu, điều trị và phục hổi chức năng kịp thời. Phần lớn các bênh nhân chỉ được điều trị môt thời gian ngắn tại các bênh viên, khi bênh tạm ổn định họ được đưa trở lại gia đình. ở đó cuôc sống của họ ra sao? Bênh tình của họ diễn biến thế nào? Bao nhiêu người trong số họ tử vong? Mức đô khiếm khuyết, đôc lâp chức năng, tàn tât và tái hôi nhâp xã hôi của họ như thế nào? Họ có được tiếp tục theo dõi, điều trị, phục hổi chức năng và dự phòng tái phát TBMMN hay không? Gia đình họ và xã hôi quan tâm, chăm sóc họ như thế nào? Những yếu tố nào liên quan đến vấn đề tử vong, đôc lâp chức năng, tàn tât và tái hôi nhâp xã hôi cũng như chất lượng cuôc sống của họ? Đó vẫn là những câu hỏi lớn.

ở nước ngoài, người ta đã đi sâu nghiên cứu vấn đề dịch tễ [44, 48, 6G, 8?, 128], các yếu tố nguy cơ cũng như cách phòng ngừa TBMMN và tái phát TBMMN qua kiểm soát các yếu tố nguy cơ [41, 44, 1G3, 156], môt số phương pháp phục hổi chức năng TBMMN [43, 46, 78, 144]. Đi xa hơn nữa môt số tác giả đã nghiên cứu các yếu tố tiên lượng kết quả phục hổi chức năng TBMMN [55, 74, 7?, 112, 116, 148].

Tuy nhiên, ở Viêt Nam mới chỉ có môt số nghiên cứu về tình hình dịch tễ TBMMN [5, 8, 12, 16, 24, 25], áp dụng châm cứu trong điều trị di chứng [19, 27], phương pháp phục hổi chức năng đối với bênh nhân TBMMN [1, 4, 6, 7, 1?, 29, 81]. Trong khi đó môt vấn đề hết sức cấp bách là thực trạng cũng như môt số yếu tố liên quan đến tử vong, đôc lâp chức năng, tàn tât và tái hôi nhâp xã hôi, hiêu quả của PHCN đối với bênh nhân TBMMN hầu như chưa được nghiên cứu. Nghiên cứu vấn đề này sẽ góp phần tìm hiểu thực trạng những bênh nhân sau TBMMN tại công đổng và các yếu tố liên quan đến tỷ lê tử vong, đôc lâp chức năng các hoạt đông sinh hoạt cơ bản hàng ngày, tình trạng tái hôi nhâp công đổng cũng như chất lượng cuôc sống của họ, từ đó đề xuất các kế hoạch, biên pháp PHCN phù hợp tại công đổng nhằm mang lại lợi ích tối đa cho những bênh nhân sau TBMMN tại cộng đổng, giúp cho họ có cuộc sống tái hội nhập xã hội và độc lập tối đa phù hợp với hoàn cảnh của họ. Những điều đó gợi cho chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm mục tiêu:

1/ Xác định tỷ lê tử vong, mức độ độc lập chức năng, tàn tật và tái hội nhập xã hội của những bênh nhân sau tai biến mạch máu não tại cộng đổng.

2/ Xác định một số yếu tố liên quan đến tỷ lê tử vong, mức độ độc lập chức năng, tàn tật và tái hội nhập xã hội của những bênh nhân sau tai biến mạch máu não tại cộng đổng.

3/ Bước đầu đánh giá hiêu quả của tập luyên phục hổi chức năng đối với tử vong, độc lập chức năng, tàn tật và tái hội nhập xã hội của những bênh nhân sau tai biến mạch máu não.

Mục lục

Trang

Lời cám ơn Lời cam đoan Mục lục Các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ Danh mục các hình

Đật vấn đề 1

Chương 1 Tổng quan 4

1.1. Tai biến mạch máu não 4

1.1.1. Định nghĩa 4

1.1.2. Phân loại 4

1.1.2.1. Nhồi máu não 4

1.1.2.2. Chảy máu não 4

1.1.3. Dịch tề học 4

1.1.3.1. Tỷ lê mắc bênh 5

1.1.3.2. Tần suất các thể lâm sàng 6

1.1.3.3. Các yếu tố nguy cơ tai biến mạch máu não 7

1.1.3.4. Chiều hướng phát triển của tai biến mạch máu não 9

1.1.3.5. Giới tính 10

1.1.3 6. Tuổi 11

1.1.4. Hê thống hóa các khu vực tưới máu não 11

1.1.5. Bàng hê của tuần hoàn não 13

1.1.6. Đặc điểm của tuần hoàn não 15

1.1.7. Chẩn đoán tai biến mạch máu não 17

1.1.7.1. Chẩn đoán xác định tai biến mạch máu não 17

1.1.7.2. Chẩn đoán định khu tổn thương trong tai biến mạch máu não 18

1.1.7.3. Chẩn đoán nguyên nhân 21

1.1.7.4. Chẩn đoán phân biệt 21

1.2. Tàn tật và các khái niệm có liên quan đến tàn tật 21

1.2.1. Quá trình tàn tật 22

1.2.2. Nguyên nhân của tàn tật 22

1.2.3. Phân loại tàn tật 22

1.2.4. Hậu quả của tàn tật 23

1.2.5. Phòng ngừa tàn tật 23

1.3.3. Các hình thức phục hổi chức năng 24

1.3.3.1. Phục hổi chức năng dựa vào các trung tâm, các viên 24

1.3.3.2. Phục hổi chức năng ngoài viên 25

1.3.3.3. Phục hổi chức năng dựa vào công đổng 25

1.3.4. Tình hình phục hổi chức năng ở Việt Nam 25

1.4. Phục hổi chức năng cho bệnh nhân tai biến mạch máu não 26

1.4.1. Đại cương 26

1.4.2. Nguyên lý phục hổi chức năng TBMMN 27

1.4.3. Phục hổi chức năng trong giai đoạn cấp 29

1.4.4. Phục hổi chức năng sau giai đoạn cấp 30

1.4.5. Thực trạng và kết quả phục hổi chức năng TBMMN 33

1.4.6. Các yếu tố liên quan kết quả phục hổi chức năng 35

1.4.7. Hiệu quả của phục hổi chức năng đối với tai biến mạch máu não 36

Chương 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 40

2.1. Nghiên cứu mô tả cắt ngang 40

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 40

2.1.1.1. Loại đối tượng 40

2.1.1.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 40

2.1.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ 41

2.1.1.4. Cách lựa chọn 41

2.1.1.5. Cỡ mẫu đối tượng 41

42

2.1.1.6. Các bước tiến hành

43

2.1.1.7. Nôi dung và cách thức đánh giá kết quả 51

2.2. Nghiên cứu can thiệp 51

52

2.2.1. Đối tượng nghiên cứu

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu 52

2.2.2.1. Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu 54

54

2.2.2.2. Nôi dung và phương pháp đánh giá kết quả nghiên cứu

2.2.2.3.Thời điểm đánh giá kết quả 55

2.2.2.4. Các bước tiến hành 55

56

2.3. Sơ đổ nghiên cứu

2.4. Quy trình kỹ thuật phục hổi chức năng cho bệnh nhân TBMMN 57

2.4.1. Khám lâm sàng xác định đối tượng nghiên cứu 58

2.4.2. Bố trí giường nằm cho bệnh nhân 60

2.4.3. Các vị thế nằm đúng của người bệnh theo mẫu phục hổi

1.3. Phục hồi chức năng 24

1.3.1. Đinh nghĩa 24

2.4.4. Các bài tập vận đông chung 62

2.4.5. Các bài tập luyên phục hổi vận đông cụ thể 62

2.4.7. Chương trình tập luyên tại nhà sau ra viên

2.5. Phương pháp xử lý số liêu 75

2.6. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu

Chương 3. Kết quả nghiên cứu 88

3.1. Thực trạng bênh nhân tai biến mạch máu não 98

3.2. Các yếu tố’ liên quan đến kết quả phục hổi chức năng và tái hôi 98

nhập công đổng 98

3.3. Hiêu quả của phục hổi chức năng đối với bênh nhân tai 98

biến mạch máu não 99

Chương 4. Bàn luận

4.1. Thực trạng bênh nhân tai biến mạch máu não 100

4.1.1. Kết quả chung về đối tượng nghiên cứu 107

4.1.2. Môt số yếu tố nguy cơ tai biến mạch máu não 115

4.1.3. Tái phát tai biến mạch máu não

4.1.4. Chọn lựa phương pháp thích hợp để ứng dụng và đánh giá kết 115

quả phục hổi chức năng cho bênh nhân tai biến mạch máu não 119

4.1.5. Thực trạng bênh nhân sau TBMMN môt năm tại công đổng 121

4.2. Các yếu tố liên quan đến tỷ lê tử vong, đôc lập chức năng 123

và tái hôi nhập xã hôi 124

4.2.1. Các yếu tố liên quan đến tử vong

4.2.2. Các yếu tố liên quan đến tình trạng đôc lập chức năng 131

4.2.3. Các yếu tố liên quan đến tái hôi nhập xã hôi 133

4.2.4. Các yếu tố liên quan đến vấn đề viêc làm 134

4.3. Hiêu quả của tập luyên phục hổi chức năng đối với bênh nhân 136

tai biến mạch máu não.

Kết luận

Kiến nghị

Danh mục các công trình nghiên cứu đã công bố

Tài liêu tham khảo

Phụ lục 1. Danh sách bênh nhân

Phụ lục 2. Chương trình tập luyên phục hổi chức năng vận đông cho bênh nhân tai biến mạch máu não.

Phụ lục 2.1. Môt số hình ảnh minh hoạ kỹ thuật tập luyên PHCN cho bênh nhân TBMMN tại bênh viên và công đổng.

Phụ lục 3. Bảng điểm theo dõi và đánh giá kết quả

1.3.2. Mục đích của phục hồi chức năng 24