Nghiên cứu thưc vật, thanh phần hoa học va một sô tac dụng sinh học cua loai Phong quỳ sa pa

Nghiên cứu thưc vật, thanh phần hoa học va một sô tac dụng sinh học cua loai Phong quỳ sa pa.Phong quỳ sa pa (Anemone chapaensis Gagnep. Ranunculaceae) được coi là một loài thực vật đặc hữu của vùng núi Sa pa do nhà thực vật học Françoise Gagnepain xác định từ năm 1929. Theo tác giả Françoise Gagnepain thì Phong quỳ sa pa có nhiều đặc điểm hình thái giống với loài A. howellii Jeffrey & W. W. Smith, nhưng có khác nhau một số điểm quan trọng nên là một loài riêng và đến nay vẫn được coi là loài đặc hữu của vùng Sapa. Quan điểm này được Ziman ủng hộ [125]. Thân rễ của loài Phong quỳ sa pa được người dân ở vùng Sa Pa (tỉnh Lào Cai) sử dụng làm thuốc chữa viêm họng, viêm túi mật, đau dạ dày, xươngkhớp. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào về thành phần hóa học cũng như tác dụng dược lý của cây thuốc này để cung cấp cơ sở khoa học cho giá trị sử dụng theo kinh nghiêm của nhân dân, các đặc điểm về hình thái thực vật cũng mới chỉ được mô tả sơ lược.

Với mong muốn được nghiên cứu sâu hơn một loài thực vật đặc hữu củaViêt Nam, đóng góp các dữ liêu khoa học cho công tác nghiên cứu và đào tạo,cũng như góp phần bảo tồn, sử dụng và phát triển hợp lý loài này, nghiên cứu sinhđã lựa chọn đối tượng này làm đề tài nghiên cứu cho luận án tiến sĩ Dược học:
“Nghiên cứu thưc vật, thanh phần hoa học va một sô tac dụng sinh học cua loai Phong quỳ sa pa (Anemone chapaensis Gagnep., Ranunculaceae)’’. Đề tài được thực hiên, nhằm hướng tới 3 mục tiêu chính sau:
1. Thẩm định tên khoa học của mẫu nghiên cứu thuộc loài Phong quỳ sa pa (Anemone chapaensis Gagnep.), họ Mao lương (Ranunculaceae), mô tả được các đặc điểm hình thái thực vật và hình thái vi học của loài này.
2. Xác định được về thành phần hóa học của loài Phong quỳ sa pa: định tính các nhóm chất, phân lập được các hợp chất chính và xác định được cấu trúc hóa học của các hợp chất.2
3. Đánh giá được một số tác dụng sinh học trên mô hình in vitro của các hợp chất phân lập từ loài Phong quỳ sa pa.
Để đạt được 3 mục tiêu trên, cần thực hiên một số nội dung nghiên cứu chính sau:
1. Nghiên cưu về thưc vât:
– Thẩm định tên khoa học của mẫu nghiên cứu thu thập tại khu vực Sa Pa, tỉnh Lào Cai (Anemone chapaensis Gagnep., thuộc họ Mao lương Ranunculaceae).
– Phân tích, mô tả đầy đủ các đặc điểm hình thái thực vật.
– Nghiên cứu, môt tả các đặc điểm hình thái vi phẫu và bột các bộ phận.
2. Nghiên cưu về hoa học:
– Định tính các nhóm chất chính có trong phần trên mặt đất và phần dưới mặt đất loài Phong quỳ sa pa.
– Chiết xuất, phân lập và xác định cấu trúc của các hợp chất phân lập được từ phần dưới mặt đất và phần trên mặt đất loài Phong quỳ sa pa.
3. Nghiên cưu một sô tac dụng sinh học:
– Đánh giá tác dụng chống viêm của một số hợp chất phân lập được từ Phong quỳ sa pa: ức chế sự hình thành NO và mức độ biểu hiên của của protein COX-2 trên tế bào trên đại thực bào RAW264.7 bị kích thích bởi LPS.
– Đánh giá tác dụng gây độc một số dòng tế bào ung thư người của các hợp chất phân lập được từ Phong quỳ sa pa

MUC LUC
LỜI CẢM ƠN………………………………………………………………………………………. ..i
Mục lục ………………………………………….………………………………i
Danh mục chữ viết tắt…………………………………………………………………………… iii
Danh mục các bảng…………………………………………………………….v
Danh mục các hình ……………………………………………………………vii
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………..1
Chương 1: TỔNG QUAN .……………………………………………………..3
1.1. Tổng quan về thực vật học chi Anemone…………………………………………….. 3
1.1.1. Vi tri phân loai, đăc điêm thưc vât va phân bô cua chi Anemone………….. 3
1.1.2. Thành phần hóa học cua chi Anemone ………………………………………………. 7
1.1.3. Công dụng cua một sô loài thuộc chi Anemone trong y học cổ truyền …. 16
1.1.4. Tác dụng sinh học cua các loài thuộc chi Anemone…………………………… 20
1.2. Tổng quan về loài Phong quỳ sa pa ………………………………………………….. 27
1.2.1. Vi trí phân loai, đăc điêm thưc vât, phân bô và sinh thái cua loài Phong quỳ
sa pa Anemone chapaensis Gagnep………………………………………………………….. 27
1.2.2. Thành phần hóa học cua loài Phong quỳ sa pa…………………………………. 29
1.2.3. Một sô công dụng và tác dụng sinh học cua loài Phong quỳ sa pa………. 29
Chương 2: NGUYÊN VẬT LIỆU, TRANG THIẾT BỊ VA PHƯƠNG PHAP
NGHIÊN CỨU……………………………………………………………………………………… 30
2.1. Nguyên, vật liệu nghiên cứu…………………………………………………………….. 30
2.1.1. Nguyên liêu nghiên cưu………………………………………………………………….. 30
2.1.2. Thuôc thư, hoa chât, dung môi………………………………………………………… 30
2.2. Máy móc, trang thiết bị ……………………………………………………………………. 31
2.3. Phương pháp nghiên cứu ………………………………………………………………… 33
2.3.1. Nghiên cưu về thưc vât học…………………………………………………………….. 33
2.3.2. Nghiên cưu về hoa học…………………………………………………………………… 33
2.3.3. Nghiên cưu tac dụng sinh học…………………………………………………………. 35
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………… 41
3.1. Kết quả nghiên cứu về thực vật ………………………………………………………… 41
3.1.1. Thẩm đinh tên khoa học …………………………………………………………………. 41
3.1.2. Đăc điêm hinh thai thưc vât……………………………………………………………. 41
3.1.3. Đăc điêm vi phẫu…………………………………………………………………………… 45
3.1.4. Đăc điêm bột dược liêu ………………………………………………………………….. 48
3.2. Kết quả nghiên cứu về thành phần hóa học………………………………………. 50
3.2.1. Đinh tính các nhóm hợp chât hữu cơ……………………………………………….. 50
3.2.2. Chiết xuât và phân lâp các hợp chât………………………………………………… 51ii
3.2.3. Xac đinh câu trúc hóa học cua các hợp chât phân lâp từ loài Phong quỳ sa
pa …. ……………………………………………………………………………………………………. 56
3.3. Tác dụng sinh học …………………………………………………………………………… 95
3.3.1. Đanh gia tac dụng chông viêm………………………………………………………… 95
3.3.1.1. Tác dụng ưc chế sư sản sinh NO trên đai thưc bào RAW264.7…………. 95
3.3.1.2. Tác dụng ưc chế sư biêu hiên cua protein COX-2…………………………… 97
3.3.2. Tác dụng gây độc tế bao ung thư…………………………………………………….. 97
Chương 4: BÀN LUẬN…………………………………………………………………………. 99
4.1. Về thực vật học……………………………………………………………………………….. 99
4.2. Về hóa học ……………………………………………………………………………………… 99
4.2.1. Kết quả đinh tính…………………………………………………………………………. 100
4.2.2. Kết quả phân lâp va xac đinh câu trúc cua các hợp chât………………….. 100
4.3. Về tác dụng sinh học……………………………………………………………………… 113
4.3.1. Về tác dụng ưc chế sư sản sinh NO………………………………………………… 113
4.3.2. Về tác dụng ưc chế sư biêu hiên cua protein COX-2………………………… 115
4.3.3. Về tác dụng gây độc với các tế bao ung thư ……………………………………. 116
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………………………………………………………….119
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………………. 119
1. Về thực vật học ………………………………………………………………………………… 119
2. Về hóa học ………………………………………………………………………………………. 119
3. Về tác dụng sinh học………………………………………………………………………… 119
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………………………… 120
TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………..121
Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến Luận án ………………..132

DANH MUC CAC BẢNG
Bảng 1.1. Các loài thuộc chi Anemone va nơi ghi nhân về phân bô ở Viêt Nam5
Bảng 1.2. Các hợp chât triterpenoid đã phân lâp từ chi Anemone ……………….. 7
Bảng 1.3. Các nhóm hợp chât khac đã phân lâp từ chi Anemone……………….. 11
Bảng 1.4. Công dụng cua một sô loài thuộc chi Anemone …………………………. 17
Bảng 1.5. Công dụng chữa bênh cua các loài thuộc chi Anemone ở Viêt Nam20
Bảng 1.6. Tổng hợp tác dụng sinh học cua một sô loài thuộc chi Anemone …. 21
Bảng 1.7. Cac điêm khác biêt về hình thái cua loài A. howellii và A. chapaensis
…………………………………………………………………………………………………………… 28
Bảng 3.1. Kết quả đinh tính các nhóm chât chính cua loài Phong quỳ sa pa.. 50
Bảng 3.2. Dữ liêu phổ NMR cua các hợp chât ACL1 và hợp chât tham khảo. 57
Bảng 3.3. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL2 và hợp chât tham khảo ……. 62
Bảng 3.4. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL3 và hợp chât tham khảo ……. 67
Bảng 3.5. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL4 và hợp chât tham khảo ……. 70
Bảng 3.6. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL5 và hợp chât tham khảo ……. 74
Bảng 3.7. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL6 và hợp chât tham khảo ……. 75
Bảng 3.8. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL7 và hợp chât tham khảo …… 76
Bảng 3.9. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL8 và hợp chât tham khảo ……. 78
Bảng 3.10. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL9 và hợp chât tham khảo ….. 80
Bảng 3.11. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL10 và hợp chât tham khảo .. 82
Bảng 3.12. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACL11 và hợp chât tham khảo … 84
Bảng 3.13. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACR1 và hợp chât tham khảo….. 85
Bảng 3.14. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACR2 và hợp chât tham khảo….. 88
Bảng 3.15. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACR3 và hợp chât tham khảo….. 91
Bảng 3.16. Dữ liêu phổ NMR cua hợp chât ACR4 và hợp chât tham khảo….. 94vi
Bảng 3.17. Độc tính trên dòng tế bào RAW264.7 và tác dụng ưc chế sư sản sinh
NO cua các hợp chât…………………………………………………………………………….. 95
Bảng 3.18. Tac dụng ưc chế sư sản sinh NO cua các chât phân lâp……………. 96
Bảng 3.19. Tác dụng gây độc trên tế bao ung thư cua các hợp chât …………… 98
Bảng 4.1. Dữ liêu phổ NMR cua các saponin ACL1-ACL4 và ACR1-ACR3 10