Nghiên cứu tính an toàn và hiệu quả của chè tan bổ trung ích khí gia vị điều Trị trĩ nội chảy máu

Bệnh trĩ hậu môn (bệnh trĩ) là một bệnh thường gặp với tỷ lệ mắc cao trong cộng đồng và là bệnh đứng hàng đầu trong các bệnh lý hậu môn trực tràng. Ở Pháp Denis (1991) đã công bố tỷ lệ mắc bệnh trĩ từ 25-42% dân số tuỳ theo từng thống kê. Ở Anh Goligher (1984) cho biết hơn 50% số người ở độ trên 50 tuổi bị bệnh trĩ [99]. Ở Mỹ hàng năm có tới 11 triệu người điều trị trĩ [73]. Theo Netter, 35% dân số Mỹ mắc bệnh trĩ [96].

Ở Việt Nam, Trần Khương Kiều (1992) điều tra theo phương pháp dịch tễ học đã phát hiện thấy chỉ số người mắc bệnh trĩ 76,97% ± 3% [35]. Theo thống kê tại phòng khám hậu môn trực tràng của khoa phẫu thuật tiêu hoá Bệnh viện Việt Đức, bệnh trĩ chiếm tỷ lệ 45% số bệnh nhân đến khám về hậu môn trực tràng [21]. Từ 1995- 1997, Lê Thị Tuyết Anh và cộng sự soi trực tràng tại khoa tiêu hoá Bệnh viện Bạch Mai thấy bệnh trĩ chiếm 42,8% và đứng đầu các bệnh ở vùng hậu môn trực tràng [1].

Nguyễn Mạnh Nhâm điều tra dịch tễ học ở một nhà máy hoá chất lớn (năm 1999) đã khám cho 3.103 người, phát hiện 1.089 (35%) người mắc bệnh trĩ [54]. Điều tra dịch tễ học mới nhất của Nguyễn Mạnh Nhâm và cộng sự ở 5 tỉnh miền Bắc phát hiện được 1446/2651 người dân mắc bệnh trĩ chiếm tỷ lệ 55% (năm 2004) .

Bệnh trĩ tuy không gây nguy hại tới tính mạng nhưng có ảnh hưởng nhiều tới sinh hoạt và chất lượng sống của người bệnh. Trĩ có thể gây chảy máu nhiều dẫn đến thiếu máu, có thể gây sa lồi búi trĩ thường xuyên dẫn tới rỉ dịch, ngứa, nhiễm trùng, có thể gây tắc mạch trĩ dẫn tới đau từ mức độ nhẹ đến mức độ nặng [66]. Bệnh kéo dài có thể dẫn đến chảy máu mạn tính hay chảy máu nặng gây thiếu máu cấp.

Các phương pháp điều trị trĩ hiện nay cũng rất phong phú. Chỉ định điều trị tuỳ theo từng giai đoạn tiến triển của bệnh và tình trạng toàn thân, hoàn cảnh của bệnh nhân, đôi khi tuỳ thuộc vào kinh nghiệm của thầy thuốc và trang thiết bị cơ sở. YHHĐ có các phương pháp điều trị bao gồm: điều trị nội khoa , điều trị bằng thủ thuật, điều trị bằng phẫu thuật. Bệnh trĩ cũng được YHCT đề cập đến nhiều trong các y văn kinh điển về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và điều trị, trong đó có các phương pháp điều trị bằng YHCT chủ yếu là dùng thuốc uống trong và thuốc dùng ngoài. Bài Bo trung ích khí thang là một trong các bài thuốc cổ phương được giới thiệu trong y văn dùng điều trị trĩ thông qua tác dụng ích khí thăng đề (làm co búi trĩ) và làm giảm ứ huyết ở búi trĩ và trực tràng. Nhằm tăng cường tác dụng điều trị triệu chứng viêm và chảy máu là hai triệu chứng lâm sàng thường gặp trong bệnh trĩ, dựa trên kết hợp giữa lý luận của YHCT trong phương pháp điều trĩ là ích khí thăng đề (làm co búi trĩ), hoạt huyết (chống ứ huyết), chỉ huyết (cầm máu) và chỉ thống (chống đau), kết hợp với việc dựa trên các cơ sở nghiên cứu khoa học về tác dụng dược lý của các vị thuốc theo YHHĐ, bài thuốc Bổ trung ích khí trong nghiên cứu này được gia thêm các vị thuốc là Hòe hoa, Kim ngân hoa, Cỏ nhọ nồi và Đào nhân là những vị thuốc có tác dụng hoạt huyết, chỉ huyết, chống viêm để làm tăng hiệu quả trong điều trị trĩ nội cấp tính, đồng thời để có thể ứng dụng bài thuốc rộng rãi trong cộng đồng bài thuốc được cải dạng dưới dạng chè tan nhằm tiện lợi cho việc sử dụng và dễ bảo quản. Để đánh giá tính an toàn và hiệu quả điều trị của bài thuốc, đề tài tiến hành nhằm mục tiêu:

1. Đánh giá tính an toàn của thuốc trên thực nghiệm (độc tính cấp, độc tính bán trường diễn).

2. Đánh giá tác dụng của thuốc về cầm máu, chống viêm và giảm đau trên thực nghiệm.

3. Đánh giá tác dụng điều trị của thuốc trên bệnh nhân trĩ nội có chảy máu, viêm đau so sánh với viên Daflon.

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN CHỮ VIÉT TẮT MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. NGUYÊN NHÂN, CƠ CHẾ BỆNH SINH CỦA TRĨ THEO Y HỌC

HIỆN ĐẠI 3

1.1.1. Nhắc lại giải phẫu và sinh lý ống hậu môn 3

1.1.2. Nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh của trĩ theo y học hiện đại 8

1.2. QUAN NIỆM CỦA Y HỌC CỔ TRUYỀN VỀ TRĨ 13

1.2.1. Nguyên nhân gây bệnh 13

1.2.2. Phân loại trĩ theo YHCT 14

1.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ TRĨ 15

1.3.1. Các phương pháp điều trị trĩ theo y học hiện đại 15

1.3.2. Các phương pháp điều trị trĩ theo Y học co truyền 19

1.4. TỔNG QUAN VỀ CHÈ TAN BỔ TRUNG ÍCH KHÍ GIA VỊ TRONG

ĐIỀU TRỊ BỆNH TRĨ 27

1.4.1. Xuất xứ bài thuốc Bổ trung ích khí gia vị 27

1.4.2. Phân tích bài thuốc 28

1.5. TỔNG QUAN VỀ THUỐC DAFLON 36

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38

2.1. CHẤT LIỆU NGHIÊN CỨU 38

2.1.1. Công thức chè tan Bổ trung ích khí gia vị 38

2.1.2. Dạng bào chế 38

2.1.3. Thuốc đối chứng 40

2.1.4. Các hóa chất phục vụ nghiên cứu 40

2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 41

2.2.1. Động vật thí nghiệm 41

2.2.2. Trên lâm sàng 42

2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 44

2.3.1. Nghiên cứu độc tính trên súc vật thí nghiệm 44

2.3.2. Nghiên cứu tác dụng của bài thuốc trên thực nghiệm 46

2.3.3. Nghiên cứu trên lâm sàng 50

2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU 54

2.5. NƠI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 54

2.6. THỜI GIAN THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 55

2.7. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU 55

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 57

3.1. NGHIÊN CỨU ĐỘC TÍNH TRÊN SÚC VẬT CỦA CHÈ TAN BỔ

TRUNG ÍCH KHÍ GIA VỊ 57

3.1.1. Nghiên cứu độc tính cấp 57

3.1.2. Nghiên cứu độc tính bán trường diễn 59

3.2. THỬ TÁC DỤNG DƯỢC LÝ CỦA CHÈ TAN BỔ TRUNG ÍCH KHÍ

GIA VỊ TRÊN THỰC NGHIỆM 72

3.2.1. Tác dụng cầm máu của chè tan Bo trung ích khí gia vị 72

3.2.2. Tác dụng chống viêm của chè tan Bổ trung ích khí gia vị 73

3.2.3. Tác dụng giảm đau của chè tan Bổ trung ích khí gia vị 77

3.3. NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG 80

3.3.1. Một số đặc điểm lâm sàng: 80

3.3.2. Kết quả nghiên cứu về tác dụng điều trị 86

3.3.3. Kết quả điều trị chung 97

3.3.4. Kết quả nghiên cứu khả năng dung nạp BTIKG trên lâm sàng 97

3.3.5. Kết quả nghiên cứu theo dõi chảy máu tái phát của 2 nhóm BN điều trị

BTIKG và Daflon 98

Chương 4 : BÀN LUẬN 99

4.1. VỀ ĐỘ AN TOÀN CỦA BÀI THUỐC BỔ TRUNG ÍCH KHÍ GIA VỊ … 99

4.1.1. Về độc tính cấp và LD 5G 99

4.1.2. Về độc tính bán trường diễn 1GG

4.2. TÁC DỤNG CỦA BÀI THUỐC TRÊN THỰC NGHIỆM VÀ LÂM

SÀNG 1G1

4.2.1. Về kết quả nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng 1G1

4.2.2. Kết quả nghiên cứu tác dụng cầm máu và tìm hiểu cơ chế tác dụng cầm

máu của BTIKG 1G3

4.2.3. Tác dụng thu nhỏ độ trĩ 11G

4.2.4. Tác dụng chống viêm, rỉ ướt hậu môn 112

4.2.5. Đối với triệu chứng đau 114

4.2.6. Đối với triệu chứng táo bón 116

4.2.7. Ảnh hưởng của BTIKG đối với huyết áp 117

4.3. KHẢ NĂNG DUNG NẠP CỦA THUỐC BTIKG 119

4.3.1. Khả năng dung nạp thuốc trên lâm sàng 119

4.3.2. Khả năng dung nạp thuốc biểu hiện ở một số chỉ số cận lâm sàng …. 119

4.3.3. Khả năng chấp nhận của người bệnh đối với thuốc BTIKG 121

4.4. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ CHUNG 121

KẾT LUẬN 123

KIẾN NGHỊ 125

CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC