Nghiên cứu tình hình và yếu tố gia đình của các rối loạn tâm thần thường gặptaị xã Lộc Tiến – Phú Lộc
TÓM TẮT
1. Mục tiêu: Đánh giá tỷ lệ hiện mắc của 11 rối loạn tâm thần thương gặp tại xã Lộc Tiến- Phú Lộc và xác định yếu tố gia đình liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt, trạng thái chậm phát triển tâm thần, nghiện rượu tại xã.
2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang có phân tích trên 9.032 cư dân có hộ khẩu thường trú tại xã và số thân nhân mắc bệnh tâm thần ở ngoài xã.
3.Kết quả:
– Về tỷ lệ hiện mắc của 11 rối loạn tâm thần: 10,34%, bao gồm: tâm thần phân liệt: 0,32%; động kinh: 0,26%; chậm phát triển tâm thần:1,25%; trầm cảm: 2,01%; lo âu: 2,52%; nghiện rượu:0,51%; lạm dụng rượu: 1,87%; chấn thương sọ não: 0,41%; mất trí tuổi già: 1,03%; rối loạn hành vi của thanh thiếu niên: 0,15%; nghiện ma tuý: 0.
– Về yếu tố gia đình:
+ Bệnh tâm thần phân liệt: 24,14% có yếu tố gia đình; có liên quan giữa yếu tố gia đình và bệnh tâm thần phân liệt (OR= 10,27; 95% CI: 3,60-29,31).
+ Trạng thái chậm phát triển tâm thần: 39,82% có yếu tố gia đình, có liên quan giữa yếu tố gia đình và trạng thái chậm phát triển tâm thần (OR= 17,45; 95% CI: 11,44-26,62).
+ Nghiện rượu: 56,62% có yếu tố gia đình, có liên quan giữa yếu tố gia đình và nghiện rượu (OR= 15,68; 95% CI: 9,49-25,91)
4.Kết luận: Tỷ lệ hiện mắc của 11 rối loạn tâm thần trong nhân dân khá cao và có yếu tố gia đình liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt, trạng thái chậm phát triển tâm thần, nghiện rượu; vì vậy, cần tích cực phòng các bệnh trên trong thành viên gia đình người bệnh.
1.ĐẶT VẤN ĐỀ
Cùng với những thành tựu vượt bật của nền khoa học và công nghệ, loài người đang phải gánh chịu sự tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần. Đó là một trong những nhân tố quan trọng làm phát sinh nhiều loại rối loạn tâm thần khác nhau với tỷ lệ mắc phải ngày càng cao. Các công trình điều tra trên khắp thế giới gần đây cho thấy, có 30% dân số Mỹ mắc rối loạn tâm thần, 20% bị rối loạn tâm thần ít nhất một lần trong đời (Rob Moodie, 1998).
Theo Jablensky (2000), tỷ lệ mắc phải của tâm thần phân liệt là 0,46% dân số và mới mắc trong năm là 0,42%0; tỷ lệ mới mắc ở người dân thành thị cao hơn nông thôn 61% (Allardyce, 2001). Trầm cảm ở nữ khởi bệnh thường sớm và chiếm từ 1,7 đến 2,7% dân số, cao hơn nam giới (Burt, 2002). Thavichachart điều tra tai Bangkok năm 2001 cho thấy, tỷ lệ mắc phải trong đời của tâm thần phân liệt là 1,3%, trầm cảm: 19,9%, rối loạn lo âu: 10,2%, chậm phát triển tâm thần: 1,8%, động kinh:1,3%, lạm dụng rượu: 18,4%, rối loạn do nghiện các chất:11,2%. Theo Yamada (2002), mất trí tuổi già ở tuổi trên 70 là 12,1%.
Ở nước ta, điều tra 10 rối loạn tâm thần thường gặp tại 8 vùng sinh thái khác nhau trên toàn quốc (2001-2003) và xã Hương Xuân- Hương Trà – Thừa Thiên-Huế (2000), cho thấy: tỷ lệ mắc bệnh là 14,9% dân số (toàn quốc), 11,84% (Hương Xuân); trong đó, rối lọan tâm căn: 2,6% (toàn quốc), 3,15% (Hương Xuân); lạm dụng rượu: 5,3%, 3,02%; trầm cảm:2,8%, 1,85%; chậm phát triển tâm thần: 0,63%, 0,99%; mất trí tuổi già: 0,88%, 0,86%; rối lọan hành vi của thanh thiếu niên 0,9%, 0,75%; tâm thần phân liệt: 0,47%, 0,49%; động kinh :0,35%, 0,35%; rối loạn tâm thần sau chấn thương sọ não 0,51%, 0,34%; nghiện ma tuý: 0.
Cho đến nay, phương pháp khả thi nhất để xác định yếu tố gia đình của một số bệnh tâm thần là theo phả hệ. Gotterman cho biết, tỷ lệ mắc bệnh tâm thần phân liệt trong các thành viên thuộc thân nhân độ I (bố mẹ, anh chị em ruột, con cái) lớn hơn ở dân chúng nói chung (1% dân số): anh chị em: 10,1%, bố hoặc mẹ 5,6%; đối với thân nhân độ II (cô chú, dì cậu, cháu) thì thấp hơn: 3,7%. Nhiều tác giả cho rằng, di truyền trong tâm thần phân liệt theo mô hình đa gen hẹp, nghĩa là có từ 3-6 gen chịu trách nhiệm về đặc tính di truyền của tâm thần phân liệt, trong đó có 1 gen đóng vai trò quan trọng nhất. Murphy cho rằng, yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong bệnh tâm thần phân liệt, tác giả cho thấy có sự đảo đoạn của các gen, đặc biệt là gen của receptor D3 trong hệ thống di truyền của bệnh nhân.Trong khi Bray (2001) nhấn mạnh vai trò của di truyền trong bệnh căn của tâm thần phân liệt, thì Cooper (2001) lại cho rằng, nguyên nhân của các rối loạn tâm thần vẫn do cả hai yếu tố di truyền và môi trường, chúng tác động qua lại lẫn nhau.
Lương Hữu Thông (Biên Hoà) nghiên cứu yếu tố di truyền trên 1.200 bệnh nhân TTPL điều trị nội trú tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương II – Biên Hoà cho thấy, 16% có yếu tố di truyền (mắc các loại rối loạn tâm thần). Điều tra tại phường Phước Vĩnh- Thành phố Huế, chúng tôi thấy có 15,5% bệnh nhân tâm thần phân liệt có yếu tố gia đình.
Ở nước ta, hầu như chưa có tác giả nào nghiên cứu về yếu tố di truyền hoặc gia đình của các bệnh tâm thần tại cộng đồng. Ở đây, sỡ dĩ tác giả không dùng khái niệm di truyền vì chúng tôi chưa có điều kiện tiếp cận đến các lĩnh vực di truyền học, sinh học phân tử và các bộ môn khoa học liên quan khác. Vì vậy, để có thêm tỷ lệ mắc bệnh của vùng đồng bằng nông thôn và bước đầu tìm hiểu yếu tố gia đình của một số rối loạn tâm thần tại cộng đồng Thừa Thiên- Huế, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu tình hình và yếu tố gia đình của các rối loạn tâm thần thường gặptaị xã Lộc Tiến – Phú Lộc nhằm các mục tiêu sau:
1. Đánh giá tỷ lệ hiện mắc của 11 rối loạn tâm thần tại xã Lộc Tiến- Phú Lộc.
2. Xác định yếu tố gia đình của bệnh tâm thần phân liệt, trạng thái chậm phát triển tâm thần và nghiện rượu.
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất