Nghiên cứu tỷ số giữa thời gian tâm thu và thời gian tâm trương ở người bình thường và người tăng huyết áp bằng siêu âm Doppler tim

Tăng huyết áp đã trở thành mối đe dọa không chỉ đối với người dân nước ta mà còn đối với nhân dân ở nhiều khu vực trên thế giới bởi tỷ lệ mắc bệnh ngày càng nhiều và tỷ lệ tử vong ngày một cao do các biến chứng của bệnh. Ngày nay, tăng huyết áp được xác định là một yếu tố nguy cơ tim mạch quan trọng. Suy tim vẫn là một biến chứng kinh điển nếu tăng huyết áp không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Có tới 1/3 số bệnh nhân suy tim do tăng huyết áp có dấu hiệu lâm sàng của suy tim khi chức năng tâm thu thất trái vẫn còn trong giới hạn bình thường [4], [20], [21].

Siêu âm tim là phương pháp thăm dò không chảy máu hữu ích trong chẩn đoán và theo dõi tiến triển bệnh nhân suy tim. Đặc biệt, siêu âm Doppler tim có thể đánh giá chính xác tình trạng suy tim tâm trương rất đặc trưng của của bệnh nhân suy tim do tăng huyết áp [3], [21], [23], [24].

Siêu âm tim đánh giá chức năng thất trái thông qua những chỉ số được sử dụng như: chỉ số co ngắn sợi cơ (%D), phân suất tống máu (EF)…(trong đánh giá chức năng tâm thu thất trái) và dốc tâm trương EF, các chỉ số dòng chảy qua van hai lá trong thì tâm trương,.. .(trong đánh giá chức năng tâm trương thất trái). Đối với chức năng thất phải, thường được đánh giá dựa vào đường kính của thất phải, dạng di động của vách liên thất và dấu hiệu tăng áp lực động mạch phổi [6]. Gần đây, một số tác giả ứng dụng thêm hai chỉ số Doppler mới trong đánh giá chức năng toàn bộ của tâm thất: chỉ số chức năng cơ tim (Tei index), tỷ số giữa thời khoảng tâm thu và thời khoảng tâm trương tâm thất (ratio of systolic to diastolic duration).

Từ vài năm nay, chỉ số chức năng cơ tim (hay còn gọi là chỉ sốTei) đã được ứng dụng trong siêu âm Doppler tim để đánh giá cả chức năng tâm thu và chức năng tâm trương của tâm thất. Chỉ số này đã có nhiều nghiên cứu đề cập. Đánh giá chức năng thất trái bằng chỉ số Tei ở bệnh nhân tăng huyết áp cũng đã được một số tác giả tiến hành nghiên cứu và cho thấy có giá trị trong chẩn đoán suy tim [1], [38].

Tỷ số giữa thời khoảng tâm thu và thời khoảng tâm trương (S (systolic)/D (diastolic)) gần đây được coi là chỉ số hữu ích để đánh giá chức năng toàn bộ của tâm thất đối với những bệnh nhân suy tim do một số bệnh lý tim mạch. Chỉ số này đã được nghiên cứu trên trẻ em và những người chưa trưởng thành bị suy tim do bệnh cơ tim giãn, bệnh cơ tim hạn chế.. .[31], [32]. Tuy nhiên, cho đến nay, chúng tôi chưa tham khảo được tài liệu nào nghiên cứu về tỷ số S/D ở người trưởng thành mắc bệnh tim mạch. Ở bệnh nhân suy tim, người ta nhận thấy rằng thời khoảng tâm thu (được xác định là thời khoảng của dòng hở van nhĩ thất) bị kéo dài ra và thời khoảng tâm trương (được xác định là khoảng giữa hai dòng hở của van nhĩ thất hay là phần còn lại của chu chuyển tim) ngắn lại [31], [32]. Thời khoảng tâm thu kết hợp cả thời gian co và giãn đồng thể tích. Chỉ số này tương đối dễ thực hiện về mặt kỹ thuật, ít sai số trong quá trình tiến hành và có thể dùng để chẩn đoán, theo dõi tiến triển của bệnh nhân suy tim [11], [35].

Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu tỷ số giữa thời gian tâm thu và thời gian tâm trương ở người bình thường và người tăng huyết áp bằng siêu âm Doppler tim“, nhằm mục tiêu:

1- Nghiên cứu tỉ số giữa thời gian tâm thu và thời gian tâm trương (tỷ số S/D) ở người bình thường và người tăng huyết áp.

2- Nghiên cứu sự tương quan của tỷ số S/D với một số thông số lâm sàng và siêu âm Doppler tim

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Ch ương 1: TỔNG QUAN 13

1.1. Nguyên lý của siêu âm – Doppler ứng dụng trong y học 13

1.1.1. Hiệu ứng Doppler 13

1.1.2. Tín hiệu Doppler 15

1.1.3. Các hệ thống siêu âm Doppler tim 15

1.2. Sinh lý chu chuyển tim 18

1.2.1. Các giai đoạn của chu chuyển tim 18

1.2.2. Định nghĩa thì tâm thu và thì tâm trương 20

1.3. Tăng huyết áp 21

1.3.1. Định nghĩa tăng huyết áp 21

1.3.2. Phân loại tăng huyết áp 21

1.3.3. Chẩn đoán xác định tăng huyết áp 22

1.4. Một số khái niệm về suy tim 22

1.4.1. Tình hình suy tim 22

1.4.2. Cơ chế suy tim 22

1.4.3. Các cơ chế của suy chức năng tâm trương 23

1.4.4. Triệu chứng lâm sàng của suy chức năng tâm trương 27

1.5. Đánh giá chức năng tim 28

1.5.1. Chức năng tâm thu thất trái 28

1.5.2. Chức năng tâm trương thất trái 30

1.5.3. Chức năng thất phải 32

1.5.4. Các chỉ số đánh giá chức năng toàn bộ của tâm thất 32

1.6. Tình hình nghiên cứu về tỷ số S/D 33

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35

2.1. Đối tượng nghiên cứu 35

2.1.1. Nhóm đối tượng bệnh nhân tăng huyết áp 35

2.1.2. Nhóm đối tượng người bình thường 36

2.2. Phương pháp nghiên cứu 37

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 37

2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 37

2.2.3. Các bước tiến hành 37

2.2.4. Siêu âm tim 37

2.2.5. Xử lý số liệu 40

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 42

3.1. Nhóm đối t ượng người bình th ường 42

3.1.1. So sánh kết quả siêu âm Doppler tim giữa một số nhóm tuổi ở

người bình thường 42

3.1.2. So sánh kết quả siêu âm Doppler tim giữa 2 giới nam và nữ ở

người bình thường 44

3.1.3. Tương quan của tỷ số S/D với tuổi, tần số tim và diện tích da ở người bình thường 45

3.2. Nhóm đối tượng tăng huyết áp 47

3.2.1. So sánh một số thông số lâm sàng và siêu âm tim giữa nhóm tăng huyết áp chưa có suy chức năng tâm thu thất trái và nhóm tăng huyết áp đã có suy chức năng tâm thu thất trái 47

3.2.2. So sánh một số thông số lâm sàng và siêu âm tim giữa nhóm tăng

huyết áp chưa có suy chức năng tâm thu thất trái và nhóm người bình thường cùng độ tuổi 49

3.2.3. Tỷ số S/D ở nhóm có phì đại thất trái 51

3.2.4. So sánh một số thông số lâm sàng và siêu âm tim giữa các giai

đoạn tăng huyết áp 52

3.2.5. Tương quan của tỷ số S/D với huyết áp 54

3.3. Tương quan giữa tỷ số S/D với một số chỉ số và thông số 54

3.3.1. Tương quan giữa tỷ số S/D với chỉ số Tei và một số thông số khác

ở nhóm người tăng huyết áp 54

3.3.2. Tương quan giữa tỷ số S/D với chỉ số Tei và một số thông số khác ở đối

tượng tăng huyết áp chưa có suy chức năng tâm thu thất trái 56

3.3.3. Tương quan giữa tỷ số S/D với chỉ số Tei và một số thông số khác

ở đối tượng tăng huyết áp suy chức năng tâm thu thất trái 57

Chương 4: BÀN LUẬN 59

4.1. Nhóm đối tượng người bình thường 59

4.1.1. Tỷ số S/D của người bình thường 59

4.1.2. Sự biến đổi của tỷ số S/D theo tuổi 60

4.1.3. So sánh tỷ số S/D giữa nam và nữ 60

4.1.4. Tương quan của tỷ số S/D với tuổi, tần số tim và diện tích da 60

4.2. Nhóm đối tượng tăng huyết áp 61

4.2.1. So sánh nhóm tăng huyết áp chưa suy chức năng tâm thu thất trái

với nhóm tăng huyết áp suy chức năng tâm thu thất trái 61

4.2.2. So sánh nhóm tăng huyết áp chưa có suy chức năng tâm thu thất

trái và nhóm người bình thường cùng độ tuổi 62

4.2.3. Tỷ số S/D ở bệnh nhân tăng huyết áp phì đại thất trái 63

4.2.4. So sánh các giai đoạn tăng huyết áp 64

4.2.5. Tương quan của tỷ số S/D với huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương ..65

4.3. Tương quan tuyến tính giữa tỷ số S/D với chỉ số Tei và một số thông số khác 65

4.3.1. Ở bệnh nhân tăng huyết áp 65

4.3.2. Ở bệnh nhân tăng huyết áp chưa suy chức năng tâm thu thất trái 66

4.3.3. Ở bệnh nhân tăng huyết áp có suy chức năng tâm thu thất trái…. 66

KẾT LUẬN 68

KIẾN NGHỊ 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC