Nghiên cứu virus cúm a/h5n1 phân dòng quảng đông và phúc kiến gây bệnh trên gia cầm và người tại Việt Nam qua khảo sát đặc điểm chuỗi polyeptide ha (h5)
Nghiên cứu virus cúm a/h5n1 phân dòng quảng đông và phúc kiến gây bệnh trên gia cầm và người tại Việt Nam qua khảo sát đặc điểm chuỗi polyeptide ha (h5)
Nguyễn Thị Bích Nga, Lương Thị Hồng Vân,
Lê Thanh Hòa
Đặt vấn đề
Từ năm 2004 dịch cúm gia cầm A/H5N1 thể độc lực cao xuất hiện ở nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Năm 2006 tạm lắng, từ đầu năm
2007 đến nay, dịch cúm tái bùng phát trên gia cầm ở nhiều địa phương trong cả nước và gây chết người với tỷ lệ cao. Một số công trình nghiên cứu về nguồn gốc phả hệ của virus cúm A/H5N1 trong thời gian vừa qua cho thấy đã có sự hòa trộn lưu hành giữa phân dòng Phúc Kiến (Fujian)thuộc nhóm kháng nguyên 2.3.4, với biến chủng phân dòng Quảng Đông thuộc clade 1.0, tất cả đều có nguồn gốc từ Trung Quốc (Nguyen và cs, 2008: Lê Thanh Hòa và cs, 2008). Đặc biệt, biến chủng cúm A/H5N1 thuộc phân dòng Phúc Kiến mới xuất hiện tại Việt Nam có tính gây bệnh cao đối với gia cầm và khả năng gây bệnh ở người với tỷ lệ tử vong cao hơn, chỉ tính từ cuối năm 2008 đến đầu năm 2009 đã có 5 người bị chết trong số 8 ca bệnh được xác định do mắc bệnh cúm gia cầm (>67,8%)(http://www.moh.gov.vn) .
Trong số 8 phân đoạn (PB2, PB1, PA, HA, NP, NA, MA, NS) của virus cúm A/H5N1 chứa hệ gen RNA một sợi đơn âm này, gen HA (H5) có vai trò quyết định tính độc lực, quá trình xâm nhiễm virus và khả năng gây ngưng kết hồng cầu và là đối tượng có sự thay đổi kháng nguyên liên tục trong quá trình tiến hóa và thích nghi (Bosch và cs, 1979: Baigent và McCauley, 2001; Cao Bảo Vân và cs, 2005). Phân tích đặc điểm biến đổi thành phần amino acid do gen H5 mã hóa cho phép xác định sự tiến hóa và phân type, quan hệ tương đồng kháng nguyên-miẽn dịch và phân định nhóm kháng nguyên (clade) củ chủng virus cúm A/H5N1 nghiên cứu (Lê Thanh Hòa và cs, 2008; Nguyen và cs, 2008). Các gen H5 của một số chủng phân lập tại Việt Nam đã được giải trình tự, bước đầu xác định xó sự xuất hiện cúm gia cầm gây bệnh ở Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh miền Bắc và miền Trung (Nguyen và cs, 2008).
Trong bài báo này, chúng tôi trình bày kết quả phân tích thành phần polypeptide của gen H5, so sánh đặc điểm cấu trúc, điểm cắt của protease và đặc tính glycosyl hóa ở một số mẫu cúm A/H5N1 phân lập giai đoạn 2004 – 2008 gây bệnh trên gia cầm và trên người, nhằm đánh giá một số đặc tính sinh học của các chủng mới xâm nhập vào Việt Nam thuộc phân dòng Phúc Kiến (Trung Quốc) và mối liên
quan chuỗi gen của chủng cúm A/H5N1 ở người và gia cầm
Tài liệu tham khảo
1. Baigen ST and MccCauey JW (2001). Glycosyl of haemagglutinin and stalk-length of neuraminidase combine to regulate the growth of avian influenza viruses in tissue culture. Virus Res 79(1-2): 177-185
2. Bosch FX, Orlich M, Klenk HD and Root R (1979). The structure of the hemagglutinin: a determinant for the pathgencity of Influenza virus.Virology 95: 197-207
3. Cao Bảo Vân, Võ Hồ Hồng Hà, Ngô Thanh Long, Lê Hà Tầm Dương (2005). Đánh giá về độc tính và khả năng lây cho người của virus cúm H/H5N1 qua các vụ dịch 2004-2005 tại miền Nam Việt Nam qua giám sát đột biến gene. Tạp chí Y học dự phòng, tập Y học thực hành (717) –số 5/2010 10215, số 6, tr.5-10.
4. Hilleman M. (2002) . Realities and enigmas of human viral influenza: pathogenesis, epidemiology and control”. Vaccine 20 (25-26): 3068-3087.
5. Lê Thanh Hòa, Nguyễn Thị Bích Nga, Trần Quang Vui, Nguyễn Mạnh Kiên, Nguyễn Xuân Vũ, Lê Trần Bình (2008). Phát hiện biến chủng virus cúm A/H5N1 dòng Phúc Kiến gây bệnh trên gia cầm/người tại Việt Nam; trang 699-702. Hội nghị khoa học toàn quốc lần thứ tư: Hóa sinh và Sinh học phân tử phục vụ nông, sinh, y học và công nghiệp thực phẩm (Hà Nội, 16-17/10/2008). NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội (924 trang).
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất