Nghiên cứu xây dựng phương pháp định lượng selen trong các chê phẩm thuốc bằng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử

Những năm đầu của thế kỷ 20, sếlen được nhìn nhận như một nguyên tố độc hại, nó có thể gây què và tử vong cho các động vật ăn cỏ. Cho đến những năm 1960, tác dụng có lợi của Selen mới được công nhận, ở một nồng độ nhất định, Selen được nhìn nhận như một nguyên tố vi lượng thiết yếu cho người và động vật. Các công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng Selen có vai trò quan trọng trong quá trình hô hấp tế bào vì Ịịên quan đến sinh tổng hợp Co- Enzym Q, là thành phần cấu tạo nên Glutathion peroxydase (GSHPx)- một enzym chống lại quá trình oxy hoá lipid, bảo vệ tế bào, ngoài ra Selen còn íh&m gia vào thành phần của nhiều chất hoạt động chứa nhóm SH, SeH như ¿T^/Selenomethionin… Selen có liên quan đến rất nhiều bệnh-lý khác nhau, Y)d c©vai trò quan trọng giúp cơ thể chống lại quá trình oxy hoá tế bào, trong bệnh lão khoa, các bệnh tim mạch, ung thư, bệnh loạn dưỡng cơ, đục thuỷ tinh thể…
Chính vì Selen có những tác dụng lớn như vậy, các hãng Dược phẩm trên thế giới và Việt Nam gần đây đã cho ra đời rất nhiều biệt dược có chứa Selen, hay Selen phối hợp với các nguyên tô’ vi lượng khác như Calci, sắt, Kẽm , Đồng, Mangan… cũng như với các vitamin như Vitamin A, E, c,… để tăng cường khả năng phòng và điều trị. Selen được bào chế dưới nhiều dạng bào chế khác nhau như viên nang mềm, viên nén, vên nén sủi, thuốc tiêm, như Viên nang mềm Cigelton, Belaf, Selelans, Garlic selen, Prucell; Viên nén Centovit women, Centovit active; Viên sủi Myvita, Plenyl; Thuốc tiêm Selenium injectable…
Tuy nhiên hàm lượng Selen trong các chế phẩm thuốc thường nhỏ, việc đưa ra được phương pháp định lượng Selen phù hợp đang là một vấn đề cần thiết, góp phần vào công tác kiểm tra chất lượng thuốc. Trong nước hiện chưa có tài liệu pháp quy nào đưa ra phương pháp định lượng Selen trong các chế phẩm thuốc. Trong USP đưa ra phương pháp định lượng Selen bằng UV-VIS, nhưng với lượng Selen nhỏ, lại được phối hợp trong một chế phẩm.có nhiều thành phần phức tạp như những chế phẩm chứa Selen đang lưu hành trên thị trường thì việc áp dụng phương pháp UV-VIS để định lượng Selen là rất khó khăn.
Phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là một phương pháp phân tích hiện đại, đang được ứng dụng rộng rãi để xác định hàm lượng các nguyên tố vi lượng trong các đối tượng mẫu đa dạng như mẫu quặng, mẫu nước, thực
phẩm, dược phẩm    Trong USP*cũng đưa ra ptíương pháp định lượng Selen
bằng AAS, nhưng để chuẩn bị được một dung dịch thử có nồng độ lớn như trong ƯSP (khoảng 20 mcg/ml) từ các chế phẩm thuốc trên thị trường thì lượng mẫu đem vô cơ hoá.Ịà rất lớn, việc vô cơ hoá mẫu sẽ rất khó khăn đồng thời nếu sử dụng nền mẫu như trong USP, (thêm nền amoni clorid vào dung dịch đo) chúng tôi thấy khe đầu đốt sẽ bị tắc và ngọn lửa sẽ bị tắt sau một vài lần đo. Chính vì những lý do trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu xây dựng đề tài “Nghiên cứu xây dựng phương pháp định lượng selen trong các chê phẩm thuốc bằng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử” , Với các mục tiêu
•    Xây dựng được phương pháp vô cơ hoá mẫu phù hợp để định lượng Selen trong: Nguyên liệu, trong các chế phẩm thuốc như viên nang, viên nén.
•    Khảo sát xây dựng được phương pháp định lượng Selen trong Nguyên liệu, trong các chế phẩm thuốc như viên nang, viên nén bằng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử, so sánh với phương pháp quang phổ tử ngoại ƯV-VIS.
•    Áp dụng phương pháp đã xây dựng định lượng Selen trong một số chế phẩm thuốc chứa Selen đang lun hành trên thị trường.
MỤC LỤC
Trang
Mục lục
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng
Danh mục các hình vẽ, đổ thị    ,
PHẦN A: TÓM TÁT CÁC KET QUả Nổi BậT CủA Đề TÀI 1 .Kết quả nổi bật của đề tài    i
2.    Áp    dụng vào sản xuất và đời sống    iii
3.    Đánh    giá thực hiện đề tài đối chiếu với đề cương nghiên cứu đã được
duyệt    iii
PHẦN B: NỘI DUNG BÁO CÁO CHI TIẾT KếT QUả NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI CẤP BỘ
ĐẶT VẤN ĐỂ    1
Chương 1: TổNG QUAN    Ạ
1.1.    VÀI NÉT VỀ NGUYÊN Tố SELEN    3
1.1.1.    Đặc điểm    3
1.1.2.    Phân bố    3
1.1.3.    Vai trò của Selen đối với cơ thể    4
1.1.4.    Độc tính của Selen    6
1.1.5.    Nhu cầu Selen của con người    /
1.2.    CÁC DẠNG THUỐC CHỨA SELEN    7
1.3.    TÌNH HÌNH NGHIÊN cúu VỀ SELEN TRONG NƯỚC    10
1.4    TÌNH HÌNH NGHIÊN cúu VỂ SELEN NGOÀI NƯỚC    11
1.5.    CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH LƯỢNG SELEN    12
1.6.    PHƯƠNG PHÁP QUANG PHổ HAP THụ NGUYÊN Tử    14
1.6.1.    Cơ sở lý thuyết của phương pháp AAS    14
1.6.2.    Các quá trình thực hiện trong phép đo AAS    16
1.6.3.    Kỹ thuật nguyên tử hoá mẫu bằng ngọn lửa    17
1.6.4.    Các yếu tố ảnh hưởng    19
1.6.5.    Các phương pháp định lượng    20
1.7.    PHƯƠNG PHÁP VÔ Cơ HOÁ MAU    21
1.7.1.    Phương pháp vô cơ hoá khô    21
1.7.2.    Phương pháp vô cơ hoá ướt    21
1.7.3.    Phương pháp vô cơ hoá trong lò vi sóng    TI
1.7.4.    Phương pháp lên men    22
1.7.5.    Tác nhân vô cơ hoá    TI
1.7.6.    Xử lý mẫu để xác định Selen trong một số đối tượng cụ thể    23
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứư    25
2.1.    ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN cúu    25
2.2.    PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu    26
2.3.    PHƯƠNG PHÁP XỬLÝ VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ –    28
Chương 3: KẾT QUẢ NGIÍIÊN cứu    31
3.1.    KHẢO SÁT, NGHIÊN cứu ĐlỀU KIỆN VÔ cơ HOÁ MAU    31
3.2.    KHẢO SÁT, NGHIÊN cúu, XÂY DỤNq, QUI TRÌNH ĐỊNH
LƯỢNG SELEN BẰNG PHUƠNG PHÁP F – AAS, KỸ THUẬT    31
HOÁ HƠI TRỰC TIẾP
3.2.1.    Khảo sát các điều kiên đo    ậ    31
3.2.2.    Xây dựng qui trình vo cơ hoá mẫu va chiết    Selen    33
3.2.3.    Chuẩn bị dung dịch chuẩn và thử    33
3.2.4.    Tiến hành ‘    34
3.2.5.    Đánh giá phương pháp    34
3.2.5.1.    Khảo sát khoậng tuyến tính giữa nồng độ và độ    hấp
thu của Selen.    ’    34
3.2.5.2.    Khảo sát qui trình vô cơhoá    s35
3.2.5.3.    Xác định độ lặp lại của phương pháp    35
3.2.5.4.    Xác định độ đúng của phương pháp    38
3.2.5.5.    So sánh phương pháp đường chuẩn và phương pháp
thêm đường chuẩn    39
3.3.    KHẢO SÁT, NGHIÊN cúu, XÂY DỤNG QUI TRÌNH ĐỊNH
LƯỢNG SELEN BẰNG PHƯƠNG PHÁP F – AAS, KỸ THUẬT HYDRID HOÁ.    40
3.3.1.    Khảo sát các điều kiện đo    41
3.3.2.    Xây dựng qui trình vô cơ hoá mẫu và chiết Selen    42
3.3.3.    Chuẩn bị dung dịch chuẩn và thử    43
3.3.4.    Tiến hành    43
3.3.5.    Đánh giá phương pháp    43
3.3.5.1.    Khảo sát khoảng tuyến tính giữa độ hấp thụ và nồng độ
của Selen.    43
3.3.52.    Khảo sát qui trình vô cơhoá    44
3.3.5.3.    Xảc định độ lặp lại của phương pháp    4.5
33.5.4.    Xác định độ đúng của phương pháp    46
3.4.    ĐỊNH LUỌNG SELEN TRONG CHế PHAM BằNG PHƯƠNG    47
PHÁP QUANG PHỔ HẤP THỤ uv – VIS
3.4.1.    Chuẩn bị các dung dịch    47
3.4.2.    Tiến hành    49
3.4.3.    Kết quả định lượng    49
3.5.    SO SÁNH, ĐÁNH GIÁ PHƯƠNG PHÁP
3.6    ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÃ XÂY DUNG ĐỊNH LƯỢNG
SELEN TRONG MỘT số CHẾ PHAM THUốC ĐANG LUU HÀNH TRÊN THỊ TRUỒNG BÀN LUẬN    :
KẾT LUẠN VÀ Để NGHị TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC:
Phụ lục 1: Qui trình định lượng Selen trong chê phẩm thuốc bằng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử F-ẠAS, kỹ thuật hoá hơi trực tiếp    ”    ‘    ậ
Phụ lục 2: Qui trình định lượng Selen trong chê phẩm thuốc bằng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử F-AAS, kỹ thuật hydrid hoá.