Nghiên cứu xây dựng qui trình sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân để điều trị các tổn thương cơ, xương khớp khó liền

Đề tài độc lập cấp Nhà Nước Nghiên cứu xây dựng qui trình sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân để điều trị các tổn thương cơ, xương khớp khó liền.Trong những năm gần đây tế bào gốc (TBG) là một trong những chủ đề đựợc quan tâm đặc biệt và cũng là một trong những lĩnh vực nghiên cứu đã đạt được những thành công đáng kể mở ra nhiều triển vọng sử dụng TBG trong y sinh học.
Điều trị bằng TBG là một trong những hướng điều trị mới, hiện đại đang được tập trung nghiên cứu và đã có những kết quả rất bất ngờ, đặc biệt là những nghiên cứu trong lĩnh vực y học tái tạo trong đó những TBG được sử dụng để thay thế cho những tế bào của các tổ chức bị tổn thương hoặc bị bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau (bệnh lý của máu và cơ quan tạo máu, tổn thương cơ tim sau nhồi máu, tổn thương tế bào thần kinh sau đột quị não, chấn thương cột sống, tổn thương giác mạc, tổn thương và bệnh lý xương khớp, bệnh tự miễn, đái tháo đường…). Có được những thành tựu này chính là nhờ sự phát triển nhanh chóng của các ngành khoa học và công nghệ có liên quan, đặc biệt là lĩnh vực y sinh học về TBG đã phát hiện ra những đặc tính và tiềm năng của loại tế bào đặc biệt này [18], [43], [135], [139].

Ở người, TBG có nhiều loại và có thể tìm thấy ở nhiều cơ quan, tổ chức khác nhau của mô phôi, bào thai và của người trưởng thành. Tùy theo mục đích sử dụng điều trị, TBG được thu gom chiết tách từ những nguồn đã được lựa chọn một cách thích hợp. Ở người trưởng thành, trong nhiều phương pháp điều trị bằng TBG thì nguồn cung cấp TBG thường được lựa chọn là máu ngoại vi và tủy xương, đặc biệt là tủy xương. Tủy xương là một tổ chức có chứa nhiều loại TBGvới khả năng tăng sinh, biệt hóa khác nhau và lại có thể thu gom với số lượng lớn tương đối dễ dàng và an toàn [18], [35], [42], [89], [74].
Tổn thương xương, khớp là tổn thương thường gặp do nhiều nguyên nhân gây nên, diễn biến phức tạp, điều trị không đơn giản. Các phương pháp điều trị thường xuyên được nghiên cứu để tìm ra những phương pháp thích hợp có hiệu quả cao làm giảm tỷ lệ thất bại trong điều trị. Khả năng sử dụng TBG trưởng thành trong điều trị các bệnh lý về xương khớp đang trở nên rõ rệt qua các nghiên cứu thực nghiệm trên động vật cũng như những nghiên cứu lâm sàng. Kết nghiên cứu đã chứng minh rằng, bằng cấy ghép các TBG tự thân lấy từ tủy xương (TBGTX) có thể điều trị thành công các trường hợp bệnh nhân gãy xương không liền, mất đoạn xương cũng như tái tạo các mô xương bị hoại tử ở chỏm xương đùi. Tuy nhiên những nghiên cứu này cũng còn chưa nhiều, số lượng bệnh nhân còn hạn chế, tế bào gốc của tủy xương được lấy và sử dụng với nhiều phương thức khác nhau (có thể dùng khối dịch tủy xương nguyên ủy hoặc dùng khối TBG của tủy xương sau khi đã xử lý, chiết tách và cô đặc) [3], [96], [112], [127], [130], [134], [137].
Ở nước ta hiện nay, những tổn thương xương, khớp gặp rất nhiều do nhiều nguyên nhân khác nhau: do bệnh lý của xương, khớp và đặc biệt là do tai nạn giao thông gây chấn thương ngày càng gia tăng. Điều trị những ổ gẫy xương, di chứng gẫy xương, bệnh lý xương khớp phức tạp thuộc cơ quan vận động còn gặp rất nhiều khó khăn [5], [10], [12], [16], [21],[22], [23], [24]. Ứng dụng những phương pháp mới, hiện đại với xu hướng can thiệp tối thiểu và đạt hiệu quả cao như sử dụng TBG trong điều trị mà các tác giả trên thế giới đã tiến hành sẽ cóthể là một phương pháp mới cho phép khắc phục được một số nhược điểm của những phương pháp kinh điển trong một số những trường hợp nhất định. Lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng TBG trong điều trị ở nước ta hiện nay vẫn còn là một lĩnh vực rất mới mẻ. Sử dụng TBG trong điều trị tái tạo tổ chức thì mới chỉ có một số nghiên cứu được tiến hành trong vòng 3 – 4 năm trở lại đây như điều trị nhồi máu cơ tim, tổn thương giác mạc, tổn thương da do bỏng…
Trong lĩnh vực chấn thương chỉnh hình, ứng dụng TBG trong điều trị mới được quan tâm với những nghiên cứu bước đầu: từ năm 2006 khoa Huyết học Bệnh viện TƯQĐ 108 kết hợp với khoa Chấn thương – Chỉnh hình Bệnh viện Việt Đức đã tiến hành điều trị cho một số bệnh nhân khớp giả thân xương chày bằng tiêm khối TBGTX tự thân của bệnh nhân sau khi đã được chiết tách và cô đặc.
Mặc dù kết quả thu được khá tốt và cũng đã được thông báo vào năm 2007, tuy nhiên đây cũng chỉ là nghiên cứu thăm dò bước đầu [14]. Cao Thỉ (2009) cũng đã báo cáo ghép tủy xương để điều trị gẫy hở 2 xương cẳng chân nhưng tác giả chỉ dùng dịch tủy xương chưa chiết tách và cũng chưa có số liệu về thành phần tế bào được ghép [3]. Do vậy để nghiên cứu toàn diện hơn, chúng tôi đã tiến hành đề tài: “Nghiên cứu xây dựng qui trình sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân để điều trị các tổn thương cơ, xương khớp khó liền” với những mục tiêu: Mục tiêu chung:
1. Xây dựng qui trình tạo khối TBG thích hợp từ máu ngoại vi và tủy xương để điều trị các tổn thương cơ, khớp, xương khó liền.
2. Xây dựng và đánh giá hiệu quả qui trình sử dụng khối TBG tự thân từ tủy xương để điều trị các tổn thương khớp, xương khó liền. Mục tiêu cụ thể1. Xây dựng qui trình thu gom, chiết tách và bảo quản khối TBG từ máu ngoại vi.
2. Xây dựng qui trình thu gom, chiết tách và bảo quản khối TBG từ tủy xương.
3. Xây dựng qui trình xác định số lượng, thành phần, chất lượng khối TBGTX trước khi sử dụng và đánh giá những chỉ tiêu về huyết học và miễn dịch của BN sau khi được điều trị bằng TBGTX tự thân.
4. Xây dựng qui trình và đánh giá hiệu quả sử dụng khối TBGTX tự thân trong điều trị các di chứng chấn thương: khớp giả, chậm liền xương các thân xương dài.
5. Xây dựng qui trình và đánh giá hiệu quả sử dụng khối TBGTX tự thân trong điều trị ngắn chi và mất đoạn xương.
6. Xây dựng qui trình và đánh giá hiệu quả sử dụng khối TBGTX tự thân trong điều trị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi