Ngiên cứu giá trị CREATINE KINASE trong chẩn đoán sơm, phát hiện dị hợp tử, bước đầu thăm dò ở mức độ gen của bệnh loạn dưỡng cơ DUCHENNE ở trẻ em Việt Nam

Nghiên cứu 112 bênh nhân được chẩn đoán là DMD tại Viên Nhi quốc gia dựa trên lâm sàng, xét nghiêm creatine kinase (CK) và tiền sử gia đình, 24 em trai của bênh nhân chưa rõ triệu chứng lâm sàng cũng được xét nghiệm CK.

Để nghiên cứu khả năng phát hiện những bà mẹ dị hợp tử mang gen bệnh bằng định lượng CK: 68 bà mẹ bệnh nhân DMD và 34 bà mẹ bình thường được xét nghiệm CK. Mẹ bệnh nhân DMD được chia làm 2 nhóm tiền sử di truyền (TSDT) rõ, và không rõ.

Chiết tách ADN và chạy PCR với một cặp mồi của exon 48 cho 2 bệnh nhân DMD có TSDT rõ.

Nhận xét và kết quả:

–   CK có giá trị chẩn đoán xác định bệnh DMD: 100% bệnh nhân DMD có mức CK tăng cao,

trung bình là 4111±3154 lU/l gấp 121±93 lần CK trung bình của trẻ em bình thường.

–   CK có giá trị chẩn đoán sớm bệnh DMD: 17 bệnh nhân DMD chưa có biểu hiện triệu chứng lâm sàng rõ có kết quả CK trung bình là 6279±4114 lU/l cao hơn hẳn CK trung bình của trẻ em bình thường có ý nghĩa thống kê (p<0,001).

–   CK có giá trị phát hiện sớm bệnh DMD cho các em trai bệnh nhân khi chưa có biểu hiện lâm sàng (11/24 bệnh nhân đã được phất hiện bệnh DMD).

–   CK có giá trị phát hiện người nữ dị hợp tử: Khả năng phất hiện dị hợp tử là 82,3%    cho nhóm   bà mẹ có TSDT rõ, 35,3% cho nhóm bà mẹ TSDT không rõ.

Dùng phương pháp PCR thăm dò ở mức độ gen của 2 bệnh nhân DMD có TSDT rõ: Kết quả đột biến ở cả 2 bệnh nhân này không thuộc exon 48.

Bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne (Duchenne muscular dystrophy (DMD)) còn gọi là bệnh teo cơ giả phì đại, là bệnh di truyền lạn liên kết nhiễm sắc thể X. Người bị đột biến gen dystrophin dần tới không tổng hợp được dystrophin một protêin của tế’ bào cơ, làm huỷ hoại tế’ bào cơ, giải phóng enzym đạc hiệucreatine kinase vào máu và biểu hiện thành triệu chứng lâm sàng giống như Duchenne đã mô tả

 DMD là bệnh di truyền có tẩn số’ cao và là một trong những bệnh di truyền khó điều trị, biểu hiện lâm sàng muộn khoảng 6-7 tuổi, tiến triển nạng dần đến tàn phế, mất khả năng đi lại và thường chết ở lứa tuổi 18-20 [1].

Ớ Việt Nam DMD là bênh hay gặp trên lâm sàng, chÈn ®oán và phát hiện dị hợp tử bằng xét nghiệm ®ạc hiệu ADN còn gặp khó khăn, vì phải áp dụng nhiều phương pháp di truyền phân tử với ®òi hỏi trang thiết bị và hoá chất ®ổng bô mới phát hiện ®ược các loại ®ôt biến gen như: mất ®oạn, nhân ®oạn, chuyển ®oạn hay ®ôt biến ®iểm [2]. Vậy làm thế’ nào có thể chÈn ®oán, ®ặc biệt chÈn ®oán rất sớm trẻ bị bệnh DMD ®ể kịp thời phát hiện dị hợp tử cho những người nữ trong gia ®ình ®ể cho họ lời khuyên khi họ xây dựng gia ®ình hoặc muốn sinh con tiếp theo nhằm hạn chế’ tỷ lệ sinh con bị bệnh DMD.

Xuất phát từ thực tế’ trên nghiên cứu này nhằm 2 mục tiêu:

–      Xác ®ịnh giá trị creatine kinase trong chÈn ®oán, ®ặc biệt chÈn ®oán sớm bệnh DMD cho bệnh nhi và phát hiện nữ dị hợp tử.

–      Bước ®ẫu thăm dò ở mức ®ô gen môt số’ bệnh nhân DMD.