Nhận xét đặc điểm lâm sàng,cận lâm sàng suy thượng thận mãn tính

Suy thượng thận là tình trạng rối loạn chức năng vỏ thượng thận làm giảm sản xuất glucocorticoid hoặc mineralcorticoid, androgen hoặc cả ba do n hiều nguyên nhân. Bệnh cảnh lâm sàng suy thượng thận mạn (nguyên phát hoặc thứ phát) thường âm thầm và không đặc hiệu vì vậy thường bị bỏ qua đặc biệt là với các thầy thuốc không chuyên khoa. Tỷ lệ mắc suy thượng thận mạn tại tuyến ở Mỹ là 50/1triệu dân, ở Anh 39/1 triệu dân, ở Đan Mạch là 60/1triệu dân. Tuy nhiên tỷ lệ mắc suy thượng thận thứ phát còn nhiều hơn.Tỷ lệ mắc suy thượng thận thứ phát ở Anh là 150-280/1 triệu dân.Cùng với sự gia tăng bệnh AIDS và ung thư, tỷ lệ mắc bệnh suy thượng thận được dự đoán sẽ tăng lên [11,15].

Tuyến thượng thận tiết những hormon có vai trò chống stress và tác dụng lên dịch ngoại bào và huyết áp động mạch. Suy tuyến thượng thận gây ra những rối loạn chuyển hóa cấp tính hoặc mãn tính làm giảm khả năng lao động và học tập có thể mất sức lao động hoàn toàn. Những người suy thượng thận mạn có thể tiến triển gây suy thượng thận cấp trên nền suy thượng thận mạn do những yếu tố mất bù làm không đáp ứng đủ nhu cầu hormon vỏ thượng thận. Khi nhu cầu về hormon của cơ thể vượt quá khả năng sản xuất của tuyến thượng thận có thể xuất hiện cơn suy thượng thận cấp có thể gây tử vong. Theo một nghiên cứu được thực hiện ở Nhật bản tỷ lệ suy thượng thận cấp ở những người STT nguyên phát là 9.5% , 10.4% ở những bệnh nhân STT thứ phát mắc bệnh trong vòng 15 năm [32]. Tử vong ở suy thượng thận thường do không thành công hoặc chậm trong thực hiện chẩn đoán hoặc thất bại trong việc cấp đủ glucocorticoid và mineralcorticoid thay thế. Đề phòng các cơn suy thượng thận cấp việc sàng lọc những yếu tố nguy cơ và có những theo dõi điều trị là rất cần thiết cho người bệnh.

Hiện nay vẫn còn sự lạm dụng corticiod trong điều trị vì vậy vẫn còn tỷ lệ STT do thuốc [12]. Hơn nữa nhiều bệnh nhân STT thứ phát do suy tuyến yên bị bỏ qua. Ở Việt nam các xét nghiệm chẩn đoán STT không sẵn có tại

nhiều bệnh viện dẫn đến việc chẩn đoán khó trong khi bệnh lại nặng có nguy cơ tử vong nên chẩn đoán phải dựa vào bệnh cảnh lâm sàng. Tìm hiểu đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng suy thượng thận góp phần chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả suy thượng thận.Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với những mục tiêu sau:

1. Nhận xét đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng suy thượng thận mạn (nguyên phát và thứ phát).

2. Tìm hiểu một số nguyên nhân suy thượng thận thường gặp. 

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3

1.1. DỊCH TỄ HỌC SUY THƯỢNG THẬN 3

1.2. ĐỊNH NGHĨA VÀ PHÂN LOẠI 3

1.2.1. Định nghĩa: 3

1.2.2. Phân loại: 3

1.3. GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ TUYẾN THƯỢNG THẬN 4

1.3.1. Giải phẫu: 4

1.3.2. Sinh tổng hợp hormon vỏ thượng thận 5

1.3.3. Vận chuyển và thoái hóa hormon vỏ thượng thận 7

1.3.4. Tác dụng của hormon vỏ thượng thận 7

1.4. GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ TUYẾN YÊN 13

1.4.1. Giải phẫu tuyến yên 13

1.5. VÙNG DƯỚI ĐỒI VÀ HORMON CRH 15

1.5.1 Đặc điểm cấu tạo 15

1.5.2 Hormon CRH 15

1.6. NGUYÊN NHÂN VÀ SINH LÝ BỆNH CỦA SUY TUYẾN

THƯỢNG THẬN 16

1.6.1 Nguyên nhân của suy thượng thận 16

1.6.2. Sinh lý bệnh của suy thượng thận 18

1.7. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG STT 19

1.7.1. Triệu chứng lâm sàng suy thượng thận nguyên phát 19

1.7.2. Triệu chứng lâm sàng suy thượng thận thứ phát 22

1.7.3. Cận lâm sàng 22

1.8. CHẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH SUY THƯỢNG THẬN 26

1.8.1. Lâm sàng 26

1.8.2. Cận lâm sàng 26

1.8.3 Nghiệm pháp động: 26

1.9. CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT STT NGUYÊN PHÁT VÀ THỨ PHÁT …27

1.9.1. Định lượng ACTH máu 8giờ 27

1.9.2. Test synacthen chậm 27

1.10. CHẨN ĐOÁN NGUYÊN NHÂN 29

1.10.1 Suy thượng thận tiên phát 29

1.10.2. Suy thượng thận thứ phát 29

1.11. ĐIỀU TRỊ 30

1.11.1. Suy thượng thận mạn 30

1.11.2. Suy thượng thận cấp 30

1.11.3. Điều trị STT khi phẫu thuật 31

1.11.4. Chế độ ăn, sinh hoạt 31

1.11.5. Theo dõi điều trị 32

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 33

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 33

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 33

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 33

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 33

2.2.1. Đối với nhóm bệnh nhân nghiên cứu hồi cứu 34

2.2.2. Đối với nhóm bệnh nhân nghiên cứu tiến cứu: 34

2.3. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ 37

2.3.1. Các triệu chứng lâm sàng 37

2.3.2. Đánh giá chỉ số BMI 37

2.3.3. Đánh giá huyết áp 37

2.3.4. Đánh giá về mức đường huyết 38

2.3.5. Đánh giá kết quả điện giải đồ 38

2.3.6. Đánh giá kết quả xét nghiệm cortisol 8 giờ sáng 38

2.3.7. Đánh giá nghiệm pháp synacthen nhanh 38

2.3.8 Đánh giá nghiệm pháp hạ đường huyết 38

2.3.9. Đánh giá về kết quả xét nghiệm ACTH 39

2.3.10 Đánh giá thiếu máu 39

2.3.11. Đọc kết quả MRI, CT Scaner 39

2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU 39

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 40

3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU 40

3.1.1. Đặc điểm về giới 40

3.1.2. Đặc điểm về tuổi 41

3.1.3. Đặc điểm về chỉ số khối cơ thể của nhóm nghiên cứu 42

3.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN SUY THƯỢNG THẬN 43

3.3. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN STT 44

3.3.1 Nồng độ cortisol máu 8 giờ sáng 44

3.3.2. Nồng độ ACTH máu 8 giờ sáng 45

3.3.3. Kết quả nghiệm pháp Synacthen nhanh 46

3.3.4 Kết quả nghiệm pháp hạ đường huyết 47

3.3.5. Kết quả xét nghiệm điện giải đồ 48

3.3.6. Đường huyết lúc đói 49

3.3.7. Xét nghiệm tế bào máu ngoại vi 50

3.3.8. Kết quả xét nghiệm creatinin máu 51

3.3.9 Kết quả xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh 51

3.4. TÌM HIỂU NGUYÊN NHÂN SUY THƯỢNG THẬN 52

3.4.1. Tất cả các căn nguyên suy thượng thận 52

3.4.2. Suy thượng thận do bệnh lý tuyến yên 53

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 54

4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU 54

4.1.1 Đặc điểm về tuổi, giới 54

4.1.2. Bàn luận về chỉ số khối cơ thể của nhóm bệnh nhân nghiên cứu. 55

4.2. BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA STT 55

4.3. BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG CỦA BN STT 57

4.3.1. Kết quả xét nghiệm hormon và các nghiệm pháp giúp chẩn đoán xác định suy thượng thận 57

4.3.2. Kết quả xét nghiệm điện giải đồ khi nhập viện 63

4.3.3 Kết quả xét nghiệm đường máu lúc đói khi nhập viện 64

4.3.4 Kết quả xét nghiệm creatinin máu 64

4.3.5 Kết quả xét nghiệm tế bào máu ngoại vi 65

4.3.6. Kết quả chẩn đoán hình ảnh 65

4.4. TÌM HIỂU NGUYÊN NHÂN SUY THƯỢNG THẬN 67

4.4.1. Suy thượng thận nguyên phát 67

4.4.2 Suy thượng thận thứ phát 68

KẾT LUẬN 73

KIẾN NGHỊ 75

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC