Nhận xét kết quả xạ trị trước mổ liều cao ngắn hạn ung thư trực tràng trung bình, thấp giai đoạn cT3-4N0-2M0-1 tại Bệnh viện K
Nhận xét kết quả xạ trị trước mổ liều cao ngắn hạn ung thư trực tràng trung bình, thấp giai đoạn cT3-4N0-2M0-1 tại Bệnh viện K.Ung thư trực tràng là một trong những bệnh ung thư đường tiêu hóa thường gặp trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Theo GLOBOCAN năm 2018, ung thư trực tràng đứng thứ 8 về tỉ lệ mắc mới và thứ 9 về tỉ lệ tử vong trong số các bệnh ung thư, tỉ lệ mắc cao nhất tại Đông Âu, Bắc Mỹ, Australia và New Zealand và thấp nhất ở khu vực Châu Phi và Nam Á [1], [2]. Ở Việt Nam, ung thư trực tràng nằm trong số 6 bệnh ung thư thường gặp và có xu hướng gia tăng. Ung thư trực tràng xếp thứ 5 về tỉ lệ mắc mới và thứ 6 về tỉ lệ tử vong cho cả 2 giới. Phẫu thuật là phương pháp điều trị triệt căn trong ung thư trực tràng. Tuy nhiên, tỉ lệ tái phát tại chỗ, tại vùng cao hơn ở bệnh nhân ung thư trực tràng [1], [2], [3]. Chính vì vậy việc phối hợp các phương pháp trong điều trị đa mô thức đã được áp dụng trong ung thư trực tràng, trong đó nhiều nghiên cứu cho thấy xạ trị trước mổ đem lại kết quả khả quan và được khuyến cáo hướng dẫn sử dụng trong thực hành lâm sàng nhằm cải thiện kiểm soát tại chỗ, tại vùng… [3], [4], [5].
Xạ trị trước mổ là một phương pháp đã được áp dụng điều trị bệnh nhân ung thư trực tràng trung bình, thấp giai đoạn không mổ được tại các trung tâm nghiên cứu ung thư giúp hạ thấp giai đoạn, chuyển từ giai đoạn không mổ được sang mổ được, làm giảm tỉ lệ tái phát tại chỗ. Các nghiên cứu cũng chỉ ra xạ trị trước mổ có ưu điểm vượt trội so với xạ trị sau mổ liên quan đến các biến chứng trên hệ tiêu hoá [3], [6], [7].
Hiện nay, có nhiều nghiên cứu ứng dụng vào thực hành lâm sàng với xạ trị phân liều thường quy, xạ trị tăng phân liều, xạ trị phân liều cao. Xạ trị phân liều cao ngắn hạn giúp rút ngắn thời gian điều trị, bệnh nhân được phẫu thuật sớm, đặc biệt trên bệnh nhân cao tuổi khó khăn trong việc điều trị hóa chất kết hợp hoặc bệnh nhân có di căn cần được phẫu thuật sớm sau đó điều trị hóa chất bổ trợ, ngoài ra còn giảm các độc tính sớm so với điều trị hóa xạ trị trước mổ mà vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm chi phí điều trị [6], [7], [8], [9], [10]. Tuy nhiên xạ trị ngắn hạn trước mổ, phân liều 5Gy x 5 ngày sau đó phẫu thuật sớm cho ung thư trực tràng còn chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá để có cái nhìn đa chiều trong phác đồ điều trị trước mổ ung thư trực tràng hoặc có những ghi nhận trong một số trường hợp đặc biệt.
Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nhận xét kết quả xạ trị trước mổ liều cao ngắn hạn ung thư trực tràng trung bình, thấp giai đoạn cT3-4N0-2M0-1 tại Bệnh viện K” với hai mục tiêu:
1. Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ung thư trực tràng trung bình, thấp giai đoạn cT3-4N0-2M0-1 tại bệnh viện K.
2. Nhận xét kết quả điều trị và một số tác dụng phụ của phác đồ.
MỤC LỤC Nhận xét kết quả xạ trị trước mổ liều cao ngắn hạn ung thư trực tràng trung bình, thấp giai đoạn cT3-4N0-2M0-1 tại Bệnh viện K
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3
1.1. Dịch tễ học ung thư trực tràng 3
1.1.1. Tình hình mắc bệnh ung thư trực tràng 3
1.1.2. Các yếu tố nguy cơ ung thư trực tràng 4
1.2. Giải phẫu trực tràng 6
1.3. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng. 10
1.3.1. Triệu chứng lâm sàng 10
1.3.2. Triệu chứng cận lâm sàng 11
1.3.3. Đặc điểm giải phẫu bệnh ung thư trực tràng 15
1.4. Chẩn đoán 17
1.4.1. Chẩn đoán xác định 17
1.4.2. Chẩn đoán giai đoạn bệnh 17
1.4.3. Chẩn đoán phân biệt 18
1.5. Các phương pháp điều trị ung thư trực tràng 19
1.5.1. Phẫu thuật 19
1.5.2. Xạ trị trong điều trị ung thư trực tràng 21
1.5.3. Hóa trị 30
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32
2.1. Đối tượng nghiên cứu 32
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 32
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 32
2.2. Phương pháp nghiên cứu 33
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 33
2.2.2. Thời gian và địa điểm 33
2.2.3. Cỡ mẫu 33
2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu. 33
2.3.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng 33
2.3.2. Quy trình xạ trị trên nhóm bệnh nhân nghiên cứu. 34
2.3.3. Phẫu thuật 38
2.4. Đánh giá kết quả điều trị 38
2.5. Các tác dụng không mong muốn của xạ trị và biến chứng 41
2.6. Phương pháp xử lý số liệu 44
2.6.1. Thu thập số liệu 44
2.6.2. Xử lý số liệu 44
2.7. Đạo đức nghiên cứu 44
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ 46
3.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng 46
3.1.1. Đặc điểm tuổi, giới 46
3.1.2. Thời gian từ khi có triệu chứng đầu tiên đến khi phát hiện bệnh 47
3.1.3. Lý do vào viện 47
3.1.4. Triệu chứng lâm sàng 48
3.1.5. Đặc điểm vị trí u 49
3.1.6. Đặc điểm hình thái u 49
3.1.7. Giai đoạn u qua thăm khám trực tràng 50
3.1.8. Đặc điểm mô bệnh học khối u 50
3.1.9. Giai đoạn bệnh trên chụp MRI/ CLVT 51
3.1.10. Thể tích khối u dựa trên trên chụp MRI/ CLVT 52
3.1.11. Kết quả xét nghiệm huyết học 53
3.1.12. Kết quả xét nghiệm sinh hóa 54
3.1.13. Kết quả xét nghiệm nồng độ CEA máu 54
3.2. Đáp ứng điều trị 55
3.2.1. Đáp ứng lâm sàng 55
3.2.2. Đáp ứng trên di động của U 55
3.2.3. Đáp ứng dựa trên đánh giá lan tràn u so với chu vi trực tràng 56
3.2.4. Thay đổi thể tích khối u trên chụp CHT- CLVT 56
3.2.5. Thay đổi giai đoạn theo TNM 58
3.2.6. Thay đổi giai đoạn theo phân loại Dukes 58
3.2.7. Thay đổi nồng độ CEA trước và sau xạ trị 59
3.2.8. Thay đổi nồng độ CEA trước và sau điều trị ở nhóm bệnh nhân trước điều trị có CEA ≥ 5ng/ml. 60
3.2.9. Đánh giá đáp ứng trên phẫu thuật 60
3.2.10. Giai đoạn bệnh trên mô bệnh học sau phẫu thuật 61
3.2.11. Đáp ứng trên mô bệnh học sau phẫu thuật 62
3.3. Tác dụng không mong muốn của xạ trị 63
3.3.1. Tác dụng phụ trên hệ huyết học 63
3.3.2. Độc tính trên gan, thận 66
3.3.3. Tác dụng phụ của xạ trị trên một số cơ quan 66
3.4. Thời gian xạ trị và chờ phẫu thuật so với các kĩ thuật khác 67
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 68
4.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng 68
4.1.1. Đặc điểm về tuổi và giới 68
4.1.2. Thời gian từ khi có triệu chứng đầu tiên đến khi vào viện 69
4.1.3. Lý do vào viện 69
4.1.4. Đặc điểm mô bệnh học 70
4.1.5. Đặc điểm triệu chứng cơ năng và toàn thân. 71
4.1.6. Đặc điểm triệu chứng thực thể 72
4.1.7. Đặc điểm hình thái u trên hình ảnh nội soi trực tràng 73
4.1.8. Đặc điểm nồng độ CEA 73
4.1.9. Giai đoạn theo TNM và Dukes 74
4.1.10. Xét nghiệm huyết học 75
4.1.11. Xét nghiệm sinh hóa 75
4.2. Kết quả xạ trị 75
4.2.1. Đáp ứng cơ năng sau điều trị 76
4.2.2. Đáp ứng dựa trên mức độ di động của khối u 77
4.2.3. Đáp ứng dựa trên chụp MRI- CLVT 78
4.2.4. Đáp ứng dựa trên sự thay đổi nồng độ CEA 80
4.2.5. Đáp ứng dựa trên kết quả phẫu thuật 81
4.2.6. Đáp ứng trên mô bệnh học sau phẫu thuật 83
4.3. Độc tính trên phác đồ 84
KẾT LUẬN 87
KIẾN NGHỊ 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Một số nghiên cứu 27
Bảng 2.1. Các thể tích lập kế hoạch xạ trị 36
Bảng 2.2. Giới hạn liều cơ quan nguy cấp 38
Bảng 2.3. Tác dụng phụ trên huyết học, gan và thận 41
Bảng 2.4. Tác dụng phụ của xạ trị trên tiêu hóa 42
Bảng 2.5. Tác dụng phụ của xạ trị trên hệ tiết niệu-sinh dục 43
Bảng 2.6. Tác dụng phụ của xạ trị trên da 43
Bảng 3.1. Đặc điểm về tuổi 46
Bảng 3.2. Lý do vào viện 47
Bảng 3.3. Triệu chứng cơ năng 48
Bảng 3.4. Phân bố tỉ lệ triệu chứng toàn thân và hội chứng 48
Bảng 3.5. Đặc điểm khối u 49
Bảng 3.6. Giai đoạn khối u qua thăm trực tràng 50
Bảng 3.7. Giai đoạn bệnh dựa trên chụp MRI/ CLVT 51
Bảng 3.8. Bảng phân loại kết quả xét nghiệm huyết học 53
Bảng 3.9. Bảng phân loại kết quả xét nghiệm sinh hóa 54
Bảng 3.10. Đánh giá đáp ứng trên lâm sàng 55
Bảng 3.11. Đánh giá đáp ứng trên thăm khám hậu môn trực tràng 55
Bảng 3.12. Thay đổi thể tích khối u trước và sau điều trị trên chụp CHT- CLVT 56
Bảng 3.13. Đáp ứng trên U theo tiêu chuẩn Recist 57
Bảng 3.14. Đánh giá giai đoạn u thay đổi theo Dukes 58
Bảng 3.15. Thay đổi nồng độ CEA trước và sau điều trị 59
Bảng 3.16. Thay đổi nồng độ CEA trước và sau điều trị nhóm bệnh nhân trước điều trị có CEA ≥ 5ng/ml 60
Bảng 3.17. Tỉ lệ bệnh nhân phẫu thuật 60
Bảng 3.18. Đặc điểm mô bệnh học sau mổ 62
Bảng 3.19. Tác dụng phụ trên bạch cầu 63
Bảng 3.20. Tác dụng phụ trên bạch cầu trung tính 64
Bảng 3.21. Tác dụng phụ trên gan, thận 66
Bảng 3.22. Tác dụng phụ trên hệ tiết niệu- sinh dục 66
Bảng 3.23. Tác dụng phụ của xạ trị trên da 67
Bảng 3.24. Thời gian xạ trị 67