Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng áp xe não ở trẻ em kết quả điều trị áp xe não tại Bệnh viện Nhi Trung Ương từ năm 2004 – 2009

Áp xe não là một quá trình tạo mủ cục bộ trong nhu mô não. Bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên. Tuy nhiên, theo các y văn trên thế giới các căn nguyên nhiễm khuẩn vẫn phổ biến nhất [22],[27], [38],[80]. Áp xe não có thể gặp ở mọi lứa tuổi, bệnh không chỉ gặp ở người lớn mà còn hay gặp ở trẻ em[27],[58]. Áp xe não được xem là một trong các bệnh cấp cứu ở bệnh nhân có hôn mê.
Trong giai đoạn hiện nay, mặc dù kháng sinh đã trở thành yếu tố hỗ trợ đắc lực cho việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn, nhưng theo các y văn áp xe não có tỷ lệ mắc từ 0,18 – 1,3/100.000 dân và chiếm xấp xỉ 1/10.000 ca nhập viện. Hàng năm có khoảng 4-10 trường hợp cần đến can thiệp phẫu thuật ở các nước đã phát triển và xấp xỉ 25% các trường hợp áp xe não xảy ra ở trẻ dưới 15 tuổi [27]. Theo thống kê tại Hoa Kỳ, là một nước đã phát triển, hàng năm có khoảng 1500-2500 bệnh nhân áp xe não được phát hiện [38],[40]. Nếu chỉ tính riêng áp xe não có căn nguyên do vi khuẩn, theo Mathisen và Johnson, bệnh có tỷ lệ 1/100.000 người [48]. Hơn thế nữa, trong bệnh lý có khối choán chỗ nội sọ, áp xe não chiếm tỷ lệ từ 5 – 8% ở các nước đang phát triển và 1- 2% ở các nước đã phát triển [28],[46],[54]. Trong những năm gần đây, một số nghiên cứu có ghi nhận tỷ lệ áp xe não đang có xu hướng gia tăng [22],[27],[32],[80]. Đáng quan tâm nhất trong bệnh lý áp xe não là các biến chứng nặng có thể xảy ra đe doạ tính mạng người bệnh, các di chứng về thần kinh và tâm thần chiếm tỷ lệ 30 -55% ở những người được cứu sống, gây ảnh hưởng trầm trọng đến chức năng sống của người bệnh [27].Theo kết quả nghiên cứu trong các năm 2000 – 2006, tỷ lệ tử vong do áp xe não tại Hoa Kỳ là xấp xỉ 5% và tại Thái Lan là 10,7% [28].
Việt Nam là một nước có khí hậu nhiệt đới, các bệnh nhiễm khuẩn còn khá phổ biến, nên bệnh lý áp xe nói chung vẫn còn rất hay gặp. Hơn nữa, các bệnh lý nhiễm khuẩn màng não cũng dược ghi nhận quanh năm [22]. Tuy nhiên, bệnh lý áp xe não ở trẻ em chưa được các nghiên cứu quan tâm. Theo các kết quả nghiên cứu trước đây, chỉ tính riêng tại Bệnh viện Chợ Rãy trong giai đoạn 19SG – 19S6, tỷ lệ tử vong của bệnh là 4G% [21]. Tỷ lệ tử vong giảm xuống 32% trong những năm 19S6 – 1995 [14]. và 13,5% trong những năm từ 2GG1- 2GG7.
Để    góp phần tìm hiểu sâu hơn về các nguyên nhân, đặc điểm về lâm sàng (LS),    xét nghiệm (XN) cũng như các giải pháp điều trị áp xe não ở trẻ em,
chúng tôi tiến hành nghiên cứu này với hai mục đích :
1.    Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng áp xe não ở trẻ em.
2.    Nhận    xét về kết quả điều trị áp xe não tại Bệnh viện Nhi Trung Ương từ
năm 2004 – 2009.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ     1
Chương 1. TỔNG QUAN    3
1.1.    Sơ lược giải phẫu não và hộp sọ    3
1.1.1.    Cấu tạo của hộp sọ    3
1.1.2.    Cấu tạo bán cầu đại não    4
1.1.3.    Cấu tạo xương sọ phần xương mặt    4
1.2.    Sinh lý bệnh    4
1.2.1.    Cơ chế và cách thức xâm nhập vào não của các yếu tố nhiễm khuẩn… 5
1.2.2.    Nguyên nhân gây áp xe não    6
1.2.3.    Giải phẫu bệnh của áp xe não    7
1.3.    Lâm sàng áp xe não    10
1.3.1.    Các biểu hiện lâm sàng của áp xe não    10
1.3.2.    Các dấu hiệu kèm theo    11
1.4.    Các    biểu hiện cận lâm sàng của áp xe não    11
1.4.1.    Các xét nghiệm máu    11
1.4.2.    Xét nghiệm dịch não tuỷ    12
1.4.3.    Xét nghiệm bệnh phẩm từ ổ áp xe    12
1.5.    Chẩn đoán hình ảnh trong áp xe não    12
1.5.1.    Hình ảnh áp xe não trên chụp cắt lớp vi tính    12
1.5.2.    Hình ảnh áp xe não trên phim chụp cộng hưởng từ    14
1.5.3.    Siêu âm    16
1.5.4.    Chụp Xquang sọ não có bơm thuốc cản quang vào ổ áp xe    16
1.5.5.    Chụp mạch máu não    16
1.6.    Chẩn đoán áp xe não    17
1.6.1.    Hội chứng tăng áp lực nội sọ    17
1.6.2.    Hội chứng nhiễm khuẩn    17
1.6.3.    Các dấu hiệu gợi ý    18
1.6.4.    Chẩn đoán xác định    18
1.6.5.    Chẩn đoán phân biệt    18
1.7.    Điều trị áp xe não    19
1.7.1.    Điều trị nội khoa áp xe não    19
1.7.2.    Điều trị ngoại khoa áp xe não    21
1.7.3.    Điều trị nội khoa phối hợp với điều    trị ngoại khoa    22
1.7.4.    Điều trị áp xe não trên thế giới    22
1.7.5.    Điều trị áp xe não tại Việt Nam    23
1.8.    Phòng bệnh    24
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    25
2.1.    Đối tượng nghiên cứu    25
2.1.1.    Đối tượng nghiên cứu    25
2.1.2.    Tiêu    chuẩn chẩn đoán xác định và tiêu chuẩn loại trừ    25
2.2.    Phương pháp nghiên cứu    25
2.2.1.    Thiết kế nghiên cứu    25
2.2.2.    Phương pháp tiến hành nghiên cứu    26
2.2.3.    Các biến số nghiên cứu    28
2.2.4.    Các phương pháp cận lâm sàng được áp    dụng trong nghiên cứu…    30
2.2.5.    Các tiêu chuẩn đánh giá    30
2.3.    Thu thập và xử lý số liệu    32
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    33
3.1-    Một số đặc điểm dịch tễ    33
3.1.1-    Phân bố theo tuổi    33
3.1.2-    Phân bố theo giới tính    33
3.1.3-    Phân bố theo địa dư    34
3.    1.4-Thời gian nhập viện trung bình    34
3.1.5- Phân bố bệnh nhân nhập viện theo tháng    34
3.1.6.    Phân bố bệnh nhân nhập viện theo năm    34
3.2-    Đặc điểm lâm sàng    35
3.2.1.    Các biểu hiện lâm sàng hay gặp    35
3.2.2.    Chẩn đoán lâm sàng khi nhập viện    36
3.3-    Đặc điểm cận lâm sàng    37
3.3.1.    Kết quả chụp cắt lớp vi tính    sọ não    37
3.3.2.    Xét nghiệm máu    39
3.3.3.    Xét nghiệm dịch não tuỷ    40
3.3.4.    Kết quả vi sinh    42
3.3.5.    Các xét nghiệm khác    43
3.4-    Biểu hiện của các hội chứng thường gặp    43
3.5.    Biểu hiện LS và CLS ở ba nhóm bệnh nguyên nhân hay gặp    45
3.5.1.    Biểu hiện LS và XN ở ba nhóm bệnh nguyên nhân hay gặp    45
3.5.2.    Kết quả chụp CLVT ở ba nhóm bệnh nguyên nhân hay gặp    46
3.5.3.    Kết quả phân lập vi khuẩn ở 3 nhóm bệnh nguyên nhân    47
3.6.    Các chỉ định điều trị và kết quả điều trị    47
3.6.1.    Phương pháp điều trị    47
3.6.2.    Điều trị triệu chứng:    49
3.6.3.    Kết quả điều trị    50
3.7.    Một số yếu tố tiên lượng    51
Chương 4. BÀN LUẬN    53
4.1.    Về đặc điểm dịch tễ của bệnh áp xe não ở trẻ em    53
4.1.1.    Thời gian nhập viện    53
4.1.2.    Tuổi    54
4.1.3.    Giới tính    54
4.1.4.    Địa dư    54
4.2.    Về đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh    55
4.2.1.    Các biểu hiện lâm sàng    55
4.2.2.    Các bệnh nguyên nhân gây áp xe não    58
4.2.3.    Chẩn đoán khi nhập viện    60
4.2.4.    Biểu hiện của các hội chứng thường gặp trong áp xe não    61
4.3.    Các đặc điểm cận lâm sàng của áp xe não    63
4.3.1.    Kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não    63
4.3.2.    Kết quả xét nghiệm máu    65
4.3.3.    Sự thay đổi dịch não tuỷ    65
4.3.4.    Phân lập vi khuẩn gây bệnh    66
4.3.5.    Một    số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác    67
4.4.    Biểu hiện lâm sàng và xét nghiệm ở ba nhóm bệnh nguyên nhân    67
4.5.    Điều trị    69
4.5.1.    Điều trị kháng sinh    69
4.5.2.    Điều trị ngoại khoa    71
4.5.3.    Điều trị triệu chứng    72
4.6.    Kết quả điều trị    73
4.6.1.    Đánh giá kết quả điều trị dựa trên lâm sàng    73
4.6.2.    Những yếu tố tiên lượng    75
KẾT LUẬN    78
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC