Những đột biên gen gây thiếu hụt steroid 21- hydroxylase ỏ một bệnh nhi có hội chứng cường thượng thận bẩm sinh thể mất muối, mất nước

Cường thượng thận bẩm sinh là một bệnh do sự sai lệch di truyền trong sinh tổng hợp cortisol gây ra. Bình thường cortisol được tổng hợp từ cholesterol trong vùng bó của vỏ thượng thận với 5 bước có sự xúc tác của các enzym khác nhau. Đẩu tiên chuỗi bên của cholesterol được phân cắt bởi phản ứng do cholesterol desmolase xúc tác tạo ra pregnenolone, chất này sau đó được khử hydro ở vị trí 3p để tạo thành progesterone, 2 phản ứng thủy phân ở 2 vị trí 17- a và 21 của progesterone tiếp theo sẽ tạo ra 11 deoxycortisol, chất này sau đó chuyển thành cortisol do phản ứng xúc tác bởi 11p- hydroxylase (P450c11). Tất cả các enzym xúc tác các bước trên đều có thể có sự thiếu hụt do đột biến gen nhưng phổ biến nhất là 21- Hydroxylase và 11 P-Hydroxylase.
Sự thiếu hụt 21-hydroxylase dần tới giảm lượng glucocorticoid thượng thận, trước hết là giảm cortisol. Sự tổng hợp mineralocorticoid cũng giảm. Mất muối là do thiếu mineralcorticoid ở ống lượn xa, nơi mà Na+ được tái hấp thụ từ cẩu thận và K+, H+ được thải ra. Triệu chứng lâm sàng là mất Na+ và nước, toan chuyển hoá và hạ Na+ huyết, tăng K+ do
Nguyễn Thị Ngọc Dao 1, Nguyễn Thị Hoàn2,
Rita Bernhardt3, Ebert Schulze4.
JViện CNSH – TTKHTN và CNQG 2Viện Nhi khoa Trung ương 3Trường Đại học Saarland – CHLB Đức 4Phòng xét nghiệm gen học phân tử của Prof.
F.Raue,Heidelberg – CHLB Đức
thiểu năng thận. Triệu chứng rối loạn đạc trưng là mất nước trầm trọng đến mức đe doạ tính mạng, nôn mửa và ỉa chảy trong vài tuần đầu tiên của cuộc sống. Vào khoảng 1/3 các trường hợp CAH cổ điển là có khả năng sản xuất đủ mineralcorticoid để hạn chế mất muối [2]. Biểu hiện khác về mạt sinh hoá của CAH là sự tăng sản phẩm androgen thượng thận, vì sự tổng hợp hormon này không cần 21-hydroxylase xúc tác và sự tổng hợp tăng lên khi con đường chuyển hoá cần 21-OHD bị chạn. Vì không có sự điều hoà ngược âm bởi cortisol nên tuyến yên và vùng dưới đổi tăng cường tổng hợp ACTH, chất này kích thích vỏ thượng thận và gây ra sự phì đại tuyến, mạt khác do con đường chuyển hoá bình thường bị khoá do thiếu men 21- Hydroxylase nên lại càng tăng tổng hợp androgen thượng thận. Những ảnh hưởng này xảy ra trong dạ con và kết quả là gây ra các mức độ nam hoá khác nhau ở bộ phận sinh dục ngoài của bào thai và trẻ sơ sinh gái. Trẻ trai bị bệnh nói chung có thể coi là bình thường khi mới sinh.
Gen mã hoá cho P450c 21 được ký hiệu là CYP 21. Còn có một bản sao giống hệt với CYP 21 được ký hiệu là Cyp 21P, gen này có 98% phù hợp với CYP 21 trong thứ tự nucleotid ở các exon. Tuy nhiên CYP 21 P là gen không