Phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính ở trẻ dưới 5 tuổi và kiến thức, thực hành của bà mẹ tại khoa hô hấp bệnh viện Nhi Hải Dương năm 2015

Phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính ở trẻ dưới 5 tuổi và kiến thức, thực hành của bà mẹ tại khoa hô hấp bệnh viện Nhi Hải Dương năm 2015/ Hoàng Thị Quyên. 2015.Theo Tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG) [1956], qua báo cáo của nhiều quốc gia thì nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính (NKHHCT) là bệnh có tỉ lệ mắc và tỷ lệ tử vong cao nhất ở trẻ dưới 5 tuổi, trong đó khoảng 90% trường hợp tử vong là ở các nước đang phát triển [52]. Năm 1982 TCYTTG đã xây dựng chương trình phòng chống NKHHCT ở trẻ em nhằm mục tiêu làm giảm tử vong do bệnh này gây ra, trong đó chủ yếu là do viêm phổi (VP) [10], [92]. Nội dung của chương trình là làm sao phát hiện trẻ bị NKHHCT sớm, ngay tại nhà và để trẻ được đưa đến cơ sở y tế (CSYT) sớm, được chữa trị sớm. Cũng theo chương trình này cán bộ y tế cũng được huấn luyện các kỹ năng phát hiện và xử trí bệnh theo phác đồ. Việc truyền thông cho người chăm sóc trẻ là vô cùng quan trọng [10], [95].

Những năm qua nhờ chương trình mà tỷ lệ tử vong của trẻ em dưới năm tuổi vì NKHHCT giảm đáng kể so với trước [82]. Mặc dù vậy, bệnh vẫn còn là nguyên nhân chính gây tử vong cho trẻ dưới 5 tuổi trong đó hơn 90% là do VP. Có nhiều yếu tố tác động đó là tình trạng ô nhiễm môi trường ngày một nghiêm trọng, nạn thiếu ăn, bệnh dịch khác đe dọa, tình trạng suy dinh dưỡng nhất là suy dinh dưỡng bào thai vẫn còn xuất hiện ở nhiều nước, tình trạng lạm dụng kháng sinh càng làm gia tăng sự kháng thuốc của phế cầu và H. influenzae là hai vi khuẩn chủ yếu gây NKHHCT ở trẻ em [57].

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc NKHHCT chiếm hàng đầu trong các bệnh trẻ em dưới 5 tuổi, tần suất mắc NKHHCT trung bình hàng năm ở trẻ dưới 5 tuổi là 4,1 lần/trẻ/năm. Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi đến khám và điều trị NKHHCT luôn chiếm tỷ lệ cao nhất trong mô bệnh tật trẻ dưới 5 tuổi tại các cơ sở y tế, đồng thời tử vong do NKHHCT luôn chiếm tỷ lệ cao trong tổng số ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi. Các bệnh viện có khoảng 30 – 40 % số trẻ dưới 5 tuổi chết do

NKHHCT, trong đó đa phần là chết trong vòng 24h đầu nhập viện [16], [17], [18].

Các nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam về tử vong do NKHHCT chỉ ra rằng một trong những nguyên nhân khiến cho tỷ lệ tử vong trong những giờ đầu của trẻ khi đến cơ sở y tế là do trẻ không được đưa tới các cơ sở y tế kịp thời, bà mẹ tự điều trị tại nhà, không xử trí trước khi đưa đến bệnh viện hoặc xử trí nhưng không thích hợp [45], [55], [57].

Ở khu vực Hải Dương, những đặc điểm về NKHHCT ở trẻ dưới 5 tuổi, một số yếu tố liên quan và kiến thức, thực hành về nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc hiện vẫn còn ít được nghiên cứu; Theo đề công bố mô hình bệnh tật của bệnh viện Nhi Hải Dương cơ bản là mô hình bệnh tật đang hiện diện tại nước ta. Đứng đầu là các bệnh về hô hấp chiếm 54%, các bệnh về tiêu hóa chiếm 16%, các bệnh lý nhiễm trùng và ký sinh trùng chiếm 13% và bệnh lý sơ sinh chiếm 9%. Để thấy rõ hơn thực trạng bệnh NKHHCT ở trẻ dưới 5 tuổi, một căn bệnh có tỷ lệ mắc và tử vong cao cũng như đánh giá kiến thức, thực hành về NKHHCT của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi tại Bệnh viện Nhi Hải Dương nhằm đưa ra những đề xuất cải thiện tình hình mắc NKHHCT ở trẻ dưới 5 tuổi tại Bệnh viện Nhi Hải Dương chúng tôi tiến hành đề tài “Phân bố bệnh NKHHCT ở trẻ dưới 5 tuổi và kiến thức, thực hành của bà mẹ tại khoa Hô hấp Bệnh viện Nhi Hải Dương năm 2015” với 2 mục tiêu sau:

1.    Mô tả phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính ở trẻ dưới 5 tuổi tại khoa Hô hấp Bệnh viện Nhi Hải Dương năm 2015.

2.    Mô tả kiến thức, thực hành về nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc NKHHCT tại khoa Hô hấp Bệnh viện Nhi Hải Dương năm 2015. 

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ    1

Chương 1    3

TỔNG QUAN    3

1.1.    Tình hình mắc và tử vong do NKHHCT ở trẻ dưới 1 tuổi tại cộng đồng     3

1.1.1.    NKHHCT là gì?    3

1.1.2.    Tình hình mắc NKHHCT tại cộng đồng :    3

1.1.3.    Tình hình tử vong :    5

1.2.    Các yếu tố căn nguyên và nguy cơ chủ yếu    7

1.2.1.    Một số vi-rút và vi khuẩn chủ yếu gây NKHHCT    7

1.2.2.    Các yếu tố căn nguyên    9

1.2.3.    Chẩn đoán NKHHCT tại cộng đồng    10

1.2.4.    Phân loại NKHHCT ở tuyến y tế cơ sở    16

1.2.5.    Hiệu quả khi áp dụng phác đồ tại y tế cơ sở    17

1.2.6.    Hiệu quả của chương trình NKHHCT    19

1.2.7.    Vai trò của người mẹ trong chăm sóc trẻ    20

Chương 2    26

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    26

2.1.    Đối tượng nghiên cứu    26

2.2.    Địa điểm nghiên cứu    26

2.3.    Thời gian nghiên cứu    26

2.4.    Phương pháp nghiên cứu    26

2.4.1.    Thiết kế nghiên cứu    26

2.4.2.    Cỡ mẫu nghiên cứu    26

2.4.3.    Quá trình chọn mẫu    27

2.4.4.    Nội dung nghiên cứu    27

2.4.5.    Chỉ số và biến số nghiên cứu    28

2.4.6.    Thu thập số liệu    29

2.4.7.    Khắc phục sai số    30

2.4.8.    Xử lý số liệu    30

2.4.9.    Đạo đức nghiên cứu    30

Chương 3    32

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    32

3.1.    Một số thông tin về đối tượng nghiên cứu    32

3.2.    Mô hình bệnh NKHHC    34

3.3.    Kiến thức, thực hành của mẹ về NKHHC    40

3.3.1.    Kiến thức mẹ về bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ em    40

3.3.2.    Thực hành xử trí của bà mẹ khi trẻ mắc NKHH    44

Chương 4    48

BÀN LUẬN    48

4.1.    Một số thông tin về đối tượng nghiên cứu    48

4.2.    Cơ cấu bệnh nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ em tại khoa Hô hấp bệnh viện

Nhi Hải Dương năm 2015    49

4.3.    Mô tả kiến thức, thực hành về nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính của các bà

mẹ có con dưới 5 tuổi mắc NKHHC tại khoa Hô hấp Bệnh viện Nhi Hải Dương năm 2015    55

4.3.1.    Kiến thức của bà mẹ về nhiễm khuẩn hô hấp cấp    55

4.3.2.    Thực hành của bà mẹ về nhiễm khuẩn hô hấp cấp    59

KẾT LUẬN    63

1.    Cơ cấu bệnh nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại khoa Hô hấp Bệnh

viện Nhi Hải Dương năm 2015    63

2.    Mô tả kiến thức, thực hành về nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính của các bà

mẹ có con dưới 5 tuổi mắc NKHHC tại khoa Hô hấp Bệnh viện Nhi Hải Dương    64

KHUYẾN NGHỊ    65

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Phân bố trẻ theo tuổi    32

Bảng 3.2. Phân bố trẻ theo giới    32

Bảng 3.3. Phân bố trẻ theo địa dư    33

Bảng 3.4. Phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp theo vị trí    34

Bảng 3.5. Phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp theo tuổi    35

Bảng 3.6. Phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp theo giới    35

Bảng 3.7. Phân bố bệnh nhiễm khuẩn hô hấp theo địa dư    36

Bảng 3.8. Cơ cấu chung bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở bệnh viện Nhi Hải

Dương    36

Bảng 3.9. Phân loại bệnh NKHHT theo tuổi trẻ    37

Bảng 3.10. Phân loại NKHHT theo giới    37

Bảng 3.11. Phân loại NKHHT theo địa dư    38

Bảng 3.12. Phân loại NKHHD theo tuổi    38

Bảng 3.13. Phân loại NKHHD theo giới    39

Bảng 3.14. Phân loại NKHHD theo địa dư    39

Bảng 3.15. Kiến thức của các bà mẹ về bệnh hay gặp ở trẻ em    40

Bảng 3.16. Kiến thức của mẹ về bệnh trẻ khi bị ho sốt    40

Bảng 3.17. Kiến thức của các bà mẹ về triệu chứng NKHHCT (11 dấu hiệu)

    .    41

Bảng 3.18. Kiến thức của các bà mẹ về dấu hiệu nặng của NKHHC (10 dấu

hiệu)    41

Bảng 3.19. Liên quan giữa học vấn thấp của mẹ với kiến thức về bệnh nhiễm

khuẩn hô hấp cấp    42

Bảng 3.20. Liên quan giữa thu nhập mẹ thấp với kiến thức bệnh nhiễm khuẩn

hô hấp cấp ở trẻ em    42

Bảng 3.21. Liên quan giữa tuổi mẹ với thực hành bệnh nhiễm khuẩn hô hấp

cấp ở trẻ em    43

Bảng 3.22. Liên quan giữa nghề mẹ với kiến thức nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ

em    43

Bảng 3.23. Xử trí của bà mẹ khi con bị ốm    44

Bảng 3.24. Thực hành của bà mẹ về chế độ ăn/uống khi trẻ mắc NKHHC … 44 

Bảng 3.25. Thực hành của bà mẹ về sử dụng kháng sinh khi trẻ ho, sốt    45

Bảng 3.26. Thực hành của bà mẹ về theo dõi khi trẻ bị ho, sốt (6 dấu hiệu). 45 Bảng 3.27. Liên quan giữa học vấn mẹ với thực hành với nhiễm khuẩn hô hấp

cấp    46

Bảng 3.28. Liên quan giữa thu nhập mẹ thấp với thực hành bệnh nhiễm khuẩn

hô hấp cấp ở trẻ em    46

Bảng 3.29. Liên quan giữa tuổi mẹ với thực hành bệnh nhiễm khuẩn hô hấp

cấp ở trẻ em    47

Bảng 3.30. Liên quan giữa nghề mẹ với thực hành nhiễm khuẩn hô hấp cấp 47

DANH MỤC HÌNH

Hình 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới (n=418)    33

Hình 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo địa dư (n=418)    34

Hình 3.3. Phân loại nhiễm khuẩn hô hấp theo vị trí (n=418)