PHÂN TÍCH GÁNH NẶNG KINH TẾ TRONG ĐIỂU TRỊ BỆNH LỴ DO SHIGELLA TẠI NHA TRANG, KHÁNH HOÀ,VIỆT NAM
Tiêu chảy cấp là một trong những bệnh nhiễm trùng phổ biến toàn cầu, là nguyên nhân hàng đầu có số mắc và tử vong rất cao đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ[46]. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới hàng năm có từ 5 đến 7 triệu người bị chết vì tiêu chảy cấp. Nguyên nhân gây tiêu chảy rất đa dạng, trong đó phải kể đến nguyên nhân do Shigella. Kết quả ước tính từ nghiên cứu tổng quan các y văn gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới đã cho thấy, hàng năm có khoảng 165 triệu lượt tiêu chảy do Shigella và 1,1 triệu người bị tử vong do nhiễm vi khuẩn này. Tiêu chảy do Shigella xuất hiện chủ yếu ở các nước đang phát triển, 99% số lượt mắc bệnh trong đó 69 % lượt mắc bệnh ở các nước này là ở trẻ em dưới 5 tuổi. Trong 1,1 triệu người bị tử vong do nhiễm Shigella ở các nước đang phát triển thì 60% là trẻ dưới 5 tuổi. Kết quả ước tính này hoàn toàn phù hợp với gánh nặng tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 3 tuổi ở các nước đang phát triển[81].
Số mắc bệnh và tử vong cao đã khiến cho số bệnh nhân đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế ngày càng tăng, lỵ do Shigella chính là một trong những nguyên nhân của những khoản chi tiêu lớn phần ngân sách vốn đã hạn hẹp cho y tế. Bệnh còn là nguyên nhân có ý nghĩa làm mất đi những ngày công lao động ở người lớn, là nguyên nhân gây tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong cao ở trẻ em, đặc biệt là trẻ em dưới 5 tuổi [38],[39],[46],[81]. Do đặc tính lây lan và biểu hiện hệ thống của bệnh, do tác động xấu về dinh dưỡng và do xu hướng kéo dài tình trạng bệnh, tiêu chảy do Shigella là thể bệnh nặng nhất so với bệnh tiêu chảy do các nguyên nhân khác. Không chỉ gây tiêu chảy thông thường, Shigella còn có thể gây nên những đợt bùng phát và thậm chí gây thành đại dịch[46].
Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, cả nam và nữ nhưng thường hay gặp ở trẻ em, đặc biệt là trẻ em lứa tuổi mẫu giáo, nhà trẻ thì bệnh dễ gây tổn thương nhất[46]. Những tổn thương ruột và các hệ thống khác do nhiễm bất kỳ loài Shigella nào cũng có thể khiến cho người bệnh bị tử vong.
Đã có nhiều nghiên cứu ước tính gánh nặng của lỵ do Shigella nhưng những kết quả nghiên cứu còn chưa đầy đủ vì phần lớn các số liệu có được là từ các nghiên cứu ở trẻ em, thiếu những số liệu ước tính gánh nặng bệnh tật ở người lớn. Người ta còn thấy rằng ở các nước đang phát triển số trường hợp nhiễm Shigella tử vong do không đi khám bệnh hoặc chết sau khi xuất viện hầu như không thay đổi. Theo ước tính thì số tử vong thực tế có thể nhiều hơn 6-8 lần số tử vong có hồ sơ lưu tại bệnh viện. Tuy vậy những ước tính này mới chỉ dựa trên rất ít các nghiên cứu[81]. Sự xuất hiện và ngày càng gia tăng các chủng kháng đa kháng sinh cho thấy cần có một loại vắc xin để phòng và khống chế bệnh lỵ do Shigella một cách có hiệu quả. Để tạo cơ sở cho phát triển, thử nghiệm và đưa vắc xin phòng bệnh vào sử dụng, nghiên cứu đa quốc gia đánh giá gánh nặng bệnh lỵ do Shigella đã được triển khai ở một số nước thuộc diện nghèo đói trong khu vực.
Ở Việt nam, số liệu về những trường hợp mắc lỵ đều xuất phát từ các báo cáo của các cơ sở y tế. Số hiện mắc và số mới mắc lỵ do Shigella tại các khu vực địa lý khác nhau cũng như gánh nặng kinh tế do mắc bệnh hầu như chưa được biết đến. Nghiên cứu dịch tễ học Đánh giá gánh nặng bệnh tật của lỵ do Shigella của Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương triển khai tại Nha Trang, Khánh Hoà sẽ cung cấp những thông tin rất có ích về gánh nặng thực sự của tiêu chảy do Shigella kể cả gánh nặng về kinh tế do lỵ. Nghiên cứu được thực hiện chính là một thành phần, bổ xung cho nghiên cứu đánh giá gánh nặng thực sự của lỵ do Shigella. Hiện nay, một số loại vắc xin phòng lỵ vẫn đang trong quá trình phát triển và chưa được chính thức đưa vào thử nghiệm. Khi các vắc xin phòng lỵ được sản xuất và đưa vào sử dụng thì kết quả nghiên cứu sẽ là bằng chứng quan trọng về gánh nặng bệnh tật thực sự, gồm cả chi phí và hậu quả của bệnh lỵ.
Những số liệu về gánh nặng bệnh tật và gánh nặng kinh tế của bệnh sẽ là mối quan tâm đặc biệt đối với các nhà chính sách trong việc quyết định sử dụng hay không sử dụng vắc xin mới trong dự phòng lỵ do Shigella. Đây
cũng là những bằng chứng rất quan trọng để chứng minh chi phí-lợi ích của việc sử dụng vắc xin. Nghiên cứu sẽ cung cấp một ước tính chi phí có thể tránh được cho mỗi đợt mắc lỵ và đó chính là phần tiết kiệm cho đất nước mà phần tiết kiệm này là kết quả của việc đưa một vắc xin phòng bệnh mới vào chương trình phòng bệnh quốc gia.
Mục tiêu của đề tài:
1. Xác định và phân tích chi phí của gia đình trong điều trị lỵ do Shigella.
2. Xác định và phân tích chi phí điều trị lỵ do Shigella tại các cơ sở y tế.
3. Nhận xét giá trị sử dụng và tính thực tiễn của phương pháp tính chi phí đã được ứng dụng trong đánh giá gánh nặng kinh tế vì mắc lỵ do
Shigella.
Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở cho những nghiên cứu sau này về phân tích chi phí-hiệu quả, về các chính sách cho việc sử dụng vắc xin phòng lỵ do Shigella để từ đó có thể đưa đến những đề nghị với Bộ Y tế trong việc đưa vắc xin phòng lỵ do Shigella vào chương trình tiêm chủng.
MỤC LỤC
Trang
Trang bìa Lời cảm ơn Lời cam đoan
Các chữ viết tắt trong luận án
Mục lục i
Danh mục các bảng v
Danh mục các biểu đồ vi
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 4
1.1. Khái quát về bệnh lỵ do Shigella 4
1.1.1. Một số vấn đề chung về lỵ do Shigella 4
1.1.2. Dịch tễ học và gánh nặng toàn cầu của lỵ do Shigella 7
1.1.3. Tình hình dịch tễ lỵ do Shigella ở Việt Nam 14
1.1.4. Một số vấn đề chung về phòng và khống chế bệnh lỵ Shigella 19
1.2. Phương pháp đo lường gánh nặng kinh tế của bệnh tật 20
1.2.1. Các hình thức phân tích chi phí do đau ốm(Cost of illness) 23
1.2.2. Tính chi phí theo cách từ trên xuống và từ dưới lên 26
1.2.3. Phân tích chi phí dựa trên nghiên cứu tiến cứu và hồi cứu 29
1.2.4. Định giá trị chi phí trong phân tích chi phí do đau ốm 30
1.2. 5. Nghiên cứu Phân tích chi phí do đau ốm trên thế giới 37
1. 2. 6. Nghiên cứu Phân tích chi phí do đau ốm tại Việt Nam: 39
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 42
2.1. Địa điểm nghiên cứu 42
2.2. Nghiên cứu định lượng 43
2.2.1. Đối tượng, chọn mẫu và cỡ mẫu nghiên cứu: 43
2.2.2. Phương pháp nghiên cứu 46
2.2.3. Phương pháp tính chi phí 52
2.2.4. Phân tích số liệu 59
2.3. Nghiên cứu định tính 59
2.3.1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 59
2.3.2. Thu thập thông tin: 60
2.3.3. Phân tích số liệu 60
2.4. Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu 61
2.5. Những giới hạn của đề tài 61
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 63
3.1. Chi phí bệnh nhân và gia đình họ phải chi trả vì mắc lỵ do Shigella 63
3.1.1. Các thông tin chung về đối tượng nghiên cứu 63
3.1.2. Thói quen tìm kiếm và sử dụng các dịch vụ y tế 65
3.1.3. Hình thức chi trả cho điều trị bệnh 68
3.1.4. Chi phí trực tiếp của gia đình điều trị lỵ do Shigella 69
3.1.5. Chi phí gián tiếp 79
3. 2. Chi phí điều trị lỵ do Shigella tại các cơ sở y tế 87
3.2.1. Thông tin chung về cơ sở nghiên cứu: 87
3.2.2. Thông tin về bệnh nhân được điều trị lỵ do Shigella 89
3.2.3. Chi phí cho hoạt động của các cơ sở y tế nghiên cứu năm 2003 90
3.2.4. Chi phí điều trị lỵ do Shigella tại các cơ sở y tế 92
3.3. Giá trị sử dụng và tính thực tiễn của phương pháp tính chi phí 98
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 102
4.1. Tình trạng mắc bệnh 102
4.2. Thói quen tìm kiếm và sử dụng dịch vụ y tế, các hình thức chi trả 103
4. 2.1. Thói quen tìm kiếm dịch vụ y tế; 103
4.2.2. Hình thức chi trả cho điều trị bệnh 106
4.3. Chi phí của gia đình trong điều trị lỵ do Shigella 107
4.3.1. Chi phí trực tiếp cho điều trị lỵ do Shigella 107
4.3.2. Chi phí gián tiếp vì mắc lỵ do Shigella 113
4.3.3. Chi phí trung bình của gia đình cho một đợt mắc lỵ do Shigella.. 114
4.4. Chi phí trực tiếp cho điều trị lỵ do Shigella tại các cơ sở y tế 117
4.4.1. Hoạt động điều trị lỵ do Shigella tại các cơ sở y tế 117
4.4.2. Chi phí của các cơ sở y tế 118
4.4.3. Chi phí trung bình một lần khám ngoại trú và một ngày giường.. 119
4.4. 4. Chi phí trung bình cho một đợt điều trị nội trú lỵ tại Bệnh viện . 122
4.4.5. Chi phí điều trị ngoại trú 125
4.5. Giá trị sử dụng và giá trị thực tiễn của phương pháp phân tích chi phí.127
KẾT LUẬN 135
KHUYẾN NGHỊ 137
DANH MỤC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN VỚI ĐỀ TÀI 139
TÀI LIỆU THAM KHẢO 140
PHỤ LỤC 153
Tiêu chảy cấp là một trong những bệnh nhiễm trùng phổ biến toàn cầu, là nguyên nhân hàng đầu có số mắc và tử vong rất cao đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ[46]. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới hàng năm có từ 5 đến 7 triệu người bị chết vì tiêu chảy cấp. Nguyên nhân gây tiêu chảy rất đa dạng, trong đó phải kể đến nguyên nhân do Shigella. Kết quả ước tính từ nghiên cứu tổng quan các y văn gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới đã cho thấy, hàng năm có khoảng 165 triệu lượt tiêu chảy do Shigella và 1,1 triệu người bị tử vong do nhiễm vi khuẩn này. Tiêu chảy do Shigella xuất hiện chủ yếu ở các nước đang phát triển, 99% số lượt mắc bệnh trong đó 69 % lượt mắc bệnh ở các nước này là ở trẻ em dưới 5 tuổi. Trong 1,1 triệu người bị tử vong do nhiễm Shigella ở các nước đang phát triển thì 60% là trẻ dưới 5 tuổi. Kết quả ước tính này hoàn toàn phù hợp với gánh nặng tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 3 tuổi ở các nước đang phát triển[81].
Số mắc bệnh và tử vong cao đã khiến cho số bệnh nhân đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế ngày càng tăng, lỵ do Shigella chính là một trong những nguyên nhân của những khoản chi tiêu lớn phần ngân sách vốn đã hạn hẹp cho y tế. Bệnh còn là nguyên nhân có ý nghĩa làm mất đi những ngày công lao động ở người lớn, là nguyên nhân gây tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong cao ở trẻ em, đặc biệt là trẻ em dưới 5 tuổi [38],[39],[46],[81]. Do đặc tính lây lan và biểu hiện hệ thống của bệnh, do tác động xấu về dinh dưỡng và do xu hướng kéo dài tình trạng bệnh, tiêu chảy do Shigella là thể bệnh nặng nhất so với bệnh tiêu chảy do các nguyên nhân khác. Không chỉ gây tiêu chảy thông thường, Shigella còn có thể gây nên những đợt bùng phát và thậm chí gây thành đại dịch[46].
Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, cả nam và nữ nhưng thường hay gặp ở trẻ em, đặc biệt là trẻ em lứa tuổi mẫu giáo, nhà trẻ thì bệnh dễ gây tổn thương nhất[46]. Những tổn thương ruột và các hệ thống khác do nhiễm bất kỳ loài Shigella nào cũng có thể khiến cho người bệnh bị tử vong.
Đã có nhiều nghiên cứu ước tính gánh nặng của lỵ do Shigella nhưng những kết quả nghiên cứu còn chưa đầy đủ vì phần lớn các số liệu có được là từ các nghiên cứu ở trẻ em, thiếu những số liệu ước tính gánh nặng bệnh tật ở người lớn. Người ta còn thấy rằng ở các nước đang phát triển số trường hợp nhiễm Shigella tử vong do không đi khám bệnh hoặc chết sau khi xuất viện hầu như không thay đổi. Theo ước tính thì số tử vong thực tế có thể nhiều hơn 6-8 lần số tử vong có hồ sơ lưu tại bệnh viện. Tuy vậy những ước tính này mới chỉ dựa trên rất ít các nghiên cứu[81]. Sự xuất hiện và ngày càng gia tăng các chủng kháng đa kháng sinh cho thấy cần có một loại vắc xin để phòng và khống chế bệnh lỵ do Shigella một cách có hiệu quả. Để tạo cơ sở cho phát triển, thử nghiệm và đưa vắc xin phòng bệnh vào sử dụng, nghiên cứu đa quốc gia đánh giá gánh nặng bệnh lỵ do Shigella đã được triển khai ở một số nước thuộc diện nghèo đói trong khu vực.
Ở Việt nam, số liệu về những trường hợp mắc lỵ đều xuất phát từ các báo cáo của các cơ sở y tế. Số hiện mắc và số mới mắc lỵ do Shigella tại các khu vực địa lý khác nhau cũng như gánh nặng kinh tế do mắc bệnh hầu như chưa được biết đến. Nghiên cứu dịch tễ học Đánh giá gánh nặng bệnh tật của lỵ do Shigella của Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương triển khai tại Nha Trang, Khánh Hoà sẽ cung cấp những thông tin rất có ích về gánh nặng thực sự của tiêu chảy do Shigella kể cả gánh nặng về kinh tế do lỵ. Nghiên cứu được thực hiện chính là một thành phần, bổ xung cho nghiên cứu đánh giá gánh nặng thực sự của lỵ do Shigella. Hiện nay, một số loại vắc xin phòng lỵ vẫn đang trong quá trình phát triển và chưa được chính thức đưa vào thử nghiệm. Khi các vắc xin phòng lỵ được sản xuất và đưa vào sử dụng thì kết quả nghiên cứu sẽ là bằng chứng quan trọng về gánh nặng bệnh tật thực sự, gồm cả chi phí và hậu quả của bệnh lỵ.
Những số liệu về gánh nặng bệnh tật và gánh nặng kinh tế của bệnh sẽ là mối quan tâm đặc biệt đối với các nhà chính sách trong việc quyết định sử dụng hay không sử dụng vắc xin mới trong dự phòng lỵ do Shigella. Đây
cũng là những bằng chứng rất quan trọng để chứng minh chi phí-lợi ích của việc sử dụng vắc xin. Nghiên cứu sẽ cung cấp một ước tính chi phí có thể tránh được cho mỗi đợt mắc lỵ và đó chính là phần tiết kiệm cho đất nước mà phần tiết kiệm này là kết quả của việc đưa một vắc xin phòng bệnh mới vào chương trình phòng bệnh quốc gia.
Mục tiêu của đề tài:
1. Xác định và phân tích chi phí của gia đình trong điều trị lỵ do Shigella.
2. Xác định và phân tích chi phí điều trị lỵ do Shigella tại các cơ sở y tế.
3. Nhận xét giá trị sử dụng và tính thực tiễn của phương pháp tính chi phí đã được ứng dụng trong đánh giá gánh nặng kinh tế vì mắc lỵ do
Shigella.
Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở cho những nghiên cứu sau này về phân tích chi phí-hiệu quả, về các chính sách cho việc sử dụng vắc xin phòng lỵ do Shigella để từ đó có thể đưa đến những đề nghị với Bộ Y tế trong việc đưa vắc xin phòng lỵ do Shigella vào chương trình tiêm chủng.
Thông tin này hy vọng sẽ gợi mở cho các bạn hướng tìm kiếm và nghiên cứu hữu ích