Phân tích thực trạng sử dụng thuốc điều trị ngoại trú tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội năm 2016

Luận văn dược sĩ chuyên khoa II Phân tích thực trạng sử dụng thuốc điều trị ngoại trú tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội năm 2016.Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con người và là nguồn lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia. Tổ chức y tế thế giới đã định nghĩa: “sức khỏe là tình trạng hoàn toàn thoải mái cả về thể chất, tinh thần và các quan hệ xã hội chứ không phải đơn giản là tình trạng không có bệnh hay ốm yếu”. Việt Nam cũng như hầu hết các nước trên thế giới coi việc chăm sóc sức khỏe toàn dân là chiến lược y tế hàng đầu. Việc đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý là một trong các yếu tố góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe con người. Sử dụng thuốc không hợp lý không chỉ làm tăng đáng kể chi phí cho người bệnh, tạo gánh nặng cho nền kinh tế xã hội, mà còn làm giảm chất lượng điều trị và tăng nguy cơ xảy ra phản ứng có hại cho người bệnh.

Tuy nhiên, trước tác động của cơ chế thị trường, việc kê đơn thuốc không hiệu quả và bất hợp lý trong bệnh viện đã và đang là điều đáng lo ngại: lạm dụng biệt dược trong điều trị, lạm dụng thuốc, kê quá nhiều thuốc gây tương tác, kê đơn thuốc bất hợp lý, việc kê đơn không phải là thuốc thiết yếu mà là thuốc có tính thương mại cao… Đó là một trong những nguyên nhân chính làm tăng chi phí cho người bệnh, giảm chất lượng chăm sóc sức khỏe và uy tín của các bệnh viện. Người bệnh không tuân thủ điều trị cũng là một trong những nguyên nhân làm giảm hiệu quả điều trị.
Bệnh viện Tâm Thần Hà Nội là bệnh viện chuyên khoa hạng I, đầu ngành tâm thần của thành phố Hà Nội. Với nhiệm vụ khám, chữa bệnh, phòng bệnh và phục hồi chức năng cho người bệnh tâm thần trên địa bàn Hà Nội. Việc kê đơn thuốc điều trị ngoại trú của bệnh viện ngoài những nét chung còn có những nét đặc thù của một bệnh viện chuyên khoa tâm thần. Với sự phát triển của bệnh viện, sự nâng cao về trình độ chuyên môn và nhận thức của cán bộ y tế cũng như nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng cao của nhân dân, bệnh viện không những phải cung ứng đủ thuốc mà còn phải đảm bảo sử dụng thuốc hiệu quả, an toàn, hợp lý.2
Vì vậy chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu: “Phân tích thực trạng sử dụng thuốc điều trị ngoại trú tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội năm 2016” với mục tiêu sau:
1. Phân tích thực trạng kê đơn thuốc ngoại trú tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội năm 2016.
2. Khảo sát việc tuân thủ điều trị của người bệnh điều trị ngoại trú tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội năm 2016

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ………………………………………………………………
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ……………………………………………………..
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………… 1
Chương 1. TỔNG QUAN ……………………………………………………………………….. 3
1.1. Khái quát về hoạt động kê đơn thuốc …………………………………………………………..3
1.1.1. Sử dụng thuốc trong bệnh viện………………………………………………………….. 3
1.1.2. Kê đơn thuốc trong chu trình sử dụng thuốc………………………………………………4
1.1.3. Sai sót trong kê đơn…………………………………………………………………………. 7
1.1.4.Giải pháp quản lý hoạt động kê đơn…………………………………………………… 9
1.1.5. Các chỉ số trong phân tích hoạt động kê đơn ……………………………………. 10
1.2. Thực trạng kê đơn thuốc trong các bệnh viện trong những năm gần đây……11
1.2.1. Thực trạng kê đơn thuốc trên thế giới: …………………………………………….. 11
1.2.2. Thực trạng kê đơn thuốc tại Việt Nam ……………………………………………… 13
1.3. Tuân thủ điều trị và các nghiên cứu đánh giá tuân thủ điều trị trên bệnh
nhân ngoại trú……………………………………………………………………………………………………15
1.3.1. Định nghĩa……………………………………………………………………………………. 15
1.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ điều trị………………………………….. 16
1.3.3. Phương pháp đánh giá mức độ tuân thủ điều trị……………………………….. 17
1.3.4. Một số nghiên cứu về đánh giá tuân thủ điều trị trên bệnh nhân ngoại trú.. 19
1.4. Vài nét về bệnh tâm thần……………………………………………………………………………..20
1.4.1. Khái niệm: ……………………………………………………………………………………. 20
1.4.2. Phân loại:…………………………………………………………………………………….. 21
1.4.3. Thuốc sử dụng điều trị bệnh tâm thần: …………………………………………….. 22
1.4.4. Dịch tễ học bệnh tâm thần ……………………………………………………………… 22
1.5. Một vài nét về bệnh viện Tâm thần Hà Nội………………………………………………….23
1.5.1. Chức năng, nhiệm vụ của bệnh viện ………………………………………………… 23
1.5.2. Cơ cấu tổ chức bệnh viện Tâm thần Hà Nội……………………………………… 23
1.5.3. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của khoa Dược bệnh viện Tâm thần Hà Nội 24
1.5.4. Hoạt động khám chữa bệnh tại bệnh viện…………………………………………. 25Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………….. 27
2.1. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………………………………27
2.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………………………27
2.2.1. Biến số nghiên cứu ………………………………………………………………………… 27
2.2.2. Thiết kế nghiên cứu: Loại nghiên cứu được sử dụng: mô tả cắt ngang. .. 39
2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu:………………………………………………………… 39
2.2.4. Mẫu nghiên cứu: …………………………………………………………………………… 44
2.2.5. Phương pháp xử lý, phân tích số liệu……………………………………………….. 45
2.2.6. Các vấn đề liên quan đến đạo đức nghiên cứu và biện pháp làm tăng độ
tin cậy số liệu thu thập ……………………………………………………………………………. 49
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………… 50
3.1. Phân tích kê đơn thuốc ngoại trú tại bệnh viện tâm thần Hà Nội………………..50
3.1.1. Phân tích việc ghi chẩn đoán trong kê đơn ………………………………………. 50
3.1.2. Ghi tên thuốc trong đơn …………………………………………………………………. 50
3.1.3. Ghi hướng dẫn sử dụng thuốc trong đơn………………………………………….. 51
3.1.4. Số thuốc kê trong đơn…………………………………………………………………….. 51
3.1.5. Chi phí thuốc cho một đơn thuốc …………………………………………………….. 52
3.1.6. Phân tích về số lượng, giá trị sử dụng của thuốc biệt dược gốc, thuốc
generic. …………………………………………………………………………………………………. 53
3.1.7. Phân tích về số lượng, giá trị sử dụng của thuốc theo nguồn gốc xuất xứ ….. 54
3.1.8. Phân tích về số lượng, giá trị sử dụng của thuốc đơn thành phần, đa
thành phần…………………………………………………………………………………………….. 55
3.1.9. Phân tích về cơ cấu danh mục thuốc theo từng nhóm điều trị …………….. 55
3.1.10. Phân tích về tương tác thuốc…………………………………………………………. 57
3.2. Phân tích việc tuân thủ điều trị của người bệnh điều trị ngoại trú ………………60
3.2.1. Người bệnh uống thuốc đúng liều, đúng thời điểm…………………………….. 60
3.2.2. Người bệnh quên không uống thuốc trong thời gian 4 tuần………………… 61
3.2.3. Người bệnh tự ý ngưng thuốc, không tái khám, uống thêm thuốc khác … 63
3.2.4. Người bệnh tuân thủ điều trị:………………………………………………………….. 65
3.2.5. Tuân thủ điều trị theo chẩn đoán …………………………………………………….. 663.2.6. Biểu hiện bệnh………………………………………………………………………………. 67
3.2.7. Mối quan hệ giữa tuân thủ điều trị và biểu hiện bệnh: ………………………. 67
Chương 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………………. 68
4.1. Kê đơn thuốc ngoại trú tại bệnh viện tâm thần Hà Nội ……………………………….68
4.1.1. Về ghi chẩn đoán trong kê đơn ……………………………………………………….. 68
4.1.2. Về ghi tên thuốc trong đơn……………………………………………………………… 69
4.1.3. Về ghi hướng dẫn sử dụng thuốc …………………………………………………….. 70
4.1.4. Về số thuốc kê trong đơn………………………………………………………………… 71
4.1.5. Về chi phí thuốc cho một đơn………………………………………………………….. 72
4.1.6. Về sử dụng thuốc biệt dược gốc ………………………………………………………. 73
4.1.7. Về sử dụng thuốc theo nguồn gốc xuất xứ ………………………………………… 74
4.1.8. Về kê đơn thuốc đơn thành phần……………………………………………………… 75
4.1.9. Về cơ cấu danh mục theo nhóm điều trị……………………………………………. 76
4.1.10. Về tương tác thuốc ………………………………………………………………………. 77
4.2. Tình hình tuân thủ điều trị của người bệnh điều trị ngoại trú tại bệnh viện
tâm thần Hà Nội ………………………………………………………………………………………………..79
4.2.1. Về uống thuốc đúng liều, đúng thời điểm …………………………………………. 79
4.2.2. Về người bệnh quên không uống thuốc…………………………………………….. 80
4.2.3. Về người bệnh tự ý ngưng thuốc, không tái khám, uống thêm các loại
thuốc khác……………………………………………………………………………………………… 81
4.2.4. Về tuân thủ điều trị………………………………………………………………………… 83
4.2.5. Về tuân thủ điều trị theo chẩn đoán…………………………………………………. 84
4.2.6. Mối quan hệ giữa tuân thủ điều trị và biểu hiện bệnh………………………… 85
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………….. 88
KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………. 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………………………………………..

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng 1.1. Tóm tắt một số sai sót trong kê đơn
Bảng 2.1. Các chỉ số, biến số nghiên cứu
Bảng 2.2. Cách thức thu thập các biến số
Bảng 3.1. Ghi chẩn đoán trong kê đơn
Bảng 3.2. Ghi tên thuốc trong kê đơn
Bảng 3.3. Số thuốc kê trong đơn
Bảng 3.4. Chi phí thuốc cho một đơn
Bảng 3.5. Phân tích về giá trị sử dụng thuốc BD gốc, generic
Bảng 3.6. Phân tích về giá trị sử dụng thuốc theo nguồn gốc xuất xứ
Bảng 3.7. Phân tích về số lượng, giá trị sử dụng thuốc đơn thành phần, đa
thành phần
Bảng 3.8. Phân tích về tỷ lệ đơn có kê một số nhóm thuốc
Bảng 3.9. Phân tích về số lượng sử dụng thuốc chống loạn thần thế hệ 1, 2
Bảng 3.10. Phân tích về số lượng sử dụng thuốc chống trầm cảm cũ, mới
Bảng 3.11. Phân tích về số lượng sử dụng thuốc kháng động kinh cũ, mới
Bảng 3.12. Số lượng, tỉ lệ đơn thuốc có tương tác thuốc
Bảng 3.13. Số lượt tương tác và cặp tương tác phân loại theo mức độ tương tác
Bảng 3.14. Trung bình số lượng tương tác thuốc – thuốc trong đơn
Bảng 3.15. Các cặp tương tác thuốc – thuốc phổ biến nhất
Bảng 3.16. Các cặp tương tác thuốc–thuốc gây hậu quả nghiêm trọng thường gặp
Bảng 3.17. Tỷ lệ người bệnh uống thuốc đúng liều
Bảng 3.18. Tỷ lệ người bệnh quên không uống thuốc
Bảng 3.19. Tỷ lệ người bệnh quên không uống thuốc xử lý đúng
Bảng 3.20. Số lần đến tái khám muộn dưới 15 ngày
Bảng 3.21. Số lần đến tái khám muộn ≥ 15 ngàyBảng 3.22. Tỷ lệ người bệnh uống thêm thuốc khác
Bảng 3.23. Thuốc khác được người bệnh uống thêm
Bảng 3.24. Tỷ lệ tuân thủ điều trị theo chẩn đoán
Bảng 3.25. Biểu hiện bệnh
Bảng 3.26. Mối quan hệ giữa tuân thủ điều trị và biểu hiện bệnh