Phân tích thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh tại bệnh viện quân y 354 năm 2017
Phân tích thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh tại bệnh viện quân y 354 năm 2017.Chăm sóc sức khỏe của con người là một trong những ưu tiên hàng đầu của mỗi quốc gia trong đó thuốc đóng một vai trò hết sức quan trọng. Sửdụng thuốc an toàn hiệu quả và hợp lý sẽ đem lại kết quả cao trong điều trị, ngược lại nếu sử dụng thuốc thiếu hiệu quả, không hợp lý sẽ đem đến nhiều hậu quả phức tạp không mong muốn. Kháng sinh là một nhóm thuốc đặc biệt vì việc sử dụng chúng không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn ảnh hưởng đến cộng đồng. Việc phát hiện ra kháng sinh Penicillin của Alexander Fleming năm 1928 đã mở ra một kỷ nguyên mới trong điều trị của nền y học. Kể từ đó đến nay đã có hàng nghìn loại kháng sinh được tìm ra, cứu sống biết bao nhiêu người bệnh. Tuy nhiên việc sử dụng kháng sinh như con dao hai lưỡi, nếu được sử dụng đúng cách sẽ đem lại hiệu quả tốt trong điều trị, ngược lại nếu sử dụng không đúng sẽ có rất nhiều hậu quả kèm theo, không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn đến cả toàn xã hội.
Sử dụng kháng sinh không hợp lý đã gây nên tình trạng kháng kháng sinh đặc biệt nghiêm trọng. Vấn đề về kháng kháng sinh đã mang tính toàn cầu và đặc biệt nổi trội ở các nước đang phát triển, với gánh nặng của các bệnh nhiễm khuẩn và những chi phí bắt buộc cho việc thay thế các kháng sinh cũ bằng các kháng sinh mới, đắt tiền. Các bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hoá, đường hô hấp, các bệnh lây truyền qua đường tình dục và nhiễm khuẩn bệnh viện là các nguyên nhân hàng đầu có tỉ lệ mắc và tỉ lệ tử vong cao ở các nước đang phát triển. Việc kiểm soát các loại bệnh này đã và đang chịu sự tác động bất lợi của sự phát triển và lan truyền tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn [16].
Tổ chức Y tế Thế giới nhận định, chúng ta đang sống trong kỷ nguyên phụ thuộc kháng sinh và yêu cầu toàn cầu có trách nhiệm bảo vệ nguồn thuốc kháng sinh quý giá cho thế hệ sau. Từ những năm 1996, Bộ Y tế đã ban hành chính sách Quốc gia về thuốc, trong đó có nêu rõ chính sách về thuốc kháng sinh như sau: “Thuốc kháng sinh có vai trò rất quan trọng trong điều trị, đặc biệt đối với tình hình bệnh tật của một số nước khí hậu nhiệt đới như nước ta.
Do đó, cần phải chấn chỉnh việc kê đơn và sử dụng kháng sinh, kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây bệnh thường gặp” [10]. Tuy nhiên do việc sử dụng rộng rãi, kéo dài cùng với việc lạm dụng, sử dụng chưa hợp lý, thiếu an toàn nên tình trạng kháng kháng sinh của các vi sinh vật ngày một gia tăng. Vì vậy vào năm 2013 Bộ Y tế lại đưa ra kế hoạch hành động quốc gia về chống kháng thuốc nhưng tình hình chưa được cải thiện nhiều [5].
Mức độ kháng thuốc ngày càng trầm trọng làm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị, nguy cơ tử vong cao, thời gian điều trị kéo dài, chi phí điều trị tăng cao, ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh và cộng đồng. Đến năm 2018, Bộ Y tếlại đưa ra khẩu hiệu “Kháng sinh: sử dụng có trách nhiệm” nhằm nêu cao tầm quan trọng của kháng sinh và ý thức quản lý sử dụng nó trong cộng đồng.
Bệnh viện Quân y 354 là một bệnh viện đa khoa hạng 1, hàng năm bệnh viện sử dụng một số lượng lớn thuốc để phục vụ khám chữa bệnh, trong đó kháng sinh luôn là nhóm thuốc có tỷ lệ sử dụng cao trong bệnh viện (thường chiếm khoảng 20- 40% tổng giá trị sử dụng thuốc), kháng sinh nhóm cephalosporin thế hệ 3 cũng là một trong những nhóm kháng sinh quan trọng được sử dụng nhiều trong điều trị nhiễm khuẩn tại bệnh viện, nhưng tình trạng kháng kháng sinh đang là vấn đề phức tạp cần được giải quyết sớm.Để góp phần quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng kháng sinh tại bệnh viện, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phân tích thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh tại bệnh viện quân y 354 năm 2017” với 2 mục tiêu:
1. Phân tích cơ cấu danh mục thuốc kháng sinh đã sử dụng tại bệnh viện quân y 354 năm 2017.
2. Phân tích thực trạng kê đơn thuốc kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 trong điều trị nội trú tại bệnh viện Quân y 354 năm 2017
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN ……………………………………………………………………. 3
1.1. Thực trạng sử dụng kháng sinh tại bệnh viện ………………………………….. 3
1.1.1. Qui định về thuốc kháng sinh ………………………………………………….. 3
1.1.2. Nguyên tắc sử dụng kháng sinh ……………………………………………….. 5
1.1.3. Sử dụng kháng sinh tại bệnh viện …………………………………………….. 9
1.2. Thực trạng kháng kháng sinh tại bệnh viện …………………………………… 16
1. 3. Các phương pháp nghiên c ứ u, phân tích và đánh giá v ề s ử d ụng kháng sinh. … 20
1.3.1. Phương pháp nghiên cứu các chỉ số ……………………………………….. 20
1.3.2. Các phương pháp phân tích dữ liệu tổng hợp …………………………… 21
1.4. Vài nét về bệnh viện Quân y 354 …………………………………………………. 24
1.5. Tính cấp thiết và cần thiết của đề tài ……………………………………………. 25
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………. 27
2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu ………………………………… 27
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………… 27
2.1.2. Thời gian nghiên cứu ……………………………………………………………. 27
2.1.3. Địa điểm nghiên cứu …………………………………………………………….. 27
2.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………. 27
2.2.1. Biến số nghiên cứu……………………………………………………………….. 27
2.2.2. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………… 31
2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu…………………………………………………. 31
2.2.4. Mẫu nghiên cứu …………………………………………………………………… 32
2.2.5. Xử lý và phân tích số liệu ……………………………………………………… 35
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 40
3.1. Phân tích cơ cấu danh mục thuốc kháng sinh đã sử dụng tại bệnh viện
Quân y 354 năm 2017 ………………………………………………………………………. 40
3.1.1. Cơ cấu kháng sinh về số lượng và giá trị sử dụng trong năm 2017 40
3.1.2. Cơ cấu kháng sinh theo nhóm tác dụng dược lý ……………………….. 41
3.1.3. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc, xuất xứ …………………………….. 45
3.1.4. Cơ cấu kháng sinh theo đường dùng ………………………………………. 46
3.1.5. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn kinh phí ………………………………….. 46
3.1.6. Cơ cấu kháng sinh theo đối tượng điều trị ……………………………….. 47
3.1.7. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc tên của thuốc …………………….. 48
3.1.8. Liều DDD của thuốc kháng sinh ……………………………………………. 48
3.2. Phân tích thực trạng kê đơn thuốc kháng sinh cephalosporin thế hệ 3
trong điều trị nội trú tại Bệnh viện Quân y 354 năm 2017 …………………….. 50
3.2.1. Cơ cấu về đối tượng trong bệnh án. ………………………………………… 50
3.2.2. Cơ cấu về khối điều trị theo bệnh án ………………………………………. 50
3.2.3. Cơ cấu về chỉ định phẫu thuật trong bệnh án …………………………… 51
3.2.4. Cơ cấu về biên bản hội chẩn ………………………………………………….. 52
3.2.5. Thực hiện qui đị nh đánh số thứ tự ngày dùngkháng sinh trong BA …… 53
3.2.6. Cơ cấu về việc sử dụng kháng sinh đồ trong bệnh án ……………….. 54
3.2.7. Cơ cấu đường dùng và ngày dùng của thuốc kháng sinh cephalosporin
thế hệ 3 ………………………………………………………………………………………… 54
3.2.8. Cơ cấu chuyển đường dùng của thuốc kháng sinh ……………………. 55
3.2.9. Phản ứng có hại của thuốc …………………………………………………….. 57
3.2.10. Khuyến cáo đưa liều của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ……. 57
3.2.11. Khoảng cách đưa liều của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ….. 59
3.2.12. Cơ cấu về ngày điều trị của kháng sinh …………………………………. 60
3.2.13. Tần suất lượt sử dụng của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ….. 62
3.2.14. Cơ cấu chi phí thuốc trong điều trị ……………………………………….. 63
3.2.15. Cách sử dụng cephalosporin thế hệ 3 trong bệnh án ……………….. 68
3.2.16. Phối hợp kháng sinh ……………………………………………………………. 68
3.2.17. Thay đổi kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ………………………….. 70
3.2.18. Tương tác thuốc kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ……………….. 72
Chƣơng 4: BÀN LUẬN ……………………………………………………………………… 74
4.1. Cơ cấu danh mục thuốc kháng sinh đã sử dụng tại bệnh viện quân y
năm 2017 ………………………………………………………………………………………… 74
4.1.1. Cơ cấu kháng sinh về số lượng và giá trị sử dụng trong năm 2017 74
4.1.2. Cơ cấu kháng sinh theo nhóm tác dụng dược lý ………………………. 74
4.1.3. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc, xuất xứ …………………………….. 76
4.1.4. Cơ cấu kháng sinh theo đường dùng ………………………………………. 77
4.1.5. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn kinh phí ………………………………….. 77
4.1.6. Cơ cấu kháng sinh theo đối tượng điều trị ……………………………….. 77
4.1.7. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc tên của thuốc …………………….. 78
4.1.8. Liều DDD của thuốc kháng sinh ……………………………………………. 78
4.2. Phân tích thực trạng kê đơn thuốc kháng sinh cephalosporin thế hệ 3
trong điều trị nội trú tại Bệnh viện quân y 354 năm 2017. …………………….. 79
4.2.1. Cơ cấu về đối tượng trong bệnh án. ……………………………………….. 79
4.2.2. Cơ cấu về khối điều trị theo bệnh án ………………………………………. 79
4.2.3. Cơ cấu về chỉ định phẫu thuật trong bệnh án …………………………… 79
4.2.4. Cơ cấu về biên bản hội chẩn ………………………………………………….. 80
4.2.5. Cơ cấu về việc đánh số thứ tự ngày dùng kháng sinh trong bệnh án … 80
4.2.6. Cơ cấu về việc sử dụng kháng sinh đồ trong bệnh án ……………….. 81
4.2.7. Cơ cấu đường dùng của thuốc kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 81
4.2.8. Cơ cấu chuyển đường dùng của thuốc kháng sinh ……………………. 81
4.2.9. Phản ứng có hại của thuốc …………………………………………………….. 82
4.2.10. Khuyến cáo đưa liều, khoảng cách đưa liều của kháng sinh C3G 82
4.2.11. Cơ cấu về ngày điều trị của kháng sinh …………………………………. 83
4.2.12. Tần suất lượt sử dụng của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ….. 84
4.2.13. Cơ cấu chi phí thuốc trong điều trị ……………………………………….. 84
4.2.14. Cách sử dụng và thay đổi kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 …… 84
4.2.15. Phối hợp và tương tác thuốc kháng sinh C3G trong bệnh án ……. 85
4.3. Hạn chế của đề tài ……………………………………………………………………… 86
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 87
KIẾN NGHỊ ……………………………………………………………………………………… 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤc
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Tóm tắt một số nghiên cứu về sử dụng kháng sinh và kháng sinh
cephalosporin thế hệ 3 trên thế giới …………………………………… 11
Bảng 1.2: Tóm tắt tình hình sử dụng kháng sinh tại một số bệnh viện ở
Việt Nam ……………………………………………………………………….. 13
Bảng 2.3: Cơ cấu danh mục thuốc kháng sinh sử dụng tại Bệnh viện Quân
y 354 năm 2017 ………………………………………………………………. 28
Bảng 2.4: Các chỉ số phân tích thực trạng kê đơn cephalosporin thế hệ 3 29
Bảng 2.5: Tỷ lệ hồ sơ bệnh án theo mã Bệnh ICD 10 …………………………. 34
Bả ng 3. 6: Cơ c ấ u v ề s ố lư ợ ng và giá tr ị s ử d ụ ng c ủ a thu ố c kháng sinh năm 2 017 .. 40
Bả ng 3. 7: Cơ cấu về s ố lư ợng và giá tr ị c ủa các nhóm kháng sinh năm 2017 … 41
Bảng 3.8: Cơ cấu về số lượng và giá trị sử dụng của nhóm beta- lactam và
các phân nhóm khác. ……………………………………………………….. 42
Bảng 3.9: Cơ cấu số lượng giá trị sử dụng của phân nhóm cephalosporin
thế hệ 3 ………………………………………………………………………….. 43
Bảng 3.10: Cơ cấu sử dụng và giá trị của thuốc nhóm C3G ………………….. 44
Bảng 3.11: Cơ cấu kháng sinh về số lượng và giá trị sử dụng theo nguồn
gốc xuất xứ …………………………………………………………………….. 45
Bảng 3.12: Cơ cấu kháng sinh về số lượng và giá trị theo đường dùng ….. 46
Bảng 3.13: Cơ cấu kháng sinh về số lượng và giá trị theo nguồn kinh phí 46
Bảng 3.14: Cơ cấu kháng sinh về đối tượng điều trị …………………………….. 47
Bảng 3.15: Cơ cấu kháng sinh về số lư ợng và giá tr ị sử dụng theo tên thu ốc … 48
Bảng 3.16: Kết quả DDD/ 100 giường- ngày của phân nhóm kháng sinh .. 48
Bảng 3.17: DDD của kháng sinh nhóm beta-lactam …………………………….. 49
Bảng 3.18: Cơ cấu về đối tượng trong bệnh án ……………………………………. 50
Bảng 3.19: Cơ cấu về khối điều trị …………………………………………………….. 50
Bảng 3.20: Cơ cấu về khoa điều trị ……………………………………………………. 51
Bảng 3.21: Cơ cấu về chỉ định phẫu thuật …………………………………………… 51
Bảng 3.22: Cơ cấu về biên bản hội chẩn …………………………………………….. 52
Bảng 3.23: Tình hình sử dụng biên bả n hội ch ẩ n c ủa kháng sinh cepha losporin
thế hệ 3 ………………………………………………………………………….. 52
Bảng 3.24: Tỷ lệ bệnh án có đánh số thứ tự ngày dùng kháng sinh ………… 53
Bảng 3.25: Cơ cấu về việc đánh số thứ tự ngày dùng kháng sinh ………….. 53
Bảng 3.26: Cơ cấu về việc sử dụng kháng sinh đồ ……………………………….. 54
Bảng 3.27: Cơ cấu về đường dùng của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 54
Bảng 3.28: Cơ cấu về chuyển đường dùng của thuốc kháng sinh…………… 55
Bảng 3.29: Cơ cấu về cách chuyển đường dùng của thuốc kháng sinh …… 55
Bảng 3.30: Tần suất chuyển đường dùng tiêm sang uống của kháng sinh . 56
Bảng 3.31: Tần suất chuyển đường dùng uống sang tiêm của kháng sinh . 56
Bảng 3.32: Biểu hiện phản ứng có hại của thuốc. ………………………………… 57
Bảng 3.33: Cơ cấu về khuyến cáo đưa liều của kháng sinh cephalosporin
thế hệ 3 ………………………………………………………………………….. 57
Bảng 3.34: Đánh giá liều dùng của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ….. 58
Bảng 3.35: Cơ cấu về đối tượng sử dụng cephalosporin thế hệ 3 sai liều
khuyến cáo …………………………………………………………………….. 59
Bảng 3.36: Cơ cấu về khoản cách đưa liều của kháng sinh cephalosporin
thế hệ 3 ………………………………………………………………………….. 59
Bảng 3.37: Cơ cấu về ngày điều trị của kháng sinh ……………………………… 60
Bảng 3.38: Cơ cấu ngày điều trị của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 và
tỷ lệ ……………………………………………………………………………….. 61
Bảng 3.39: Phân bố tần suất sử dụng của các cephalosporin thế hệ 3 …….. 62
Bảng 3.40: Chi phí thuốc trong điều trị ………………………………………………. 64
Bảng 3.41: Tỷ lệ giá trị sử dụng của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 với
thuốc trong bệnh án …………………………………………………………. 66
Bảng 3.42: Giá trị sử dụng của kháng sinh cephalosporin thế hệ 3với kháng
sinh đã sử dụng……………………………………………………………….. 67
Bả ng 3.43: Tỷ l ệ ch ỉ sử dụng kháng sinh cepha losporin th ế hệ 3 trong bệ nh án . 68
Bảng 3.44: Tỷ lệ sử dụng kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 từ đầu ………. 68
Bảng 3.45: Số thuốc kháng sinh được kê trong 1 đợt điều trị ………………… 68
Bảng 3.46: Tỷ lệ phối hợp cephalosporin thế hệ 3 với kháng sinh khác …. 69
Bảng 3.47: Tỷ lệ phối hợp cephalosporin thế hệ 3 hay gặp …………………… 70
Bảng 3.48: Tỷ lệ thay đổi kháng sinh cephalosporin thế hệ 3 ……………….. 70
Bảng 3.49: Tần suất thay thế của các thuốc kháng sinh ………………………… 71
Bảng 3.50: Tỷ lệ tương tác thuốc cephalosporin thế hệ 3 ……………………… 72
Bảng 3.51: Tỷ lệ từng thuốc cephalosporin thế hệ 3 có tương tác …………..