Phân tích tình hình sử dụng thuốc và tuân thủ điều trị đái tháo đường týp 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Quân y 175 năm 2021

Luận văn dược sĩ chuyên khoa I Phân tích tình hình sử dụng thuốc và tuân thủ điều trị đái tháo đường týp 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Quân y 175 năm 2021.Đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh rối loạn chuyển hóa, có đặc điểm tăng glucose huyết mạn tính do khiếm khuyết về tiết insulin, về tác động của insulin, hoặc cả hai [4]. Hiện nay ĐTĐ đang là một trong những bệnh không lây nhiễm gia tăng nhanh tại Việt Nam và là vấn đề y tế toàn cầu cấp bách. Bệnh có ảnh hưởng lớn đến kinh tế, xã hội và đang là vấn đề được tất cả các quốc gia trên thế giới quan tâm. Trong các loại ĐTĐ thì ĐTĐ týp 2 chiếm tỷ lệ khoảng 90 – 95% tổng số người mắc bệnh. ĐTĐ týp 2 cũng có tốc độ phát triển rất nhanh, tỷ lệ bệnh nhân ĐTĐ týp 2 cứ trong vòng 15 năm lại tăng lên gấp đôi [16].

Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), năm 2019 toàn thế giới có 463 triệu người (trong độ tuổi 20-79) bị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), dự kiến sẽ đạt 578 triệu người vào năm 2030 và 700 triệu người vào năm 2045. Ước tính hơn 4 triệu người trong độ tuổi từ 20-79 đã tử vong vì các nguyên nhân liên quan đến ĐTĐ trong năm 2019. Bên cạnh đó, cùng với việc tăng sử dụng thực phẩm không thích hợp, bệnh ĐTĐ týp 2 đang có xu hướng tăng ở cả trẻ em, trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng. Bệnh ĐTĐ gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm, là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tim mạch, mù lòa, suy thận, và cắt cụt chi. Đáng lưu ý, có tới 70% trường hợp ĐTĐ týp 2 có thể dự phòng hoặc làm chậm xuất hiện bệnh bằng tuân thủ lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý và tăng cường luyện tập thể dục[4], [26] .
Việt Nam, năm 2019 có tỷ lệ 6% dân số người trưởng thành mắc ĐTĐ [26]. Cùng với sự phát triển nhanh chóng của xã hội, đời sống vật chất ngày càng được nâng cao, ĐTĐ có xu hướng ngày càng tăng mạnh trong những năm gần đây. ĐTĐ là bệnh mạn tính, bệnh nhân phải dùng thuốc suốt đời và đa số bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường được điều trị ngoại trú bằng dùng thuốc kết hợp với chế độ luyện tập và ăn uống. Do đó hiệu quả điều trị phụ thuộc rất nhiều vào mức độ tuân thủ điều trị của người bệnh. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ2 của khoa học kĩ thuật và của Y học, thuốc điều trị ĐTĐ ngày càng phong phú, đa dạng về hoạt chất, dạng bào chế, bao bì và giá cả. Vì vậy, quá trình điều trị ĐTĐ có nhiều thuận lợi nhưng cũng có không ít khó khăn, thách thức trong việc lựa chọn, tuân thủ điều trị và sử dụng thuốc một cách đảm bảo an toàn, hiệu quả, hợp lý và kinh tế.
Bệnh viện Quân y 175 – BQP là Bệnh viện đa khoa tuyến cuối thuộc hệ thống BV Quân y của BQP, trực thuộc quản lý của Bộ Quốc Phòng, với quy mô thiết kế 1500 giường bệnh gồm 66 khoa, phòng, ban chức năng. Đối tượng phục vụ của BV là khám chữa bệnh cho các Quân nhân tại ngũ, và gia đình quân nhân, cán bộ hưu trí trong và ngoài Quân đội, nhân dân thuộc các tỉnh phía nam. Mỗi ngày, bệnh viện điều trị từ 2.000 – 2.400 bệnh nhân ngoại trú trong đó số lượng bệnh nhân ĐTĐ rất đông. Hiện nay, khoa khám bệnh của bệnh viện đang quản lý trên hệ thống phần mềm và theo dõi việc điều trị ngoại trú của một lượng lớn bệnh nhân ĐTĐ theo chương trình quản lý ĐTĐ quốc gia, trong đó chủ yếu là ĐTĐ týp 2. Tuy nhiên, những phân tích về việc lựa chọn và phối hợp thuốc trong điều trị đái tháo đường týp 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại bệnh viện vẫn chưa có một nghiên cứu nào được thực hiện.
Vì vậy, tôi tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu: “Phân tích tình hình sử dụng thuốc và tuân thủ điều trị đái tháo đường týp 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Quân y 175 năm 2021” với hai mục tiêu như sau:
1. Phân tích thực trạng lựa chọn và phối hợp thuốc ĐTĐ týp 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Quân y 175
2. Phân tích mức độ tuân thủ và yếu tố ảnh hưởng đến điều trị của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
Kết quả của đề tài sẽ giúp đưa ra các biện pháp nhằm mục đích nâng cao hiệu quả điều trị trên bệnh nhân ĐTĐ týp 2 tại khoa khám bệnh – Bệnh viện Quân y 175

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC HÌNH VẼ & ĐỒ THỊ
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………..1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN………………………………………………………………… 3
1.1. TỔNG QUAN VỀ BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG …………………………….. 3
1.1.1. Định nghĩa và phân loại ………………………………………………………… 3
1.1.2. Dịch tễ học ………………………………………………………………………….. 3
1.1.3. Cơ chế bệnh sinh của ĐTĐ týp 2 ……………………………………………. 4
1.1.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ týp 2 …………………………………………… 4
1.1.5. Biến chứng ………………………………………………………………………….. 5
1.2. TỔNG QUAN VỀ ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2 ……………… 6
1.2.1. Mục tiêu điều trị…………………………………………………………………… 6
1.2.2. Phương pháp điều trị …………………………………………………………….. 7
1.2.3. Phòng ngừa và kiểm soát biến chứng mạn tính ………………………… 9
1.2.4. Các thuốc điều trị ĐTĐ týp 2……………………………………………….. 10
1.2.5. Insulin……………………………………………………………………………….. 16
1.3. TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ Ở BỆNH NHÂN ĐTĐ TÝP 2 …………………… 17
1.3.1. Tuân thủ điều trị …………………………………………………………………. 18
1.3.2. Phương pháp đánh giá mức độ tuân thủ điều trị trên bệnh nhân
ĐTĐ týp 2…………………………………………………………………………………… 20
1.4. THỰC TRẠNG TUÂN THỦ SỬ DỤNG THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ
ĐTĐ TÝP 2…………………………………………………………………………………….. 22
1.4.1. Thực trạng tuân thủ sử dụng thuốc trên thế giới……………………… 22
1.4.2. Thực trạng tuân thủ sử dụng thuốc tại Việt Nam…………………….. 23
1.5. VÀI NÉT VỀ BỆNH VIỆN VÀ KHOA DƯỢC BỆNH VIỆN QUÂN Y
175 BỘ QUỐC PHÒNG…………………………………………………………………… 251.5.1. Chức năng, nhiệm vụ Bệnh viện Quân y 175 …………………………. 25
1.5.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức khoa Dược Bệnh viện Quân
y 175………………………………………………………………………………………….. 26
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 29
2.1. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ………….. 29
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………. 29
2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu…………………………………………. 29
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 29
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………….. 29
2.2.2. Biến số nghiên cứu……………………………………………………………… 29
2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu……………………………………………….. 31
2.2.4. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu …………………………………………………… 32
2.2.5. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu…………………………………. 34
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………. 39
3.1. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG LỰA CHỌN VÀ PHỐI HỢP THUỐC
ĐTĐ TÝP 2 TRÊN BỆNH NHÂN NGOẠI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN QUÂN
Y 175 …………………………………………………………………………………………….. 39
3.1.1. Danh mục thuốc điều trị đái tháo đường týp 2 gặp trong mẫu nghiên
cứu…………………………………………………………………………………………….. 39
3.1.2. Phân bố phác đồ điều trị đái tháo đường tại các thời điểm……….. 41
3.1.3. Phân tích sự thay đổi thuốc điều trị đái tháo đường thời điểm T0 46
3.1.4. Phân tích sử dụng thuốc điều trị ĐTĐ dạng uống theo mức lọc cầu
thận tại thời điểm T0…………………………………………………………………….. 47
3.1.5. Phân tích sử dụng thuốc theo BMI của bệnh nhân…………………… 48
3.1.6. Hiệu quả kiểm soát đường huyết của bệnh nhân …………………….. 49
3.1.7. Hiệu quả kiểm soát HbA1C của bệnh nhân ……………………………. 50
3.2. PHÂN TÍCH MỨC ĐỘ TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ TRÊN BỆNHNHÂN
TRONG MẪU NGHIÊN CỨU …………………………………………………………. 513.2.1. Đánh giá mức độ tuân thủ điều trị…………………………………………. 51
3.2.2. Tuân thủ điều trị của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu …………… 54
3.2.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ điều trị……………. 55
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN………………………………………………………………….. 57
4.1. VỀ THỰC TRẠNG LỰA CHỌN VÀ PHỐI HỢP THUỐC ĐTĐ TÝP 2
TRÊN BỆNH NHÂN NGOẠI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 175 ……. 57
4.1.1. Danh mục các thuốc điều trị ĐTĐ týp 2 trong nghiên cứu……….. 57
4.1.2. Các phác đồ điều trị được sử dụng trong mẫu nghiên cứu ……….. 59
4.1.3. Tỷ lệ đổi phác đồ………………………………………………………………… 60
4.1.4. Sử dụng thuốc điều trị ĐTĐ dạng uống theo mức lọc cầu thận … 60
4.1.5. Sử dụng thuốc theo BMI của bệnh nhân………………………………… 62
4.1.6. Hiệu quả kiểm soát đường huyết của bệnh nhân …………………….. 63
4.1.7. Hiệu quả kiểm soát HbA1C của bệnh nhân ……………………………. 63
4.2. VỀ MỨC ĐỘ TUÂN THỦ VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ TRÊN BỆNH NHÂN TRONG MẪU NGHIÊN
CỨU ……………………………………………………………………………………………… 64
4.2.1. Tuân thủ điều trị của BN trong mẫu nghiên cứu……………………… 64
4.2.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ điều trị của bệnh
nhân nghiên cứu ………………………………………………………………………….. 65
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………….………………………………66
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ…………………………………………………….. 5
Bảng 1.2. Mục tiêu điều trị cho bệnh nhân đái tháo đường ở người trưởng
thành, không có thai ……………………………………………………………………………… 6
Bảng 1.3. Mục tiêu điều trị đái tháo đường ở người cao tuổi……………………… 7
Bảng 1.4. Tóm tắt ưu, nhược điểm của các thuốc viên hạ glucose máu đường
uống và thuốc tiêm không thuộc nhóm insulin……………………………………….. 11
Bảng 1.5. Lựa chọn thang đánh giá theo bệnh………………………………………… 22
Bảng 1.6. Một số nghiên cứu về tuân thủ sử dụng thuốc ĐTĐ týp 2 …………. 24
Bảng 1.7. Trình độ chuyên môn của cán bộ khoa Dược…………………………… 26
Bảng 2.8. Biến số trong các nghiên cứu ………………………………………………… 29
Bảng 2.9. Các bước tiến hành thu thập số liệu………………………………………… 32
Bảng 2.10. Chỉ tiêu đánh giá glucose máu lúc đói, HbA1C, huyết áp, lipid
máu …………………………………………………………………………………………………… 35
Bảng 2.11. Phân loại thừa cân và béo phì khuyến nghị cho các nước châu Á.
…………………………………………………………………………………………………………. 36
Bảng 2.12. Các giai đoạn của bệnh thận mạn …………………………………………. 36
Bảng 2.13. Liều khuyến cáo sử dụng Metformin ……………………………………. 37
Bảng 2.14. Thang điểm đánh giá mức độ tuân thủ của bệnh nhân…………….. 38
Bảng 2.15. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ tuân thủ của bệnh nhân ……………… 38
Bảng 3.16. Danh mục các thuốc điều trị đái tháo đường týp 2 sử dụng……… 39
Bảng 3.17. Các phác đồ điều trị ĐTĐ týp 2 sử dụng trong mẫu nghiên cứu . 42
Bảng 3.18. Thay đổi phác đồ điều trị ĐTĐ tại thời điểm T0 ……………………. 46
Bảng 3.19. Phân tích sử dụng Metformin theo độ lọc cầu thận…………………. 48
Bảng 3.20. Phân tích sử dụng thuốc theo BMI của bệnh nhân………………….. 49
Bảng 3.21. Nồng độ glucose máu lúc đói tại các thời điểm khảo sát ………… 49
Bảng 3.22. Sự thay đổi HbA1C tại các thời điểm khảo sát ……………………… 50
Bảng 3.23. Đánh giá mức độ tuân thủ điều trị ………………………………………… 52Bảng 3.24. Mức độ tuân thủ sử dụng thuốc……………………………………………. 54
Bảng 3.25. Kết quả phân tích hồi quy logistic đa biến các yếu tố ảnh hưởng
tới mức độ tuân thủ điều trị của bệnh nhân ĐTĐ týp 2 …………………………….