Phân tích vàphát hiện 10 trường hợp đột biến gen Dystrophin ở 33 bệnh nhân Việt Nam được chẩn đoán Duchenne và Becker

Bệnh Duchenne muscular dystrophy (DMD) và Becker muscular dystrophy (BMD) làmột dạng bệnh cơ-thần kinh có tính di truyền phổ biến nhất với tần xuất là1/3500 trẻ trai sau đẻ. Nguyên nhân gây bệnh làdo những khiếm khuyết của gen Dystrophin nằm trên NST X ở vị trí Xp21. Gen Dystrophin có 2.6 triệu cặp bazơ vàlàgen dài nhất của ng-ời nh-ng chỉ có 0.5% số bazơ (13973 bp) bao gồm 79 exon cho sản phẩm protein. Sự phiên mã của gen dystrophin đ-ợc kiểm soát bởi 8 promoter [3, 10]. Sản phẩm làmột phân tử protein dài 3685 axit amin có trọng l-ợng phân tử là427kDa. Protein dystrophin có vai trò liên kết các đĩa Z của đốt cơ (sarcomer) với màng bao cơ (sarcolemm) [10]. Do đó, dystrophin có vai trò rất quan trọng trong cơ chế ổn định của tế bào cơ trong suốt quá trình co cơ. Nếu đột biến gen, dystrophin không đ-ợc tổng hợp đầy đủ dẫn đến các tế bào cơ vân bị teo nhỏ, thoái hoá, màng tế bào bị xé rách khi co cơ, làm ảnh h-ởng đến chức năng vận động của bệnh nhân. Có khoảng 60% bệnh nhân
DMD bị đột biến xoá đoạn. Các đột biến xoá đoạn có thể xảy ra ở vị trí bất kỳ trên gen nh-ng chủ yếu tập trung ở 2 vùng hotspot (làvùng dễ xảy ra các đột biến xoá đoạn vàđột điểm trên gen dystrophin). Dovậy, đầu tiên thì ng-ời ta sẽ sàng lọc 22/79 exon. Và với 22 exon này đã cho phép phát hiện đ-ợc 98% tr-ờng hợp xoá đoạn. 2/3 trong các tr-ờng hợp này có thể xác định bị dịch khung đọc (ở DMD) hay không dịch khung (ở BMD). Còn 1/3 tr-ờng hợp còn lại phải xét đến các exon khác. Nếu đột biến xóa đoạn không xảy ra thì có thể xảy ra đột biến điểm hoặc các dạng đột biến khác nh- chèn đoạn (insertion), lặp đoạn (duplication)…. Để xác định đ-ợc chính xác thì cần phải đọc trình tự hoặc nghiên cứu ở mức độ mARN .
Nói chung, hiện nay ch-a có ph-ơng pháp điều trị có hiệu quả cho DMD vàBMD, mặc dù liệu pháp gen cũng đã đ-ợc nghiên cứu vàthử nghiệm trên cả động vật vàthử trực tiếp trên cả ng-ời nh-ng ch-a có kết quả rõ rệt [4,7,8].  ởViệt Nam, việc ứng dụng các kĩ thuật di truyền phân tử trong chuẩn đoán DMD/BMD còn rất hạn chế. Việc chuẩn đoán bệnh vẫn chủ yếu dựa vào lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa, ghi điện cơ,… do đó không thể phát hiện đ-ợc những đột biến mất đoạn nào của gen dystrophin th-ờng gặp ở n-ớc ta làm cơ sở cho việc chuẩn đoán tr-ớc sinh. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài này vớimục tiêu:
Xác định đột biến xoá đoạn các exon của gen Dystrophin của bệnh nhân DMD vàBMD của Việt
Nam bằng kỹ thuật PCR. Chúng tôi xin trình bày kết quả phân tích 33 bệnh nhân DMD vàBMD của Việt Nam bằng kỹ thuật PCR để tìm đột biến xoá đoạn các exon của gen Dystrophin

Bệnh DMD và BMD là bệnh di truyền lặn liên kết giâi tính, do đột biến trên gen dystrophin gây nên. Đột biến phô biến nhất là đột biến xóa đoạn, các đột biến mất đoạn này phân bố ngẫu nhiên suốt chiều dài gen nh-ng chủ yếu tập trung ở một số exon. Muc tiêu: Xác định đột biến xoá đoạn các exon của gen Dystrophin của bệnh nhân DMD và BMD của Việt Nam bang kỹ thuật PCR. Đôi t-ơng và ph-ơng pháp: phân tích ADN của 33 bệnh nhân Việt Nam đ-Ợc chuân đoán lâm sàng là DMD/BMD b»ng ph-ơng pháp PCR sử dụng 22 cặp mồi đê nhân 22 exon. Xác định các exon bị xoá đoạn b»ng điện di sản phâm PCR. Kết quả: Chúng tôi đã phát hiện đột biến xóa đoạn ở 10 tr-êng hỢp. Tất cả các tr-êng hỢp bị đột biến đều làm lệch khung đọc và gây ra triệu chứng nặng của bệnh. Các tỉ lệ này phù hỢp vâi các kết quả nghiên cứu tr-âc đó. Kết luân: chân đoán DMD b»ng PCR sẽ là một ph-ơng pháp chân đoán nhanh, chính xác và đơn giản, và phù hỢp vâi điều kiện thực tế của Việt Nam hiện nay.