Phân tích việc sử dụng kháng sinh nhóm quinolon trong điều trị viêm phổi cộng đồng bệnh viện Phổi Bắc Ninh năm 2018

Phân tích việc sử dụng kháng sinh nhóm quinolon trong điều trị viêm phổi cộng đồng bệnh viện Phổi Bắc Ninh năm 2018.Từ những năm đầu thế kỷ 20, kháng sinh đã được đưa vào sử dụng, nhưng đến nay, việc sử dụng kháng sinh hợp lý vẫn đang là một thách thức lớn của toàn thế giới, thuật ngữ “đề kháng kháng sinh” đã trở lên quen thuộc trong điều trị nhiễm khuẩn. Nhiều nghiên cứu tiến hành trên thế giới và Việt Nam cho thấy đã xuất hiện nhiều loại vi khuẩn kháng thuốc và tỷ lệ kháng đang tăng dần theo thời gian. Do đó, sử dụng kháng sinh hợp lý đã và đang là mối quan tâm lớn của ngành Y tế nước ta. Viêm phổi là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới nhập viện do nhiễm khuẩn và trên thực tế không tìm được tác nhân gây bệnh trong hầu hết các trường hợp viêm phổi.
Do đó việc điều trị viêm phổi là điều trị theo kinh nghiệm [4]. Việc phân tích đánh giá thực trạng sử dụng kháng sinh đóng vai trò trong việc xây dựng và thực hiện tốt chương trình quản lý sử dụng kháng sinh tại bệnh viện cũng như trong cộng đồng, đặc biệt là nâng cao hiệu quả điều trị viêm phổi cộng đồng.

Bệnh viện Phổi Bắc Ninh là bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh hạng II, trực thuộc Sở Y tế Bắc Ninh, thường xuyên tiếp nhận bệnh nhân nhiễm khuẩn đường hô hấp trong đó chủ yếu là viêm phổi. Theo báo cáo sử dụng kháng sinh năm 2018, kháng sinh nhóm Quinolon chiếm trên 43% giá trị thành tiền sử dụng [12]. Do vậy, nhằm nâng cao chất lượng điều trị, sử dụng kháng sinh an toàn, hiệu quả, hợp lý chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Phân tích việc sử dụng kháng sinh nhóm quinolon trong điều trị viêm phổi cộng đồng bệnh viện Phổi Bắc Ninh năm 2018” với hai mục tiêu:
1. Khảo sát thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng tại bệnh viện Phổi Bắc Ninh năm 2018.
2. Phân tích tính phù hợp của việc sử dụng kháng sinh nhóm quinolon trong điều trị viêm phổi cộng đồng theo Hướng dẫn sử dụng kháng sinh của BYT năm 2015

MỤC LỤC
DANH MỤC KÍ HIỆU VÀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………………….. 1
Chương 1: TỔNG QUAN………………………………………………………………………2
1.1 ĐẠI CƯƠNG VỀ BỆNH VIÊM PHỔI MẮC PHẢI TẠI CỘNG ĐỒNG
……………………………………………………………………………………………………………. 2
1.1.1 Định nghĩa……………………………………………………………………………………. 2
1.1.2 Dịch tễ học…………………………………………………………………………………… 2
1.1.3 Nguyên nhân gây bệnh và các yếu tố thuận lợi…………………………………. 3
1.1.4 Cơ chế bệnh sinh…………………………………………………………………………. 4
1.1.5 Triệu chứng và chẩn đoán viêm phổi mắc phải cộng đồng…………………. 5
1.1.6 Đánh giá mức độ nặng…………………………………………………………………… 8
1.2 NGUY CƠ KHÁNG THUỐCTRONG BỆNH VIÊM PHỔI………………… 10
1.3 ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI…………………………………………………………………… 11
1.3.1 Nguyên tắc điều trị viêm phổi…………………………………………………………. 11
1.3.2 Nguyên tắc điều trị bằng kháng sinh……………………………………………….. 11
1.3.3 Cơ sở để lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng………. 13
1.3.4 Một số hướng dẫn lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng
đồng tại Việt Nam…………………………………………………………………………………. 14
1.4 TÌNH HÌNH KHÁNG KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN GÂY VIÊM
PHỔI MẮC PHẢI CỘNG ĐỒNG…………………………………………………………… 20
1.4.1 Tình hình đề kháng kháng sinh trên thế giới…………………………………….. 20
1.4.2 Tình hình đề kháng kháng sinh ở Việt Nam……………………………………… 21
1.5 GIỚI THIỆU VỀ BỆNH VIỆN PHỔI BẮC NINH………………………………..22
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………………24
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU……………………………………………………………24
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………………………………………………….24
2.2.1 Biến số nghiên cứu………………………………………………………………………….24
2.2.2 Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………………………252.2.3 Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………………….25
2.2.4 Cỡ mẫu nghiên cứu…………………………………………………………………………26
2.2.5 Một số tiêu chuẩn được sử dụng để phân tích kết quả………………………….26
2.2.6 Xử lý và phân tích số liệu………………………………………………………………..29
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………………30
3.1 ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ BỆNH NHÂN VIÊM PHỔI TRONG MẪU
NGHIÊN CỨU……………………………………………………………………………………….30
3.1.1 Đặc điểm về lứa tuổi và giới tính trong bệnh viêm phổi……………………….30
3.1.2 Đặc điểm mức độ nặng của VPMPCĐ……………………………………………… 30
3.1.3 Đặc điểm chức năng thận của bệnh nhân……………………………………………31
3.1.4 Đặc điểm bệnh lý mắc kèm và yếu tố nguy cơ……………………………………31
3.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI
……………………………………………………………………………………………………………..32
3.2.1 Một số đặc điểm về sử dụng kháng sinh…………………………………………… 32
3.2.2 Tỷ lệ các kháng sinh được kê trong bệnh án……………………………………… 33
3.2.3 Các phác đồ điều trị ban đầu…………………………………………………………… 35
3.2.4 Các phác đồ thay thế trong quá trình điều trị…………………………………….. 38
3.2.5 Độ dài đợt điều trị và sử dụng kháng sinh………………………………………… 40
3.2.6 Kết quả điều trị……………………………………………………………………………….41
3.2.7 Các ADE được ghi nhận trong quá trình điều trị………………………………. 42
3.3. ĐÁNH GIÁ TÍNH PHÙ HỢP CỦA VIỆC SỬ DỤNG KHÁNG SINH NHÓM
QUINOLON TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI MẮC PHẢI CỘNG ĐỒNG…………..42
3.3.1 Phân tích lựa chọn kháng sinh nhóm fluoroquinolon trong phác đồ điều
trị ban đầu theo kinh nghiệm…………………………………………………………………… 42
3.3.2 Phân tích lựa chọn kháng sinh nhóm fluoroquinolon trong phác đồ điều
trị thay thế………………………………………………………………………………………………44
3.3.3 Phân tích về liều dùng kháng sinh nhóm quinolon……………………………….45
3.3.4 Phân tích tính hợp lý trong nhịp đưa thuốc……………………………………….. 47
Chương 4. BÀN LUẬN………………………………………………………………………… 484.1 ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH NHÂN TRONG MẪU NGHIÊN CỨU…………. 48
4.1.1 Về đặc điểm của lứa tuổi và giới tính trong bệnh viêm phổi……………….. 48
4.1.2 Đặc điểm mức độ nặng của bệnh VPMPCĐ trong mẫu nghiên cứu……… 48
4.1.3 Đặc điểm chức năng thận của bệnh nhân………………………………………….. 49
4.1.4 Đặc điểm bệnh lý mắc kèm và các yếu tố nguy cơ………………………………49
4.2 ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG KHÁNG SINH……………………………………………….49
4.2.1 Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện……………….. 49
4.2.2 Các kháng sinh đã sử dụng điều trị viêm phổi cộng đồng tại bệnh viện
……………………………………………………………………………………………………………..50
4.2.3 Các phác đồ điều trị ban đầu…………………………………………………………… 52
4.2.4 Các phác đồ thay đổi trong quá trình điều trị……………………………………. 54
4.2.5 Độ dài đợt điều trị bằng kháng sinh và kết quả điều trị………………………. 54
4.3 BÀN LUẬN VỀ TÍNH PHÙ HỢP TRONG VIỆC SỬ DỤNG KHÁNG
SINH NHÓM QUINOLON TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI……………………..55
4.3.1 Phân tích phác đồ ban đầu kháng sinh nhóm Quinolon trong điều trị viêm
phổi so với Hướng dẫn…………………………………………………………………………… 55
4.3.2 Phân tích phác đồ thay thế lựa chọn kháng sinh nhóm Quinolon trong điều
trị viêm phổi so với Hướng dẫn………………………………………………………………..56
4.3.3 Phân tích liều dùng kháng sinh nhóm Quinolon………………………………… 56
4.3.4 Phân tich nhịp đưa thuốc………………………………………………………………… 57
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………………………..58
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phụ lục 1. Phiếu thu thập thông tin bệnh nhân
Phụ lục 2. Danh sách bệnh án nghiên cứu
Phụ lục 3. Các phác đồ kháng sinh được khuyến cáo điều trị VPMPCĐ theo
kinh nghiệm
Phụ lục 4. Danh mục kháng sinh nhóm Quinolon sử dụng tại bệnh viện
Phụ lục 5. Danh mục kháng sinh sử dụng tại bệnh viện (theo mã ATC

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1 Nguyên nhân phổ biến nhất của VPMPCĐ……………………… 3
Bảng 1.2 Thang điểm CURB65…………………………………………………… 9
Bảng 1.3
Giá trị điểm CURB-65 trong tiên lượng tử vong và điều
trị………………………………………………………………………………..
10
Bảng 1.4 Các phác đồ kháng sinh kinh nghiệm……………………………… 16
Bảng 1.5 Các dấu hiệu bình phục và chuyển kháng sinh uống…………. 18
Bảng 1.6 Lựa chọn kháng sinh theo tác nhân vi sinh đã xác định…….. 18
Bảng 1.7 Mô hình bệnh tật bệnh viện Phổi Bắc Ninh năm 2018………. 22
Bảng 1.8 Tình hình sử dụng kháng sinh tại bệnh viện Phổi Bắc Ninh năm 2018 23
Bảng 2.1 Phân loại mức độ suy thận dựa vào ClCr ………………………………. 27
Bảng 2.2
Liều dùng và nhịp đưa thuốc của kháng sinh nhóm Quinolon
đối với bệnh nhân không suy giảm chức năng thận……………….. 28
Bảng 2.3
Hiệu chỉnh liệu levofloxacin cho bệnh nhân suy giảm chức
năng thận…………………………………………………………………………….
29
Bảng 3.1 Tỷ lệ viêm phổi phân theo lứa tuổi và giới tính……………….. 30
Bảng 3.2 Tỷ lệ viêm phổi phân theo mức độ nặng của bệnh……………. 30
Bảng 3.3 Đặc điểm chức năng thận của bệnh nhân………………………… 31
Bảng 3.4 Tỷ lệ bệnh mắc kèm của mẫu nghiên cứu……………………….. 31
Bảng 3.5 Đặc điểm bệnh lý mắc kèm và yếu tố nguy cơ……………………. 32
Bảng 3.6 Tỷ lệ sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện…………………. 32
Bảng 3.7 Thời gian sử dụng kháng sinh của bệnh nhân………………….. 33
Bảng 3.8
Tỷ lệ các kháng sinh, nhóm kháng sinh được sử dụng trong
mẫu nghiên cứu…………………………………………………………… 35Bảng 3.9 Phác đồ điều trị khởi đầu trên bệnh nhân viêm phổi…………. 36
Bảng 3.10 Tỷ lệ phác đồ ban đầu sử dụng kháng sinh nhóm quinolon.. 37
Bảng 3.11
Tỷ lệ bệnh nhân được thay đổ phác đồ trong quá trình điều
trị………………………………………………………………………………..
38
Bảng 3.12 Các phác đồ thay đổi trong quá trình điều trị viêm phổi……. 38
Bảng 3.13 Lý do thay đổi phác đồ trong quá trình điều trị………………… 40
Bảng 3.14 Thời gian sử dụng kháng sinh tại bệnh viện…………………….. 41
Bảng 3.15 Kết quả điều trị bệnh viêm phổi…………………………………….. 41
Bảng 3.16
Tính phù hợp trong lựa chọn phác đồ kháng sinh nhóm
Quinolon……………………………………………………………………..
42
Bảng 3.17
Phác đồ ban đầu sử dụng kháng sinh nhóm quinolon phù
hợp với khuyến cáo……………………………………………………… 43
Bảng 3.18
Các phác đồ sử dụng kháng sinh nhốm quinolon không
nằm trong khuyến cáo………………………………………………….. 43
Bảng 3.19
Tính phù hợp trong lựa chọn phác đồ sử dụng kháng sinh
nhóm quinolon trong phác đồ thay thế……………………………. 44
Bảng 3.20
Phân tích liều dùng kháng sinh trên bệnh nhân không phải
hiệu chỉnh liều…………………………………………………………….. 45
Bảng 3.21
Phân tích liều dùng kháng sinh Levofloxacin trên bệnh
nhân suy giảm chức năng thận……………………………………….
46
Bảng 3.22
Phân tích nhịp đưa thuốc kháng sinh nhóm Quinolon tại bệnh
viện……………………………………………………………………………