PHÁT HIỆN NGƯỜI MANG GEN BỆNH THALASSEMIA BẰNG KỸ THUẬT GIẢI TRÌNH TỰ GEN SANGER

PHÁT HIỆN NGƯỜI MANG GEN BỆNH THALASSEMIA BẰNG KỸ THUẬT GIẢI TRÌNH TỰ GEN SANGER
Nguyễn Phan Long1, Lê Thị Phương2, Vương Vũ Việt Hà2,3, Phan Tuấn Nghĩa1, Trần Vân Khánh2,

b-thalassemia là một bệnh rối loạn di truyền lặn do đột biến gen HBB nằm trên cánh ngắn nhiễm sắc thể số 11 gây suy giảm tổng hợp chuỗi b-globin. Mỗi năm có khoảng 60.000 – 70.000 trẻ em sinh ra bị bệnh b-thalassemia trên toàn thế giới trong đó có Việt Nam. Trên 350 đột biến gây bệnh b-thalassemia đã được công bố. Phát hiện người lành mang đột biến gen HBB gây bệnh b-thalassemia có vai trò quan trọng trong tư vấn di truyền, chẩn đoán trước sinh và chẩn đoán tiền làm tổ nhằm giảm tỉ lệ trẻ sinh ra bị bệnh. Nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu “xác định các đột biến trên gen HBB ở những người có nguy cơ cao mang đột biến gen gây bệnh b-thalassemia bằng kỹ thuật giải trình tự gen Sanger”. Kết quả: xác định 10 đột biến gây bệnh bao gồm: CD26(HbE), CD17, CD41/42, CD95, CD35, CD71/72, IVS-I-1, -28, -88, IVS-II-654. Trong đó CD26(HbE) chiếm tỉ lệ cao nhất 38%; tiếp theo là CD17, CD41/42, -28, CD95 chiếm tỉ lệ lần lượt là 22%, 20%, 8%, 4%, các đột biến còn lại chiếm dưới 4%.

-thalassemia là một bệnh rối loạn di truyền do đột biến gen -globin (Haemoglobin subunit Beta – HBB) dài 1606bp nằm trên cánh ngắn NST số 11 gây suy giảm tổng hợp chuỗi -globin.1 Sự suy giảm này làm thay đổi quá trình sản xuất Haemoglobin (Hb) trong máu. Tuỳ vào mức độ chuỗi -globin suy giảm, bệnh được chia thành 2 trường hợp: 0 (không có chuỗi -globin được tổng hợp), + (-globin được tổng hợp ít). Có hơn 350 đột biến gây bệnh -thalassemia đã được tìm ra, trong đó đột biến phổ biến là thay
đổi 1 nucleotide, mất hoặc thêm oligonucleotide dẫn tới lệch khung.2 Ở Việt Nam, có 9 đột biến được phát hiện trong quần thể, đột biến phổ biến nhất là đột biến CD17, đột biến CD26(HbE), CD42, CD95.3 -thalassemia thường gặp nhất trong các bệnh ly haemoglobin thường gặp là - thalassemia, haemoglobin E và -thalassemia, trong đó tỉ lệ người mang gen bệnh thalassemia thay đổi tư 1,5 – 25%, tập trung hầu hết ở miền Bắc và miền Trung Việt Nam.4 Những người có kiểu gen dị hợp tử thường không có biểu hiện lâm sàng và chỉ được phát hiện thông qua xét nghiệm công thức máu. Việc người mang kiểu gen dị hợp tử kết hôn và sinh con là nguồn phát tán gen chủ yếu ra ngoài cộng đồng. Chính vì thế, việc xét nghiệm, phát hiện những người mang gen bệnh -thalassemia để tư vấn tiền hôn nhân và chẩn đoán trước sinh, chẩn đoán di truyền tiền làm tổ có vai trò rất quan trọng, làm giảm tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng.