Propofol

Hoạt chất: Propofol

Tên biệt dược: Propofol Injection BP (1% w/v) Nirfol 1%, Propofol – Lipuro 0.5% (5mg/ml), Propofol-Lipuro 1% (10mg/ml), Propofol 1% Fresenius, Propofol 1% Kabi.

Tìm hiểu chung

Tác dụng của thuốc propofol là gì?

Propofol có tác dụng làm chậm hoạt động của não và hệ thần kinh.

Propofol được sử dụng để khởi mê và duy trì mê để phẫu thuật hoặc thủ thuật y khoa khác cho người lớn và trẻ em trên 1 tháng tuổi. Thuốc cũng được sử dụng để an thần ở những bệnh nhân bệnh nặng trên 16 tuổi cần có một ống thở nối với một máy thở.

Thuốc còn được sử dụng để an thần trong các quy trình chẩn đoán và phẫu thuật, sử dụng đơn trị liệu hoặc phối hợp với các thuốc gây tê tại chỗ hoặc gây tê vùng cho người lớn và trẻ em trên 1 tháng tuổi.

Một số tác dụng khác của thuốc không được liệt kê trên nhãn thuốc đã được phê duyệt nhưng bác sĩ có thể chỉ định bạn dùng. Bạn chỉ sử dụng thuốc này để điều trị một số bệnh lý khác khi có chỉ định của bác sĩ.

Bạn nên dùng thuốc propofol như thế nào?

Nhân viên y tế sẽ tiêm propofol vào tĩnh mạch cho bạn tại bệnh viện hoặc cơ sở phẫu thuật. Bạn sẽ cảm thấy thư giãn và đi vào giấc ngủ rất nhanh sau khi được tiêm thuốc.

Tình trạng thở, huyết áp, nồng độ oxy, chức năng thận và các dấu hiệu quan trọng khác sẽ được theo dõi chặt chẽ trong khi bạn đang sử dụng thuốc này.

Bạn nên bảo quản thuốc propofol như thế nào?

Thuốc này chỉ được sử dụng bởi nhân viên y tế nên sẽ được bảo quản theo đúng quy định.

Liều dùng

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định dùng thuốc.

Thuốc propofol có những dạng và hàm lượng nào?

Thuốc được bào chế dưới dạng nhũ tương tiêm hoặc truyền tĩnh mạch với các hàm lượng sau đây:

• 0,2 g/ 20 ml
• 5 mg/ ml
• 10 mg/ ml
• 200 mg/ 20 ml.

Liều dùng thuốc propofol cho người lớn như thế nào?

Cần điều chỉnh liều lượng thuốc theo từng bệnh nhân, dựa trên đáp ứng của họ và các thuốc tiền mê đã sử dụng.

Liều dùng thông thường cho người lớn khởi mê

• Để gây mê cảm ứng cho người dưới 55 tuổi, người có chỉ số ASA độ III-IV, có suy giảm chức năng tim, dùng liều 20 mg tiêm mạch mỗi 10 giây. Tổng liều lượng có thể giảm đến mức tối thiểu 1 mg/ kg thể trọng.
• Để duy trì gây mê cho người dưới 55 tuổi, dò liều 20-40 mg mỗi 10 giây truyền tĩnh mạch theo đáp ứng của bệnh nhân cho đến khi có các dấu hiệu lâm sàng cho thấy họ bắt đầu mê. Phần lớn bệnh nhân ở tuổi này cần liều từ 1,5-2,5 mg/ kg thể trọng.
• Liều cao liên tục: 20-50 mg khi cần thiết.

Để gây mê tim cảm ứng, dùng 20 mg mỗi 10 giây cho đến khi liều có tác dụng (0,5-1,5 mg/kg). Liều tối đa đạt được là 15000 mcg/phút .

Liều duy trì mê: opioid thường được kết hợp với propofol để duy trì gây mê

• Dùng 100-150 mcg/kg/phút (nếu propofol giữ vai trò chính).
• Dùng 50-100 mcg/kg/phút (nếu propofol giữ vai trò thứ cấp).

Để gây mê trong phẫu thuật thần kinh, dùng 20 mg mỗi 10 giây đến khi có tác dụng (1-2 mg/kg).

• Liều duy trì: dùng 100-200 mcg/kg/phút với liều tối đa 20 mcg/phút.
• Có thể tiêm liều cao từ 0,3-0,7 mg/kg mg để duy trì gây mê.

Để truyền tĩnh mạch trong phòng cấp cứu: dùng 5mcg/kg/phút cho bệnh nhân có đặt máy thở.

• Liều duy trì liên tục tiêm tĩnh mạch: dùng 5-10 mcg mg và có thể tăng 5 đến 10 mcg/kg/phút mỗi 5 phút đến khi đạt được mức an thần mong muốn. Liều duy trì có thể từ 5-50 mcg/kg/phút.
• Liều cao 10-20 mg chỉ nên dùng để giảm thời gian giúp cho bệnh nhân an thần khi bệnh cao huyết áp không xuất hiện.

Liều dùng thông thường cho người cao tuổi gây mê:

• Liều khởi đầu: dùng 20 mg mỗi 10 giây đến khi có tác dụng (1–1,5 mg/kg). Liều tối đa là 200 mg.
• Liều duy trì: dùng 50-100 mcg/kg/phút.

Liều dùng thuốc propofol cho trẻ em như thế nào?

Liều dùng thông thường cho trẻ em trên 1 tháng tuổi gây mê:

• Khởi mê: Cần điều chỉnh liều từ từ cho tới khi có các dấu hiệu lâm sàng cho thấy trẻ bắt đầu mê. Liều dùng cần điều chỉnh theo tuổi và/hoặc cân nặng. Phần lớn trẻ trên 8 tuổi cần khoảng 2,5 mg/ kg thể trọng. Ở trẻ nhỏ tuổi hơn, đặc biệt từ 1 tháng đến 3 tuổi thì liều dùng khởi mê có thể cao hơn (2,5-4 mg/ kg thể trọng).
• Duy trì mê: Có thể dùng propofol duy trì mê bằng các tiêm truyền liên tục hoặc tiêm từng mũi. Tốc độ tiêm thay đổi đáng kể giữa các bệnh nhân, nhưng tốc độ thông thường để đạt được tác dụng gây mê mong muốn là 9-15 mg/kg/giờ. Trẻ nhỏ hơn, đặc biệt từ 1 tháng đến 3 tuổi có thể cần dùng liều cao hơn.

Các bệnh nhi có chỉ số ASA độ III và IV khuyến cáo nên sử dụng liều thấp hơn.

Không sử dụng các thuốc chứa propofol quá 7 ngày.

Tác dụng phụ

Bạn sẽ gặp tác dụng phụ nào khi dùng thuốc propofol?

Tác dụng phụ phụ thuộc vào liều dùng và việc sử dụng đồng thời các thuốc tiền mê và thuốc khác. Chúng bao gồm:

• Rất thường gặp (ADR ≥ 1/10): Đau tại vị trí tiêm trong giai đoạn khởi mê.
• Thường gặp (1/10 > ADR ≥ 1/100): Đau đầu, buồn nôn, nôn trong giai đoạn hồi phục; chậm nhịp tim và nhịp tim nhanh, ngưng thở thoáng qua, ho, nấc trong quá trình khởi mê; hạ huyết áp.
• Ít gặp (1/100 > ADR ≥ 1/1000): Viêm tĩnh mạch và huyết khối
• Hiếm gặp (1/1000 > ADR ≥ 1/10000): Phản ứng dạng động kinh (co giật và uốn cong người) trong cả quá trình khởi mê – mê – hồi phục; chóng mặt, run, lạnh trong quá trình hồi phục
• Rất hiếm gặp (ADR <1/10000): Sốc phản vệ, bất tỉnh sau phẫu thuật, phù phổi, viêm tụy, đổi màu nước tiểu khi dùng kéo dài, hoại tử mô khi vô tình dùng đường ngoài mạch máu, sốt sau mổ
• Chưa xác định tần suất: Nhiễm toan chuyển hóa, tăng kali máu, tăng mỡ máu, phấn khích, lạm dụng và lệ thuộc thuốc, cử động tự phát, loạn nhịp tim, suy tim, suy hô hấp phụ thuộc liều, gan to, tiêu cơ vân, đau tại chỗ và sưng khi dùng đường ngoài mạch máu, hội chứng Brugada dạng ECG.

Đến bệnh viện ngay lập tức nếu bạn có bất cứ dấu hiệu của một phản ứng dị ứng: phát ban; khó thở; sưng mặt, môi, lưỡi hoặc họng.

Hãy gọi cho bác sĩ ngay nếu bạn có một tác dụng phụ nghiêm trọng như:

• Da đau, sưng, phồng rộp hoặc thay đổi nơi thuốc được tiêm
• Co giật
• Thở yếu hoặc cạn
• Nhịp tim nhanh hoặc chậm

Các tác dụng phụ phổ biến có thể bao gồm:

• Buồn nôn
• Ho
• Cảm giác nóng đốt nhẹ hoặc đau nhói quanh chỗ tiêm
• Ngứa nhẹ hoặc nổi mẩn trên da
• Cảm giác
• Nhầm lẫn, kích động, lo âu
• Đau cơ
• Nước tiểu đổi màu

Không phải ai cũng gặp các tác dụng phụ như trên. Có thể xuất hiện các tác dụng phụ khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các tác dụng phụ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ.

Thận trọng trước khi dùng

Trước khi dùng thuốc propofol bạn nên biết những gì?

Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn:

• Cảm giác như bạn có thể ngất đi thậm chí sau khi cảm thấy tỉnh táo
• Thở yếu hoặc thở nông
• Đau dữ dội hoặc khó chịu nơi tiêm thuốc.

Bạn nên tránh những công việc cần kỹ năng cao như lái xe, vận hành máy móc hay làm việc trong điều kiện nguy hiểm do ảnh hưởng của những tác dụng phụ sau khi dùng propofol.

Dù hiếm gặp nhưng khi sử dụng thuốc này có thể gặp phải hội chứng truyền propofol dẫn tới tử vong. Hội chứng này có thể xảy ra khi bệnh nhân có:

• Nhiễm toan chuyển hóa,
• Tiêu cơ vân,
• Tăng kali máu,
• Suy gan, suy thận,
• Tăng lipid máu, rối loạn nhịp tim, hội chứng Brugada (ECG có khoảng ST chênh lên), suy tim phát triển nhanh không đáp ứng điều trị với một thuốc tăng co bóp.

Trong các tài liệu y khoa, ở một bệnh nhân có xảy ra tổn thương não bộ nghiêm trọng (trên nhân xám) cũng đã được báo cáo đi kèm với hội chứng chuyển hóa chỉ sau 3 giờ phẫu thuật được gây mê bằng propofol đường tĩnh mạch.

• Tuổi dưới 16 trong an thần liên tục ở phòng cấp cứu,
• Bệnh nhân đói khi gần đến giờ phẫu thuật,
• Dùng đồng thời với metformin,
• Giảm cung cấp oxy mô,
• Tổn thương thần kinh nghiêm trọng và/ hoặc nhiễm trùng huyết,
• Dùng liều cao một hoặc nhiều thuốc như các thuốc gây co mạch, steroid, thuốc làm tăng co bóp
• Sử dụng propofol ở liều cao hơn 4 mg/ kg/ h trong hơn 48 giờ.

Đôi khi hội chứng truyền propofol có thể là dấu hiệu của bệnh lý ty thể.

Những bất thường liên quan đến việc sử dụng thuốc này thường không được phát hiện sau 12 giờ.

Những điều cần lưu ý nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú

Vẫn chưa có đầy đủ các nghiên cứu để xác định rủi ro khi dùng thuốc này trong thời kỳ mang thai hoặc cho con bú. Trước khi dùng thuốc, hãy luôn hỏi ý kiến bác sĩ để cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ.

Propofol đi qua hàng rào nhau thai và có thể gây suy thai, tuy nhiên nó có thể dùng trong quá trình nạo thai. Cần tránh dùng liều cao trên 2,5 mg/ kg thể trọng cho khởi mê hoặc 6 mg/ kg thể trọng cho duy trì mê.

Thuốc này cũng đi vào sữa mẹ với một lượng nhỏ nên nếu dùng, người mẹ phải ngừng cho con bú và vắt bỏ sữa trong vòng 24 giờ sau khi dùng propofol.

Tương tác thuốc

Thuốc propofol có thể tương tác với thuốc nào?

Tương tác thuốc có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Tốt nhất là bạn viết một danh sách những thuốc bạn đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa và thực phẩm chức năng) và cho bác sĩ hoặc dược sĩ của bạn xem. Không được tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.

Những thuốc có thể tương tác với propofol là:

• Rifampicin
• Các opioid
• Các thuốc tiền mê, thuốc gây mê qua đường hô hấp, thuốc giảm đau
• Chất ức chế hệ thần kinh trung ương
• Fentanyl
• Suxamethonium, neostigmin
• Cyclosporin
• Valproat

Bên cạnh đó có một số tương kỵ như sau:

• Các thuốc giãn cơ như atracurium và mivacurium chỉ nên tiêm cùng vị trí với propofol sau khi vị trí tiêm đã được rửa sạch
• Không pha trộn propofol với các dụng dịch tiêm truyền hoặc dung dịch tiêm khác. Tuy nhiên, có thể sử dụng các dung dịch tiêm truyền như glucose 5%, NaCl 0,9%, NaCl 0.18% và glucose 4% thông qua bộ nối chữ Y gần vị trí đặt kim tiêm truyền.

Thức ăn và rượu bia có tương tác với thuốc propofol không?

Bạn không được dùng rượu sau khi sử dụng thuốc này.

Tình trạng sức khỏe nào ảnh hưởng đến thuốc propofol?

Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.

Tại sao propofol bị cấm?

Propofol được sử dụng rất rộng rãi trong gây mê tại bệnh viện. Tuy nhiên, vẫn có nhiều nguy cơ mọi người lạm dụng thuốc này.

Sử dụng một liều propofol nhất định có thể gây ra một số “tác dụng giải trí”, tạo cho người dùng cảm giác dễ chịu như đang “phê” hay đang say rượu. Đã có những báo cáo cho thấy chất này mang lại cho người dùng những giấc mơ đẹp và phản ứng mất kiềm chế tình dục. Đáng nói rằng người dùng sẽ phát triển khả năng chịu đựng với propofol, càng ngày càng cần dùng liều cao hơn để đạt được những cảm giác tương tự.

Lạm dụng propofol sẽ gây nghiện và nguy cơ dẫn đến tử vong. Điển hình là vụ việc ca sĩ – nhạc sĩ thiên tài Michael Jackson đã tử vong vì sử dụng một liều lớn propofol.