So sánh hiệu quả dán keo Cyanoacrylate với ghép màng ối trên giác mạc có lỗ thủng nhỏ.

Thủng giác mạc là một biến chứng thường gặp trong viêm loét giác mạc (1). Vấn đề đặt ra là làm thế nào bịt kín lỗ thủng giác mạc bảo tồn nhãn cầu và duy trì thị lực. Giải pháp lý tưởng, mang tính sinh học nhất là ghép giác mạc. Tuy nhiên nguồn giác mạc tươi không phải luôn luôn có sẵn nên có nhiều biện pháp thay thế nhằm đóng lỗ thủng giác mạc tạm thời trong thời gian chờ ghép giác mạc. Các biện pháp đã được sử dụng như ghép kết mạc, ghép màng ối, dán keo sinh học.. .Màng ối là một vật liệu sinh học tương thích với mô giác mạc cao lại dễ tìm, có thể dùng trong nhiều chỉ định ghép bảo tồn và hiện là phương pháp được ưa chuộng ở nước ta.

Gần đây, nước ta bắt đầu tiếp cận với phương pháp dùng keo sinh học đóng lỗ thủng giác mạc nhỏ với kĩ thuật đơn giản, nhanh chóng, mà không cần khâu vá (hạn chế tổn thương mô giác mạc quanh lỗ thủng cũng như kích thích và loạn thị do chỉ khâu). Kĩ thuật này được thực hiện hơn 30 năm nay trên các quốc gia phát triển với nhiều loại keo khác nhau (9). Loại keo rẻ tiền và hiệu quả đang được sử dụng là keo Cyanoacrylate. Nhiều tác giả châu Á đã dùng keo này cho giác mạc dọa thủng và thủng thật sự, báo cáo tỉ lệ lành sẹo là 83-86% (8),(10) trong đó tỉ lệ có thị lực cải thiện cao (chiếm 77.8% các ca lành sẹo) (7), ít gây biến chứng (4) và không gây độc giác mạc. Với lỗ thủng giác mạc nhỏ thủ thuật dán keo có thể thực hiện ngay trên đèn khe (4),(6) trong thời gian ngắn. Bệnh nhân cũng không cần nằm viện trong quá trình theo dõi sau dán keo. Tuy keo là vật liệu lạ đối với cơ thể lại thô ráp trên giác mạc gây kích thích mắt nhưng có thể khắc phục bằng cách cho bệnh nhân mang kính sát tròng mềm sau dán.

Hiện nay, tại Việt Nam chưa có tài liệu nào báo cáo về phương pháp dùng keo sinh học trên giác mạc, nghiên cứu này nhằm đánh giá tác dụng của keo Cyanoacrylate trên giác mạc có lỗ thủng nhỏ < 3mm và đồng thời so sánh với phương pháp ghép màng ối trên các đối tượng có cùng đặc điểm lâm sàng từ đó rút ra được hiệu quả, tính ưu việt cũng như những mặt hạn chế của phương pháp.

Đặt vấn đề: Thủng giác mạc là một biến chứng thường gặp trong viêm loét giác mạc, ghép màng ối là điều trị thay thế khi giác mạc tươi không sẵn có, gần đây ứng dụng phương pháp dán keo Cyanoacrylate bảo tồn giác mạc cho thấy có nhiều ưu điểm.

Mục tiêu: Nghiên cứu tính hiệu quả và tính an toàn của phương pháp dán keo Cyanoacrylate trên giác mạc có lỗ thủng nhỏ và dọa thủng, so sánh với ghép màng ối.

Đối tượng và Phương pháp nghiên cứu: Thử nghiệm lâm sàng có đối chứng ngẫu nhiên, thực hiện trên 30 mắt của 30 bệnh nhân được chẩn đoán là giác mạc thủng nhỏ (<3mm) hay dọa thủng, chia ngẫu nhiên vào 2 lô: lô 1 có 15 ca được dán keo, lô 2 có 15 ca được ghép màng ối từ 11/2008 đến hết 10/2009 tại khoa Giác mạc bệnh viện Mắt TPHCM.

Kết quả: Thời gian trung bình lành biểu mô giác mạc ở lô 1 là 31,1 ± 10,9 ngày, lô 2 là 27,5 ± 7,1 ngày (p>0,05). Có sự lành sẹo mắt yên trong vòng 3 tháng ở 13 mắt (86.67%) lô 1 và 14 mắt (100%) lô 2 (p>0,05). Màng keo tự tróc hoàn toàn 57,8 ± 34,6 ngày, màng ối tan hoàn toàn 43,5 ± 21,6 ngày (p>0,05). Sau mổ, thị lực tăng 73,3% lô 1, 50% lô 2 (p>0,05). Lô 1 cho thị lực sau mổ cải thiện nhiều, đặc biệt là trường hợp dọa thủng hay thủng <2mm. Tăng cộm xốn sau mổ 73,3% lô 1, 28,6% lô 2 (p<0,05). Lô 1 có 2 ca dính mống, 1 ca keo tróc sớm, 2 ca phù giác mạc phản ứng; lô 2 có 1 ca dính mống, 1 ca màng ối tan sớm.

Kết luận: Keo Cyanoacrylate có khả năng bịt kín lỗ thủng giác mạc nhỏ tạo điều kiện cho quá trình lành sẹo tốt, thao tác nhanh mà không cần khâu vá. Phương pháp dán keo tốt cho trường hợp giác mạc dọa thủng hay thủng <2mm về sự lành sẹo và cải thiện thị lực, ít biến chứng, hữu ích khi giác mạc tươi chưa có sẵn để ghép.