SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP MÁY VECTOR HỖ TRỢ TRONG Dự ĐOÁN HOẠT TÍNH KHÁNG SỐT RÉT MỘT SỐ DẪN CHẤT CHALCON

 Công bố của tổ chức y tế thế giới WHO 2008 (1) ước tính có khoảng 247 triệu ca sốt rét trong số 3.3 tỉ người nằm trong vùng nguy cơ và bệnh sốt rét gây ra gần 1 triệu ca tử vong, hầu hết là trẻ em dưới 5 tuổi. Tổng cộng 109 quốc gia nằm trong vùng dịch tể sốt rét tính tới năm 2008, trong đó có 45 quốc gia thuộc khu vực châu phi. Tinh trạng đề kháng thuốc đang ngày một gia tăng trên diện rộng, khiến cho việc kiểm soát dịch sốt rét ngày càng trở nên khó khăn, đặc biệt tại các các quốc gia nghèo đói thuộc khu vực châu phi (1). “Nguyên tắc vàng” trong điều trị sốt rét trước đây là chloroquin, cùng với các thuốc kháng folat ra đời sau đó, hiện nay chỉ còn nhạy cảm cho một vài khu vực (4). Đa số các vùng còn lại phải dùng chiến lược điều trị kết hợp thuốc. Sự kết hợp các công cụ và phương pháp trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét hiện tại bao gồm phát triển ý thức cộng đồng, phun thuốc diệt muỗi có tác dụng dài và liệu pháp kết hợp thuốc dựa trên nền tảng là artemisinin. Cho tới nay có rất ít trường hợp báo cáo về tinh trạng đề kháng của ký sinh trùng sốt rét với artemisinin, nhưng điểm hạn chế rất lớn của giải pháp này là thời gian bán thải của artemisinin và các dẫn chất rất ngắn. Hiện nay, artemisinin chỉ dùng để cắt cơn trong chiến lược điều trị sốt rét và sự phối hợp artemisinin với các thuốc khác có tác dụng dài hiện đang là chia khóa trong điều trị sốt rét (12, 13). Tuy nhiên, chỉ khoảng 25% số người mắc bệnh sốt rét được chăm sóc thuốc men đầy đủ (1). Nguyên nhân có thể do (i) mạng lưới chăm sóc y tế chưa được rộng rãi tới các vùng hẻo lánh, (ii) tinh trạng đa đề kháng thuốc ngày càng lan rộng, và (iii) thu nhập quá thấp ở các quốc gia nghèo dẫn đến việc chăm sóc thuốc men trở nên quá khả năng… Những tổn thất do kí sinh trùng sốt rét gây ra vẫn đang tăng theo từng năm, đặc biệt ở các quốc gia nghèo đói. Tinh trạng đê kháng thuốc của ký sinh trùng sốt rét P. falciparum ngày càng gia tăng trên diện rộng (1). Thực tiễn đòi hỏi thế giới phải có một chiến lược hiệu quả và dài hạn trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét trên toàn cầu (13), trong đó việc nghiên cứu tim ra những thuốc mới có hiệu quả trên các dòng Plasmodium đề kháng là nhu cầu cấp bách nhằm tim ra giải pháp điều trị với các tiêu chí: hiệu quả, an toàn, độc tính thấp, và giá rẻ để mọi cá nhân nằm trong vùng nguy cơ sốt rét đều được chăm sóc (4, 13). Trong nghiên cứu này, thuật toán máy vector hỗ trợ SVM hồi qui (support vector machine) được sử dụng để xây dựng mô hinh dự đoán hoạt tính kháng sốt rét trên 67 dẫn chất chalcon (Hinh 1). Thông tin về mối liên hệ giữa cấu trúc – tác dụng kháng sốt rét của các dẫn chất có được từ mô hinh SVM hồi qui cũng như khả năng dự đoán của mô hinh có thể ứng dụng trong định hướng nghiên cứu tổng hợp các hoạt chất có thể phát triển thành thuốc kháng sốt rét mới.