Sức khỏe và hành vi tìm kiếm dịch vụ chăm sóc sức khỏe của nam lao động tự do tại Hà Nội, kết quả từ một nghiên cứu định tính

Nghiên cứu được thực hiện nhằm mô tả các vấn đề sức khỏe và hành vi tìm kiếm dịch vụ chăm sóc sức khỏe của nam lao động tự do ở địa bàn thành phố Hà Nội năm 2010. Kết quả cho thấy, nam lao động tự do có nhiều vấn đề sức khỏe cũng như nguy cơ sức khỏe. Các vấn đề sức khỏe đa dạng bao gồm các vấn đề sức khỏe liên quan đến hành vi và lối sống, liên quan đến điều kiện sống và làm việc tại nơi đô thị và liên quan đến áp lực gia đình và xã hội. Các nguy cơ sức khỏe chính là các bệnh liên quan đến sử dụng rượu, hút thuốc lá và đặc biệt là nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS. Mặc dù có nhiều vấn đề và nguy cơ sức khỏe, nhưng nam lao động tự do có cách ứng xử với các vấn đề sức khỏe một cách thụ động, chưa tích cực, có thể dẫn đến nguy cơ và hậu quả sức khỏe xấu. Từ kết quả nghiên cứu hiện tại cho thấy cằn có can thiệp để 1) nâng cao nhận thức dự phòng đối với các hành vi nguy cơ và 2) ích lợi của việc sử dụng dịch vụ y tế khi ốm đau.

Giống như nhiều nước Châu Á như Trung Quốc và Philipin, Việt Nam là một nước chuyển đổi kinh tế xã hội nhanh. Từ năm 1986 sau khi khởi xướng chính sách đổi mới, Việt Nam đã chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch tập trung sang nền kinh tế thị trường. Trong vài thập kỷ qua, Việt Nam đã được cộng đồng thế giới công nhận là nước có tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ [1]. Song hành với sự tăng trưởng này là quá trình công nghiệp và đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, kéo theo các làn sóng di cư từ nông thôn lên đô thị. Quá trình di cư không chỉ phản ánh lực lượng lao động dư thừa và cái nghèo vẫn còn hiện diện ở nông thôn, mà còn là hệ lụy của chính sách đổi mới. Theo một số tác giả, hiện tại Việt Nam có khoảng 24 triệu lao động sống bằng nghề nông, với sự dư thừa đến ít nhất là 7 triệu người chưa có việc làm và thu nhập [2]. Nghèo đói ở nông thôn, đô thị hóa, cơ hội và sự lựa chọn ở các khu vực đô thị đã trở thành các động lực thúc đẩy mạnh mẽ lao động dư thừa ở nông thôn di cư lên đô thị. Tuy vậy, theo Tổng cục Thống kê, trong số những người di cư, chỉ có rất ít có việc làm ổn định tại khu vực đô thị, dẫn đến đa số trong số họ phải lựa chọn các công việc lao động phổ thông (không kỹ năng) – gọi là lao động tự do – để làm kế sinh nhai [3].

Lực lượng lao động phổ thông hay còn gọi là lao động tự do đang phải đối mặt với nhiều vấn đề y tế và xã hội. Về mặt xã hội, lao động tự do không được khuyến khích sinh sống và làm việc tại các khu vực đô thị, thậm chí chưa được xã hội công nhận, mặc dù lực lượng này cũng đóng góp đáng kể vào quá trình công nghiệp hóa. Về y tế, đây là nhóm dễ bị tổn thương với các vấn đề sức khỏe nhất [4] do điều kiện lao động không được đảm bảo, không có các phúc lợi xã hội và mức chi tiêu rất thấp kể cả cho tiếp cận và sử dụng y tế. Điểm đáng chú ý là các nghiên cứu trước đây kể cả các nghiên cứu về di cư chủ yếu tập trung vào các nhóm đối tượng di cư khác, mà chưa có nghiên cứu ở nhóm lao động tự do. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Mô tả các vấn đề sức khỏe và hành vi tìm kiếm dịch vụ chăm sóc sức khỏe của nam lao động tự do ở địa bàn Hà Nội năm 2010.