SUY THÙY TRƯỚC TUYẾN YÊN ở BỆNH NHÂN CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO GIAI ĐOẠN CẤP

 SUY THÙY TRƯỚC TUYẾN YÊN ở BỆNH NHÂN CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO GIAI ĐOẠN CẤP 

Phan Hữu Hên-Dương Minh Mẫn, Nguyễn Thy Khuê

Y học thực hành (857) – số 1/2013

Mục tiêu: Xác định tần suất suy thùy trước tuyến yên ở bệnh nhân chấn thương sọ não giai đoạn cấp.

Phương pháp: Mô tả cắt ngang. Thời gian thực hiện từ tháng 04/2011 – 10/2011 tại khoa Hồi sức Ngoại thần kinh – Bệnh viện Chợ Rẫy. Bệnh nhân chấn thương sọ não trong vòng 3 tuần, có tổn thương não trên CT scan và có Glasgow < 13 điểm được chọn thuận tiện, liên tục. Bệnh nhân được lấy máu đo nồng độ cortisol, ACTH, fT4, TSH, testosterone (nam giới), Estradiol (nữ giới),FSH, LH và IGF1. Mẫu máu được lấy trong từ 8h00- 9h00 sáng ngoài các xét nghiệm thường qui cơ bản khác. Riêng cortisol, đo nồng độ cortisol máu 8 – 9 giờ sáng liên tiếp trong 3 ngày. Suy giáp thứ phát được chẩn đoán với FT4 thấp kết hợp với TSH bình thường hoặc thấp. Suy thượng thận thứ phát được xác định khi 2 mẫu cortisol máu liên tiếp < 150 ng/ml kết hợp ACTH thấp hoặc bình thường. Suy sinh dục thứ phát khi nồng độ testosteron (ở nam) hay Estradiol thấp (ở nữ) thấp cùng với FSH và LH bình thường hoặc thấp. Thiếu GH khi IGF1 < 84 ng/ml.

Kết quả: Có 156 trường hợp chấn thương sọ não, 87,8% nam giới. Tuổi trung bình 34,1 ’ 15,4 năm (nhỏ nhất 14 tuổi, lớn nhất 85 tuổi). 73,1% bệnh nhân có Glasgow < 9 điểm, 90,4% chấn thương do tai nạn giao thông. Đường huyết trung bình 134,9 ’ 39,8 mg/dl. Nồng độ cortisol máu giảm dần qua 3 thời điểm khảo sát (3 ngày liên tiếp): ngày đầu có nồng độ trung bình 263 ng/ml, ngày thứ hai 211 ng/ml, ngày thứ ba giảm còn 193 ng/ml. ACTH: 31,25 pg/ml (22,01 – 57,56). Nồng độ trung bình của FSH, LH và testosterone lần lượt là 2,3 mU/L; 2,25 mU/L và 0,79 ng/ml. Nồng độ estradiol ở nữ giới trong giới hạn bình thường, với giá trị trung bình là 32,6 pg/ml. Nồng độ IGF1 có giá trị trung bình là 119 ng/ml. Tần suất suy trục tuyến yên – tuyến giáp, tuyến thượng thận, sinh dục và giảm hormone tăng trưởng lần lượt là 16%, 11,5%, 18,8% và 25%. Suy giáp thứ phát và thượng thận thứ phát hầu như chỉ gặp ở nhóm bệnh nhân có điểm Glasgow < 9 điểm. Có 78 bệnh nhân suy 01 trục tuyến yên, chiếm tỉ lệ 50%. Có 42 bệnh nhân suy 02 trục, chiếm 26,9%. Có 13 bệnh nhân suy 03 trục, chiếm tỉ lệ 8,3%. Tỉ lệ bệnh nhân suy > 01 trục tuyến yên là 85,9%.

Kết luận: Tần suất suy trục tuyến yên – tuyến giáp, tuyến thượng thận, sinh dục và giảm hormone tăng trưởng lần lượt là 16%, 11,5%, 18,8% và 25%. Suy giáp thứ phát và thượng thận thứ phát hầu như chỉ gặp ở nhóm bệnh nhân có điểm Glasgow < 9 điểm. Tỉ lệ suy it nhất 01 trục tuyến yên là 85,9%.