Tác dụng của biện pháp đa can thiệp đối với kiến thức và thực hành của nhân viên bán thuốc tại các nhà thuốc tư ở Hà Nội

Thuốc là một trong những yếu tố quan trọng trong phòng và chữa bệnh chăm sóc sức khoẻ. Chi phí về thuốc chiếm tỷ trọng rất cao trong tổng chi phí cho chăm sóc sức khoẻ, đặc biệt đối với các nước đang phát triển. ở Việt Nam, chi phí về thuốc chiếm 90% tổng chi phí hộ gia đình cho sức khoẻ [4]. Thuốc kháng sinh đã làm thay đổi cơ bản việc cứu chữa những bệnh nhiễm trùng và có vai trò quan trọng trong việc làm giảm tỷ lệ tỷ vong. Kể từ khi phát hiện ra kháng sinh, doanh số về kháng sinh trên toàn cầu ngày càng tăng. Chỉ tính riêng năm 1997, con số này đã lên tới 17 tỷ Đôla Mỹ [5]. Tuy nhiên viêc sử dụng thuốc nói chung và sử dụng kháng sinh nói riêng còn rất nhiều điều bất hợp lý. Ước tính khoảng 50% số  kháng sinh sử dụng ở các n−ớc phát triển là bất hợp lý và tỷ lệ này còn cao hơn đối với các nước đang phát triển [6]. Sử dụng kháng sinh không hợp lý là một trong các lý do dẫn đến kháng kháng sinh.

Việt Nam cũng giống như nhiều nước đang phát triển trên thế giới, với việc cải tổ ngành y tế, nhà thuốc tư đã phát triển mạnh mẽ, trở thành điểm lựa chọn đầu tiên của ng−ời dân khi đau ốm [4]. Người bán thuốc nhiều khi làm cả việc không được phép đó là kê đơn cho ng−ời bệnh. Tuy nhiên do tính chất th−ơng mại của nhà thuốc tư, nhiều nghiên cứu ở Việt Nam cũng nh− trên thế giới chỉ ra rằng việc “kê đơn” tại các nhà thuốc tư nhiều khi không hợp lý, dẫn dến lãng phí nguồn lực, thậm chí nguy hại.

Hệ thống nhà thuốc t− ở Hà Nội đã phát triển nhanh chóng, từ hơn hai trăm nhà thuốc t− năm 1989, đến năm 2002 đã lên đến 1727, chiếm 22% tổng số nhà thuốc t− trong toàn quốc [2], cung ứng khoảng 72% tổng số thuốc bán lẻ ở Hà Nội [1]. Theo một nghiên cứu của Nguyễn Thị Kim Chúc và Goran Tomson năm 1995, 99% số ng−ời đến mua thuốc ở các nhà thuốc t− là không có đơn [7] nh− vậy việc sử dụng thuốc của ng−ời bệnh phụ thuộc rất nhiều vào kiến thức, trình độ của ng−ời bán thuốc. Vì vậy  chúng  tôi  tiến  hành  nghiên  cứu  đa  can thiệp nhằm đánh giá sự thay đổi về kiến thức và thực hành của nhân viên bán thuốc tr−ớc và sau can thiệp bằng ph−ơng pháp phỏng vấn trực tiếp và đóng vai khác hàng.

I. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Nhân viên bán thuốc thuộc 68 nhà thuốc đã được chọn Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp có đối chứng ngẫu nhiên (hình 1)

Chọn mẫu và cỡ mẫu: Lựa chọn ngẫu nhiên từ 789 nhà thuốc t− thuộc nội thành Hà Nội 34 cặp (68) nhà thuốc tư. Trong quá trình nghiên cứu một số nhà thuốc đóng cửa, nhà thuốc cùng cặp cũng bị loại khỏi mẫu, còn lại 30 cặp (60) nhà thuốc.

Tình huống lựa chọn để tiến hành can thiệp:

(1) Xử lý tình huống trẻ d−ới 5 tuổi nhiễm khuẩn hô hấp cấp (NKHHC) (2) Xử lý bệnh nhân nam mắc bệnh lây truyền qua đ−ờng tình dục (BLTQĐTD). (3) Xử lý tình huống khách hàng yêu cầu bán cefalecin không có đơn và (4) Xử lý tình huống bệnh nhân yêu cầu bán prednisolon không có đơn. Bốn tình huống này đều hay gặp phải ở các điểm bán thuốc, đòi hỏi nhân viên bán thuốc phải có đủ trình độ và đạođức nghề nghiệp để xử lý thích hợp.