Tác dụng hạn chế rối loạn Lipid máu của bột chiết lá dâu ở chuột cống trắng

Rối loạn lipid máu là một yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh vữa xơ động mạch, một bệnh khá phổ biến trên thế giới và ở Việt Nam. Bệnh dễ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như: Cao huyết áp, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não… Chính vì vậy, điều trị rối loạn lipid máu phòng ngừa từ xa các biến chứng đã và đang thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu và các hãng Dược phẩm. Các thuốc Tây y điều trị rối loạn lipid máu được sản xuất dựa trên những hiểu biết và cơ sở khoa học của chuyển hoá lipid trong cơ thể sống, do vậy thường có hiệu quả điều trị nhanh và dễ sử dụng. Tuy nhiên, các thuốc tây y điều trị rối loạn lipid máu thường có tác dụng phụ không mong muốn (đặc  biệt trong điều trị lâu dài) và  đắt tiền. Các thuốc đông y tránh được các nhược điểm này vì vậy, cho đến nay đã  có  nhiều nghiên  cứu, bài thuốc đông y điều trị rối loạn lipid máu đã được công bố và đưa vào áp dụng. Tuy nhiên, việc phát hiện  những cây thuốc mới từ  cây cỏ  thiên nhiên

trong điều trị rối loạn lipid máu một cách có hiệu quả vẫn là chủ đề cần được quan tâm NC nhằm bổ sung thêm trên cơ sở khoa học vào kho tàng thuốc đông y quý giá và phong phú của Việt Nam.

Tác dụng hạ glucose máu của bột chiết lá dâu, rễ dâu đã có một số công trình nghiên cứu trên thế giới và gần đây ở Việt Nam công bố [2, 3, 6]. Cơ chế tác dụng hạ glucose máu của bột chiết lá, rễ dâu cũng đã  được biết là  thông qua thành phần DNJ có cấu trúc hóa học tương tự  glucose và có thể còn những cơ chế tác dụng khác [9]. Ngoài tác dụng hạ glucose máu, bột chiết cây dâu còn có tác dụng chống oxy hóa [3, 5]. Tuy vậy, tác dụng hạn chế rối loạn lipid máu còn ít được nghiên cứu.

Đề tài nghiên cứu này, nhằm tìm hiểu những tác dụng của bột chiết lá dâu còn chưa được quan tâm nghiên cứu:

1. Đánh giá tác dụng dự phòng.

2. Tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid huyết tương ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid máu.

Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo về rối loạn lipid máu trong bệnh đái tháo đường.

I. CHẤT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1. Chất liệu nghiên cứu

Lá dâu được thu thập tại tỉnh Hà Tây, tên khoa học Morus alba L, thuộc họ Moraceae. Bột chiết lá dâu sử dụng trong nghiên cứu được chiết xuất theo quy trình của Kayo Dol, Takashi Kojima và Yasuo Fujimono: ethanol, đông khô, n – hexan [8]. Quá trình chiết xuất được thực hiện tại bộ môn Hoá sinh, trường Đại học Y Hà Nội và viện Hóa học – viện khoa học Việt Nam Cholesteorol tinh khiết, hãng Merk (Đức) cung cấp.

2. Đối tượng nghiên cứu

Chuột cống trắng, chủng Ratus norvegicus, 2 tháng tuổi, cân nặng 100 – 140 gam. Chuột được nuôi trong điều kiện ăn, uống đầy đủ theo nhu cầu thực nghiệm, nhiệt độ và ánh sáng thích hợp tại khu chăn nuôi động vật thí nghiệm bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí – Quảng Ninh.

3. Phương pháp nghiên cứu

Mô hình gây rối loạn lipid máu

Chuột cống trắng được chia thành 5 nhóm, có chung nhóm chứng:

– Nhóm chứng: N = 21, chuột được nuôi  với chế độ bình thường: 12% calo của khẩu phần ăn là chất béo và được uống dung dịch NaCl 9‰ với liều 1ml/100gam/ngày.

– Nhóm  I (gây  rối loạn  lipid máu) N =  21, chuột được ăn với chế độ giàu lipid: 40% calo là chất béo và được uống dung dịch NaCl  9‰ với liều 1ml/100gam/ngày.

Chế độ ăn 12% chất béo và 40% chất béo sử dụng cholesterol tinh khiết, dầu thực vật trộn với thức ăn (theo bảng thành phần dinh dưỡng thực phẩm Việt Nam – viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế – Nhà xuất bản Y học năm 2000).

Mô  hình khảo sát tác dụng  phòng  rối loạn lipid máu của bột chiết lá dâu

– Nhóm II: N = 14, cùng với chế độ 40% calo của khẩu phần ăn là  chất béo, chuột được  uống dung dịch bột chiết lá dâu với liều 300mg/kg/ngày

– Nhóm III: N = 14, cùng với chế độ 40% calo của khẩu phần ăn là  chất béo, chuột được  uống dung dịch bột chiết lá dâu với liều 600mg/kg/ngày

Mô  hình khảo sát tác dụng điều  trị  rối loạn lipid máu của bột chiết lá dâu

– Nhóm IV: N = 14, chuột được gây rối loạn lipid máu với chế độ 40% calo của khẩu phần ăn là  chất béo. Từ ngày thứ 31 đến  ngày thứ 90, chuột được uống thêm dung dịch bột chiết lá dâu với liều 300mg/kg/ngày

– Nhóm V: N = 14, chuột được gây rối  loạn lipid máu với chế độ 40% calo của khẩu phần ăn là  chất béo. Từ ngày thứ 31 đến  ngày thứ 90, chuột được uống thêm dung dịch bột chiết lá dâu với liều 600mg/kg/ngày.

Các thời điểm giết chuột, định lượng triglyc- erid  (TG),  cholesterol  toàn  phần  (TC),  HDL-C, LDL-C  trong  huyết  tương  và  lấy  các  mô  động mạch chủ, động mạch thận xác định các tổn thương mô bệnh học.

– Ngày  thứ  30: Nhóm  chứng,  nhóm  I, II,  III mỗi nhóm giết 7 chuột.

– Ngày thứ 60: Nhóm chứng, nhóm I, II, III, IV, V mỗi nhóm giết 7 chuột.

– Ngày thứ 90: Nhóm chứng, nhóm I, IV,  V mỗi nhóm giết 7 chuột.

Các kỹ thuật được sử dụng trong NC

Định lượng TG, TC, HDL-C, LDL-C huyết tương theo phương pháp enzym đo màu trên máy phân tích sinh hoá tự động OLYMPUS-AU 400 (Nhật) với các kit  hóa chất do hãng Olympus cung cấp.