Thái độ kỳ thị của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS

Thái độ kỳ thị của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS.Thông tin từ Hội nghị quốc tế về HIV/AIDS lần thứ 19, diễn ra vào tháng 7 năm 2012 cho biết trên toàn thế giới hiện có 65 triệu người nhiễm HIV. Khoảng 30 triệu người đã chết vì bệnh cơ hội liên quan tới AIDS. Từ năm 1990 đến nay, Việt Nam đã có 61.579 người tử vong do AIDS và tính đến ngày 31/3/2012 nước ta có 201.134 trường hợp nhiễm HIV hiện còn sống [5].

Đảng và Nhà nước ta đã coi công tác phòng, chống HIV/AIDS là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách và lâu dài. Việt Nam là một trong số ít các nước trên thế giới được đánh giá là có môi trường chính sách tốt và tư tưởng tiến bộ về phòng, chống HIV/AIDS. Chống KT, PBĐX với người nhiễm HIV/AIDS là một trong những nội dung quan trọng đã được đưa vào Luật Phòng, chống nhiễm virút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) nhằm bảo vệ quyền của những người bị nhiễm HIV và thành viên gia đình họ. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền về chống kỳ thị và PBĐX với người nhiễm HIV/AIDS cũng đã được triển khai trong nhiều năm. Mặc dù vậy, sự kỳ thị của cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS vẫn là vấn đề vô cùng nhức nhối đang diễn ra công khai hoặc không công khai ở nhiều lúc, nhiều nơi. Chính sự kỳ thị này đã khiến cho những người nhiễm HIV/AIDS che dấu, không dám công khai tình trạng bệnh cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ từ các cơ sở y tế, các tổ chức cũng như trong cộng đồng dân cư. Hậu quả là dịch bệnh ngày càng lan rộng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho những người bệnh và cả quốc gia. 
Trong những năm gần đây, nghiên cứu thái độ được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Tuy nhiên, ở Việt Nam, các nghiên cứu lý luận về TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS chưa có nhiều. Về thực tiễn, mặc dù thái độ được nghiên cứu nhiều trong tâm lý học xã hội nhưng đến nay, chưa có những nghiên cứu chuyên sâu về TĐKT của người dân trong cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS dưới cách tiếp cận của tâm lý học xã hội.
Nghiên cứu TĐKT của cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thực trạng cũng như các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến thái độ này. Từ đó, giúp cho Đảng, Nhà nước và các cơ quan hữu quan đưa ra những giải pháp phù hợp trong công các tuyên truyền, giáo dục góp phần thay đổi TĐKT của cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS là một việc làm hết sức có ý nghĩa hiện nay. Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn và tầm quan trọng của vấn đề, tôi đã lựa chọn đề tài:“Thái độ kỳ thị của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS” làm đề tài nghiên cứu. 
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Làm rõ mức độ TĐKT của người dân trong cộng đồng đối với những người nhiễm HIV/AIDS, các yếu tố tác động đến TĐ này, trên cơ sở đó đề xuất biện pháp tác động, nhằm giảm thiểu TĐKT của cộng đồng đối với những người nhiễm HIV/AIDS. 
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Mức độ và các mặt biểu hiện của TĐKT của người dân trong cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS.
3.2. Khách thể và địa bàn nghiên cứu    
Khách thể của quá trình nghiên cứu gồm:
– Các khách thể được lựa chọn để điều tra thử, phục vụ cho quá trình xây dựng bảng hỏi: 138 người dân sống trên địa bàn thành phố Hà Nội.
– Các khách thể điều tra chính thức: 
+ Nghiên cứu định lượng: Được thực hiện trên 1200 khách thể là những người dân sống trên địa bàn Hà Nội (các quận Đống Đa, Ba Đình, Tây Hồ, Cầu Giấy, Long Biên, Hà Đông); Cần Thơ (các quận Ninh Kiều, Ô Môn) và thành phố Hồ Chí Minh (các quận Phú Nhuận, Thủ Đức, quận 1, quận 4, quận 6, huyện Hóc Môn). Mẫu nghiên cứu định lượng được lựa chọn đại diện cho các nhóm chia theo giới tính, lứa tuổi, nghề nghiệp.
+ Nghiên cứu định tính: Mẫu nghiên cứu định tính được lựa chọn mang tính đại diện cho các nhóm cán bộ truyền thông; trưởng các ban, ngành, đoàn thể ở khu dân cư và người dân sống trong cộng đồng dân cư; những người nhiễm HIV hoặc có liên quan đến HIV. Tổng số người tham gia thảo luận nhóm là 41 người (01 nhóm cán bộ làm công tác tuyên truyền, 04 nhóm người dân sống trong khu dân cư). Các cuộc phỏng vấn sâu được thực hiện với 27 người, bao gồm 7 người nhiễm HIV/AIDS và 20 người dân sống trên địa bàn Hà Nội (tại các quận Đống đa, Ba Đình, Hoàn Kiếm, Long Biên); thành phố Hồ Chí Minh (tại các quận Phú Nhuận, Thủ Đức, quận 4, quận 7); Cần Thơ (tại các quận Ninh Kiều, Ô Môn).
– Khách thể tác động thực nghiệm: 17 người sống trên địa bàn phường Châu Văn Lêm, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ. Nhóm khách thể này được lựa chọn dựa trên cơ sở đại diện cho những người dân sống trong khu dân cư.
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
4.1. Xác định cơ sở lý luận nghiên cứu TĐKT của người dân trong cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS. Bao gồm: tổng quan vấn đề nghiên cứu, làm rõ các khái niệm TĐ, TĐKT và TĐKT của cộng đồng dân cư với người nhiễm HIV/AIDS; đặc điểm, biểu hiện của TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS; các yếu tố ảnh hưởng đến TĐKT của cộng đồng dân cư đối với những người nhiễm HIV/AIDS.
4.2. Đánh giá thực trạng TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS qua các mặt biểu hiện: nhận thức, xúc cảm và hành vi; mức độ TĐKT của người dân trong cộng đồng đối với người nhiễm HIV/AIDS cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng TĐKT của họ đối với người nhiễm HIV/AIDS.
4.3. Đề xuất và thực nghiệm tính khả thi của phương pháp tập huấn nâng cao nhận thức về vấn đề KT người nhiễm HIV/AIDS nhằm giảm thiểu TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS của người dân sống trong cộng đồng dân cư.
5. GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU
5.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu 
Thái độ đối với người nhiễm HIV/AIDS có thể được xem xét trên nhiều khía cạnh với các sắc thái khác nhau. Đề tài này chỉ nghiên cứu TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS dựa trên các mặt biểu hiện của thái độ là nhận thức, xúc cảm, hành vi và một số yếu tố có ảnh hưởng đến thái độ đó của họ. 
Chúng tôi sử dụng thuật ngữ “Cộng đồng dân cư” với nội hàm để chỉ những người dân sống trên cùng một địa bàn dân cư theo nghĩa là tổ dân phố hay khu dân cư ở ba đô thị là Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ chứ không xem “cộng đồng dân cư” như một nhóm xã hội. 
5.2 Giới hạn về địa bàn nghiên cứu và khách thể nghiên cứu 
* Giới hạn về địa bàn nghiên cứu:
Nghiên cứu thực trạng được tiến hành đối với những người dân sống ở các đô thị gồm: thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Cần Thơ. Đây là những thành phố trực thuộc Trung ương, có những đặc điểm tương đồng về mặt trình độ dân trí và điều kiện phát triển kinh tế – xã hội; thuộc nhóm các tỉnh/thành phố có tỷ lệ người nhiễm HIV/AIDS cao nên có nhiều chương trình, dự án đầu tư cho công tác tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS.
* Giới hạn về khách thể nghiên cứu:
– Lãnh đạo các đoàn thể ở khu dân cư như Hội Phụ nữ, Hội người cao tuổi, tổ trưởng/tổ phó dân phố.
– Người dân sống ở các khu dân cư thuộc địa bàn nghiên cứu.
– Cán bộ làm công tác tuyên truyền ở các cơ quan Ban Tuyên giáo cấp Trung ương (đóng trên địa bàn nghiên cứu) và cấp thành phố.
– Do những khó khăn về thủ tục hành chính nên nghiên cứu thực nghiệm tác động chỉ được tiến hành đối với nhóm khách thể thuộc địa bàn thành phố Cần Thơ. 
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Một bộ phận người dân sống ở đô thị có TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS biểu hiện qua các mặt: nhận thức không đúng hoặc chưa đầy đủ về quyền của người nhiễm HIV/AIDS, những nhìn nhận, phán xét, đánh giá mang tính tiêu cực và bất hợp lý được áp đặt sẵn cho người nhiễm HIV/AIDS; xúc cảm tiêu cực đối với người nhiễm HIV/AIDS và hành vi xa lánh hoặc không sẵn sàng hợp tác với người nhiễm HIV/AIDS. Quan niệm HIV/AIDS đồng nghĩa với “tệ nạn xã hội” là yếu tố quan trọng có ảnh hưởng đến TĐKT của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS. 
Nếu tổ chức cho người dân trong cộng đồng được tham gia thảo luận, trải nghiệm về vấn đề kỳ thị đối với người nhiễm HIV/AIDS trong các lớp tập huấn nâng cao nhận thức về vấn đề KT người nhiễm HIV/AIDS thì có thể hạn chế và giảm thiểu TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS.

MỤC LỤC
MỤC LỤC    2
CÁC CHỮ VIẾT TẮT    5
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ    6
MỞ ĐẦU    9
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI    9
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU    10
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU    10
3.1. Đối tượng nghiên cứu    10
3.2. Khách thể và địa bàn nghiên cứu    10
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU    11
5. GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU    11
5.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu    11
5.2 Giới hạn về địa bàn nghiên cứu và khách thể nghiên cứu    11
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC    12
7. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    12
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu    12
7.2 Các phương pháp nghiên cứu cụ thể    14
8. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN    14
8.1 Về lý luận:    14
8.2 Về thực tiễn:    14
9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN    15
CHƯƠNG 1.    16
CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    16
1.1. TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    16
1.1.1. Các nghiên cứu về thái độ    16
1.1.2. Các nghiên cứu về TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS    30
1.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    39
1.2.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về thái độ    39
1.2.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về thái độ kỳ thị    43
1.2.3. Những vấn đề lý luận cơ bản về cộng đồng dân cư, HIV/AIDS, người nhiễm HIV/AIDS    46
1.2.4. Khái niệm và các mặt biểu hiện thái độ kỳ thị của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS    53
1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ HÌNH THÀNH THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƯỜI DÂN SỐNG TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    59
1.3.1. Các yếu tố thuộc về người dân trong cộng đồng    59
1.3.2. Các yếu tố thuộc về người nhiễm HIV/AIDS    62
1.3.3. Các yếu tố thuộc về hoạt động thông tin, tuyên truyền    63
CHƯƠNG 2.    66
TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƯỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    66
2.1. TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LÝ LUẬN    66
2.1.1. Mục đích nghiên cứu lý luận    66
2.1.2. Các giai đoạn nghiên cứu lý luận    66
2.1.3. Nội dung nghiên cứu lý luận    66
2.1.4. Phương pháp nghiên cứu lý luận    67
2.2. TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN    67
2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực tiễn    67
2.2.2. Các giai đoạn nghiên cứu thực tiễn    67
2.2.3. Các phương pháp nghiên cứu    69
2.2.4. Xử lý kết quả nghiên cứu.    83
CHƯƠNG 3.    89
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƯỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    89
3.1. THỰC TRẠNG CHUNG VỀ THÁI ĐỘ CỦA NGƯỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    89
3.2. THỰC TRẠNG THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƯỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS QUA CÁC MẶT BIỂU HIỆN CỦA THÁI ĐỘ    93
3.2.1. Nhận thức của người dân trong cộng đồng về người nhiễm HIV/AIDS    93
3.2.2. Xúc cảm của người dân trong cộng đồng về người nhiễm HIV/AIDS    102
3.2.3. Hành vi của người dân trong cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS    106
3.2.4. Tương quan giữa các mặt biểu hiện của thái độ kỳ thị đối với người nhiễm HIV/AIDS    114
3.3. CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ HÌNH THÀNH THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƯỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS    115
3.3.1. Các yếu tố thuộc về người dân trong cộng đồng    115
3.3.2. Các yếu tố thuộc về người nhiễm HIV/AIDS    127
3.3.3. Những yếu tố có liên quan đến công tác thông tin, tuyên truyền    130
3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM TÁC ĐỘNG    132
3.4.1. Đánh giá chung về ảnh hưởng của phương pháp tập huấn và kết quả của thực nghiệm tác động    132
3.4.2. Những thay đổi các thành tố biểu hiện của thái độ kỳ thị đối với người nhiễm HIV/AIDS sau thực nghiệm tác động    133
3.4.3. Kết luận về thực nghiệm tác động.    145
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ    148
KẾT LUẬN    148
KIẾN NGHỊ    150
DANH MỤC CÁC BÀI BÁO, CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN    151
TÀI LIỆU THAM KHẢO    152

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

DANH MỤC CÁC BẢNG

Tên bảng    Trang
Bảng 2.1: Đặc điểm mẫu nghiên cứu     68
Bảng 2.2: Đặc điểm mẫu có TĐKT với người nhiễm HIV/AIDS     69
Bảng 2.3 Cách phân chia các mức độ thái độ đối với người nhiễm HIV/AIDS    76
Bảng 3.1 Điểm trung bình các thành tố biểu hiện TĐ của người dân sống trong cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS     88
Bảng 3.2 TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS biểu hiện ở mặt nhận thức     90
Bảng 3.3  Sự lo lắng về khả năng có thể lây nhiễm HIV     99
Bảng 3.4 Cảm xúc khi tiếp xúc với người nhiễm HIV/AIDS     100
Bảng 3.5 Mức độ sẵn sàng tiếp xúc; hợp tác; giúp đỡ người nhiễm HIV/AIDS    102
Bảng 3.6 Những biểu hiện của TĐKT đối với người nhiễm HIV/AIDS phổ biến trong cộng đồng     106
Bảng 3.7 Tương quan giữa các mặt biểu hiện của TĐ đối với người nhiễm HIV/AIDS     109
Bảng 3.8 Tương quan giữa TĐKT với các đặc điểm xã hội của khách thể     111
Bảng 3.9 Kiến thức về những vấn đề cơ bản có liên quan đến HIV/AIDS     115
Bảng 3.10 Điểm trung bình và độ lệch chuẩn các chức năng tâm lý của TĐKT     116
Bảng 3.11  Tương quan giữa điểm trung bình của TĐ với các chức năng của TĐKT     116
Bảng 3.12  Dự báo tác động của các yếu tố tâm lý trong việc thay đổi TĐ đối với người nhiễm HIV/AIDS     121
Bảng 3.13  So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt nhận thức trước thực nghiệm và sau thực nghiệm tác động lần 1    128
Bảng 3.14   So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt nhận thức trước thực nghiệm và sau thực nghiệm tác động lần 2    129
Bảng 3.15   So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt xúc cảm trước và sau thực nghiệm tác động lần 1    129
Bảng 3.16   So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt xúc cảm trước và sau thực nghiệm tác động lần 2    130
Bảng 3.17  So sánh điểm trung bình xu hướng hành vi tiếp xúc; hợp tác; giúp đỡ người nhiễm HIV/AIDS trước và sau thực nghiệm tác động lần 1    132
Bảng 3.18  So sánh điểm trung bình xu hướng hành vi tiếp xúc; hợp tác; giúp đỡ người nhiễm HIV/AIDS trước và sau thực nghiệm tác động lần 2    133