Thực trạng căng thẳng nghề nghiệp của Điều dưỡng lâm sàng và một số yếu tố liên quan tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM năm 2018

Luận văn thạc sĩ quản lý bệnh viện Thực trạng căng thẳng nghề nghiệp của Điều dưỡng lâm sàng và một số yếu tố liên quan tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM năm 2018. Nhân viên y tế làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cho người bệnh có nguy cơ bị căng thẳng cao hơn nhiều lần so với các ngành nghề khác[49]. Quá tải nghề nghiệp và các căng thẳng nghề nghiệp ảnh hưởng đến năng suất làm việc của nhân viên y tế bao gồm điều dưỡng [46]. Căng thẳng do nghề nghiệp được Viện nghiên cứu quốc gia Hoa Kỳ về sức khỏe và an toàn nghề nghiệp (NIOSH) định nghĩa là “những phản ứng về thể chất và cảm xúc tiêu cực xảy ra khi có những đòi hỏi của công việc nhưng chưa tương xứng với năng lực hoặc nhu cầu của người làm việc”[55]. Nghiên cứu của Shams và El-Masry (2013), tỉ lệ căng thẳng nghề nghiệp trên đối tượng nhân viên y tế chuyên ngành gây mê hồi sức là 69,4%[65]. Ảnh hưởng của căng thẳng nghề nghiệp là căng thẳng, lo âu, trầm cảm, không thoả mãn với công việc, giảm chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người bệnh, nghiện rượu, … [22, 48]. Nghiên cứu của R. Golubic và các cộng sự (2009) chỉ ra rằng 50-60% trường hợp nghỉ làm việc có liên quan đến tình trạng căng thẳng do nghề nghiệp [40].

Tại Việt Nam, nghiên cứu của Lê Thành Tài (2008)cho thấy điều dưỡng bị căng thẳng nghề nghiệp tại bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần Thơ, bệnh viện Đa khoa thành phố Cần Thơ và bệnh viện Đa khoa Châu Thành – Hậu Giang dao động trong khoảng 45,2% – 53,1%[13]. Một nghiên cứu của tác giả Ngô Thị Kiều My và cộng sự, năm 2014 tại bệnh viện Phụ sản Nhi Đà Nẵng cho thấy tỉ lệ điều dưỡng, hộ sinh có biểu hiện căng thẳng từ mức độ nhẹ đến rất nặng là 18,1% [11].
Các yếu tố nguy cơ liên quan đến căng thẳng nghề nghiệp ở nhân viên y tế nói chung và nhân viên điều dưỡng tại bệnh viện nói riêng bao gồm: gánh nặng công việc, tổ chức lao động không tốt, mâu thuẫn nhóm, phải chăm sóc người bệnhnặng, tiếp xúc hàng ngày với người chết, các vấn đề tử vong, những phản ứng thái quá từ các gia đình người bệnh là những nguồn căng thẳng lớn[29, 63].
Trong nghiên cứu của tác giả Ngô Thị Kiều My và cộng sự, năm 2014 xác định 03 yếu tố liên quan tới căng thẳng là mức độ ổn định công việc, diện tích nơi làm việc, quan hệ với cấp trên. Để giảm nguy cơ bị căng thẳng cho nhân viên y tế, bệnh viện cần sắp xếp để nhân viên có công việc ổn định, bố trí diện tích làm việc2 của nhân viên rộng rãi hơn, tăng cường giao lưu giữa cấp trên với nhân viên thông qua các hoạt động giám sát hỗ trợ và các buổi sinh hoạt ngoại khóa [11].
Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM là một bệnh viện hạng 1 có quy mô 1.000 giường, có số lượt khám bệnh ngoại trú, người bệnh nội trú trên ngày tương đối cao, với khoảng 5.000 – 6.000 lượt khám ngoại trú mỗi ngày và 1.000 người bệnh nội trú. Trong báo cáo hoạt động của bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM năm 2017 cho thấy số lượt khám, điều trị nội trú là 64427 lượt điều trị, tăng lên 8829 lượt khám. Điều dưỡng là lực lượng lao động chiếm đa số trong tổng số nhân viên y tế của bệnh viện, là những nhân viên chăm sóc chủ yếu cho người bệnh trong toàn bộ quá trình nằm viện. Đối với điều dưỡng khối lâm sàng họ thường xuyên phải đối mặt với nhiều nguy cơ căng thẳng nghề nghiệp như trực đêm, thái độ không tốt của người bệnh và người nhà, nguy cơ tổn thương do các vật sắc nhọn… Với những đặc tính công việc như thế thì thực trạng căng thẳng nghề nghiệp ở điều dưỡng lâm sàng tại bệnh viện như thế nào? Và có những yếu tố nào liên quan đến các căng thẳng của điều dưỡng lâm sàng?… Học viên thực hiện nghiên cứu “Thực trạng căng thẳng nghề nghiệp của Điều dưỡng lâm sàng và một số yếu tố liên quan tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM năm 2018”. Kết quả khảo sát sẽ giúp bệnh viện có cái nhìn tổng quát về các căng thẳng nghề nghiệp của điều dưỡng lâm sàng, cũng như xác định các yếu tố nghề nghiệp liên quan. Từ đó, có kế hoạch cải thiện và đồng thời đưa ra những phương pháp, nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực điều dưỡng. Hướng đến ngày càng nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ, chăm sóc, điều trị của Bệnh viện tốt hơn thông qua việc hỗ trợ nhân viên.3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Mô tả thực trạng căng thẳng nghề nghiệp của Điều dưỡng lâm sàng tại bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, năm 2018.
2. Xác định một số yếu tố liên quan tới căng thẳng nghề nghiệp của điều dưỡng lâm sàng tại bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, năm 2018
MỤC LỤC ………………………………………………………………………………………………. i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT………………………………………………………………..iii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU…………………………………………………………….. iv
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ………………………………………………………………….. v
TÓM TẮT NGHIÊN CỨU …………………………………………………………………….. vi
ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………………………. 1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU…………………………………………………………………….. 3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………… 4
1.1. Khái niệm căng thẳng nghề nghiệp và nhân viên điều dưỡng ……………….. 4
1.1.1. Nhân viên Điều dưỡng……………………………………………………………….. 4
1.1.2. Khái niệm về căng thẳng nghề nghiệp …………………………………………. 6
1.1.2. Các biểu hiện của căng thẳng, lo âu, trầm cảm ……………………………… 8
1.1.3. Các ảnh hưởng của các căng thẳng………………………………………………. 9
1.2. Thực trạng căng thẳng, lo âu, trầm cảm ở nhân viên y tế nói chung và Điều
dưỡng nói riêng trên Thế giới và Việt Nam…………………………………………….. 10
1.2.1. Thực trạng căng thẳng, lo âu, trầm cảm ở nhân viên y tế Thế giới…. 10
1.2.2. Thực trạng căng thẳng nghề nghiệp của nhân viên y tế và điều dưỡng
tại Việt Nam…………………………………………………………………………………….. 13
1.3. Một số yếu tố liên quan đến các căng thẳng nghề nghiệp……………………. 15
1.3.1. Các yếu tố liên quan đến căng thẳng ………………………………………….. 15
1.3.2. Yếu tố liên quan đến lo âu………………………………………………………… 18
1.3.3. Yếu tố liên quan đến trầm cảm………………………………………………….. 19
1.4. Giới thiệu các công cụ đo lường căng thẳng, lo âu và trầm cảm ………….. 21
1.6. Giới thiệu bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM…………………………………. 22
1.7. Khung lý thuyết căng thẳng, lo âu, trầm cảmnghề nghiệp…………………… 24
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………. 26
2.1. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………………….. 26
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu……………………………………………………. 26
2.3. Thiết kế nghiên cứu……………………………………………………………………….. 26
2.4. Cỡ mẫu nghiên cứu ……………………………………………………………………….. 26
2.5. Phương pháp chọn mẫu………………………………………………………………….. 27
2.6. Công cụ thu thập số liệu và phương pháp thu thập…………………………….. 28
2.6.1. Công cụ thu thập số liệu …………………………………………………………… 28ii
2.6.2. Phương pháp thu thập số liệu ……………………………………………………. 29
2.7. Các biến số nghiên cứu…………………………………………………………………… 29
2.8. Các tiêu chí đánh giá stress, lo âu và trầm cảm …………………………………… 30
2.9. Phương pháp phân tích số liệu ………………………………………………………… 30
2.10. Sai số nghiên cứu ………………………………………………………………………… 31
2.11. Đạo đức trong nghiên cứu…………………………………………………………….. 32
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………….. 33
3.1. Đặc điểm yếu tố nhân khẩu, công việc của điều dưỡng………………………. 33
3.1.1. Đặc điểm yếu tố nhân khẩu của điều dưỡng ……………………………….. 33
3.1.2. Đặc điểm môi trường làm việc của ĐD………………………………………. 34
3.1.3. Đặc điểm các yếu tố gây căng thẳng của công việc ……………………… 36
3.2. Thực trạng stress, lo âu, trầm cảmcủa nhân viên ĐD …………………………. 39
3.3. Mối liên quan giữa các yếu tố và căng thẳng, lo âu, trầm cảm NVĐD …. 42
3.3.1. MLQ của các yếu tố đến stress của điều dưỡng …………………………… 42
3.3.2. MLQ của các yếu tố đến lo âu của điều dưỡng ……………………………. 44
3.3.3. MLQ của các yếu tố đến trầm cảm của điều dưỡng……………………… 46
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN……………………………………………………………………… 48
4.1. Đặc điểm các yếu tố nhân khẩu, công việc và yêu tố khác………………….. 48
4.1.1. Đặc điểm các yếu tố nhân khẩu…………………………………………………. 48
4.1.2. Đặc điểm các yếu tố môi trường làm việc…………………………………… 52
4.1.3. Đặc điểm các yếu tố gây căng thẳng ………………………………………….. 53
4.2. Thực trạng căng thẳng, lo âu, trầm cảm nhân viên ĐD ………………………. 55
4.3. Mối liên quan giữa các yếu tố vàcăng thẳng, lo âu, trầm cảmNVĐD …… 56
4.3.1. MLQ giữacăng thẳng, lo âu, trầm cảmvà các yếu tố nhân khẩu …….. 57
4.3.2. MLQ giữacăng thẳng, lo âu, trầm cảmvà các yếu tố môi trường……. 58
4.4. Bàn luận về ưu nhược điểm của nghiên cứu……………………………………… 63
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………….. 66
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………… 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Các biến số trong nghiên cứu…………………………………………………29
Bảng 3.1. Phân bố các yếu tố nhân khẩu của nhân viên ĐD……………………..33
Bảng 3.2. Mô tả các yếu tố môi trường làm việc …………………………………….34
Bảng 3.3. Mô tả các yếu tố gây căng thẳng của công việc………………………..36
Bảng 3.4. Mô tả các yếu tố gây căng thẳng của công việc (tt)…………………..37
Bảng 3.5. Mô tả các yếu tố gây căng thẳng của công việc (tt)…………………..38
Bảng 3.6. Thực trạng stress, lo âu, trầm cảm của nhân viên ĐD ……………….39
Bảng 3.7. Thực trạng stress, lo âu, trầm cảm theo các yếu tố nhân khẩu ……40
Bảng 3.8. Tỉ lệ căng thẳng của điều dưỡng tại các khoa đặc thù áp lực công việc
và có chăm sóc NB ung thư………………………………………………………………….41
Bảng 3.9. Mô hình hồi quy Logistic giữa trình trạng stressvà các yếu tố (n=440)
…………………………………………………………………………………………………………42
Bảng 3.10. Hồi quy tuyến tính giữa điểm stress với các yếu tố (n=440) …….43
Bảng 3.11. Mô hình hồi quy Logistic giữa tình trạng lo âu và các yếu tố (n=440)
…………………………………………………………………………………………………………44
Bảng 3.12. Hồi quy tuyến tính giữa điểm lo âu với các yếu tố (n=440) ……..45
Bảng 3.13. Mô hình hồi quy Logistic giữa trầm cảm và các yếu tố (n=440).46
Bảng 3.14. Hồi quy tuyến tính giữa điểm trầm cảm với các yếu tố (n=440).4

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu Tiếng Việt
1. Bộ Y tế (2004) “Điều dưỡng học và các nguyên lý cơ bản về điều dưỡng”. Tài liệu Quản lý điều
dưỡng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội,, 345-346.
2. Bộ Y tế (2011)    n   ư        – –     ư n  d n   n      điều dưỡng về   ăm só  n ười bệnh
trong bện   iện, https://thuvienphapluat.vn/van-ban/The-thao-Y-te/Thong-tu-07-2011-TTBYT-huong-dan-cong-tac-dieu-duong-cham-soc-nguoi-benh-118433.aspx, 06/01/2018.
3. Bộ Y tế (2012) “Chương trình hành động Quốc gia về tăng cường dịch vụ điều dưỡng, hộ sinh giai
đoạn 2012 – 2020, Hà Nội”.
4. Bộ Y tế (2012) Gánh nặng tâm thần trong lao động. Sức khỏe nghề nghiệp – S    đào  ạo Bác sỹ
  uyên k oa Địn   ư ng Y học dự phòng. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 82-91.
5. Khưu Chi Diễm (2015) Stress và các yếu tố liên quan của Điều dưỡng lâm sàng tại bệnh viện Truyền
máu huyết học, Đại học Y Dược TPHCM,
6. Nguyễn Ý Đức (2015) Stress và Nghề nghiệp, http://www.suckhoetamthan.net/roi-loan-loau/Stress-Nghe-Nghiep-796.html, 18/03/2018.
7. Nguyễn Thu Hà, Nguyễn Minh Phương (2016) “Căng thẳng nghề nghiệp của nhân viên y tế tại một
trung tâm phòng chống HIV/AIDS”. Tạp chí Sinh lý học Việt Nam, 20 (3), tr 50-54.
8. Dương Thành Hiệp (2014) Tình trạng stress nghề nghiệp của điều dưỡng, hộ sinh ở 8 khoa lâm
sàng tại bệnh viện Nguyễn Đìn  C ểu, tỉnh Bến  re năm  014 và một số yếu tố liên quan,
Luận văn thạc sỉ quản lý bệnh viện, Đại học Y tế công cộng Hà Nội,
9. Học viện quân Y (2018) Chẩn đo n  à điều trị rối loạn lo âu,
http://www.benhvien103.vn/vietnamese/bai-giang-chuyen-nganh/tam-than/chan-doan-vadieu-tri-roi-loan-lo-au/713/, 10/11/2018.
10. Nguyễn Thanh Hương, Nguyễn Hữu Xuân Trường, Trần Thị Giáng Hương (2013) “Tình trạng rối
loạn lo âu ở cán bộ y tế bệnh viện tâm thần Đà Nẵng và một số yếu tố liên quan”. Tạp chí Y tế
Công cộng, 29 (29)
11. Ngô Thị Kiều My, Trần Đình Vinh, Đỗ Mai Hoa (2014) “Tình trạng stress của điều dưỡng và hộ sinh
Bệnh viện Phụ sản Nhi Đà Nẵng”. Tạp chí Y tế công cộng, 34
12. Phòng chống bệnh nghề nghiệp (2018) Stress nghề nghiệp ở nhân viên y tế,
http://moh.gov.vn/pcbenhnghenghiep/pages/tintuc.aspx?CateID=9&ItemID=1090,
10/11/2018.
13. Lê Thành Tài, Trần Ngọc Xuân, Trần Trúc Linh (2008) “Tình hình stress nghề nghiệp của nhân viên
Điều dưỡng”. Tạo chí Y học TPHCM, 12 (4)
14. Trần Thị Thúy (2011) “Đánh giá trạng thái stress của cán bộ y tế khối lâm sàng bệnh viện Ung
bướu Hà Nội “. Luận  ăn   ạc sỹ quản lý bệnh viện, Đại học Y tế công cộng,
15. Trần Thị Thu Thủy, Nguyễn Thị Liên Hương (2015) “Tình trạng căng thẳng và một số yếu tố nghề
nghiệp liên quan đến căng thẳng ở điều dưỡng viên tại bệnh viện hữu nghị Việt Đức năm
2015″. Tạp chí Y tế công cộng,
16. Đỗ Nguyễn Nhựt Trần, Nguyễn Hồng Hoa, Trần Thiện Thuần (2008) “Stress Và Các Yếu Tố Liên
Quan Ở Nhân Viên Y Tế Huyện Nhơn Trạch Tỉnh Đồng Nai “. Y Học TP. Hồ Chí Minh, 12 (4)
17. Đậu Thị Tuyết (2013) Tình trạng stress, lo âu, trầm cảm của cán bộ y tế khối lâm sàng tại bệnh
viện đa k oa   5 N  ệ An năm    3  à một số yếu tố liên quan, Đại học Y tế Công cộng,
18. Viện sức khỏe Tâm thần bệnh viện Bạch Mai (2018)   an  đ n   i   rầm cảm Beck (BDI