THỰC TRẠNG GIẢM BẠCH CẦU HẠT TRUNG TÍNH MẮC PHẢI VÀ DI TRUYỀN Ở TRẺ EM

THỰC TRẠNG GIẢM BẠCH CẦU HẠT TRUNG TÍNH MẮC PHẢI VÀ DI TRUYỀN Ở TRẺ EM.Bạch cầu là những tế bào có chức năng chống lại các tác nhân lạ xâm nhập vào cơ thể bằng các cơ chế khác nhau như thực bào, khử độc, sản xuất kháng thể, giải phóng các chất truyền tin hoá học, các enzyms …Mỗi loại bạch cầu thực hiện chức năng khác nhau nhằm bảo vệ cơ thể một cách thống nhất và có hiệu quả [4].
Bạch cầu hạt trung tính (BCHTT) có vai trò rất quan trọng trong hệ thống miễn dịch của cơ thể [99]. Khi số lượng BCHTT của cá thể giảm sẽ tăng nguy cơ bị nhiễm trùng. Giảm BCHTT được đặc trưng bởi giảm số lượng tuyệt đối của BCHTT trong máu ngoại vi. Tuỳ theo từng lứa tuổi, tiêu chuẩn xác định giảm BCHTT khác nhau: Đối với trẻ dưới 1 tuổi: số lượng BCHTT ≤ 1000BC/mm3(1G/l); trẻ ≥1 tuổi: số lượng BCHTT ≤ 1500BC/mm3 (1,5G/l) được xác định là giảm [7], [59]. Giảm BCHTT ở trẻ em được phân loại dựa theo mức độ nặng của bệnh như sau: nhẹ (1 – 1,5G/l); vừa (0,5 – 1,0G/l), nặng (0,2 – 0,5G/l) và rất nặng (≤ 0,2G/l) [7]. Theo thời gian, giảm BCHTT được chia thành hai nhóm: giảm BCHTT cấp tính và mạn tính (giảm BCHTT kéo dài trên 3 tháng) [50].

Ngoài ra, giảm BCHTT còn có thể được phân theo bẩm sinh hay mắc phải dựa vào cơ chế bệnh sinh…[160]. Các nguyên nhân gây giảm BCHTT mắc phải ở trẻ em là do nhiễm trùng, do một số loại thuốc, hoá trị liệu và bệnh lý về máu… Giảm BCHTT bẩm sinh là nguyên nhân hiếm gặp ở trẻ em nhưng thường có biểu hiện nhiễm trùng tái diễn, nhiễm nấm, một số trường hợp nhiễm trùng nặng đe doạ tính mạng, có thể có hoặc không kèm theo các rối loạn miễn dịch [131]. Giảm BCHTT di truyền xảy ra khi các gen mã hoá bạch cầu hạt trung tính bị đột biến có tỷ lệ mắc gần 1/200.000 [76]. Một số gen đột biến liên quan đến giảm BCHTT như: ELANE, HAX1, G6PC3, WAS…[14], [15], [86]. Đặc điểm lâm sàng của giảm BCHTT ở trẻ em rất đa dạng: từ nhiễm2 2 khuẩn nhẹ đến nhiễm khuẩn tái diễn, mức độ nặng đe doạ đến tính mạng. Trẻ mang gen đột biến thường gây giảm nặng BCHTT và các biểu hiện lâm sàng xuất hiện sớm là nhiễm trùng nặng ở các cơ quan: hô hấp, da, mô mềm…thậm chí là nhiễm trùng máu, sốc nhiễm trùng dẫn tới tử vong [39],
[85], [108], [114].
Ở trên thế giới các công trình nghiên cứu về giảm BCHTT ở người lớn và trẻ em đã cung cấp các kết quả về nhiều khía cạnh khác nhau [14], [20], [23], [29], [35], [39], [59]. Chẩn đoán xác định giảm BCHTT di truyền phải dựa vào phân tích đột biến gen. Tuy nhiên, tại các nước đang phát triển như Việt Nam, xét nghiệm di truyền phân tử còn khá mới mẻ khiến cho việc chẩn đoán xác định hay chẩn đoán phân biệt bệnh giảm BCHTT di truyền gặp nhiều hạn chế. Điều này dẫn đến có trường hợp bệnh nhân bị bỏ sót chẩn đoán, chẩn đoán muộn [131].
Tại Việt Nam, các nghiên cứu về giảm BCHTT ở trẻ em còn hạn chế, đặc biệt các nghiên cứu về giảm BCHTT do đột biến gen. Vậy thực trạng giảm BCHTT ở trẻ em Việt Nam ra sao? Nguyên nhân và phân loại giảm BCHTT ở trẻ em như thế nào? Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm giảm BCHTT do di truyền có những điều gì đặc biệt? Đó là những câu hỏi cần lời giải đáp. Xuất phát từ thực tế đó, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với các mục tiêu:
1. Xác định tỷ lệ và phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính ở trẻ em ngoài giai đoạn sơ sinh, điều trị tại Bệnh viện Trẻ em Hải Phòng từ 01/01/2017 đến 31/12/2017 và Bệnh viện Nhi trung ương từ 01/01/2018 đến 30/06/2018.
2. Phân tích đặc điểm lâm sàng, các xét nghiệm thông thường và đột biến gen của các bệnh nhi bị giảm bạch cầu hạt trung tính di truyền tại hai bệnh viện trên

MỤC LỤC THỰC TRẠNG GIẢM BẠCH CẦU HẠT TRUNG TÍNH MẮC PHẢI VÀ DI TRUYỀN Ở TRẺ EM
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………………… 1
Chương 1: TỔNG QUAN ……………………………………………………………………………. 3
1.1. Sinh lý bạch cầu hạt trung tính ………………………………………………………. 3
1.2. Vai trò của bạch cầu hạt trung tính trong hệ thống miễn dịch ……………… 5
1.3. Nguyên nhân gây giảm bạch cầu hạt trung tính ………………………………. 11
1.4. Phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính ………………………………………….. 16
1.5. Giảm bạch cầu hạt trung tính di truyền ………………………………………….. 18
1.6. Tình hình nghiên cứu giảm bạch cầu hạt trung tính …………………………. 30
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………… 33
2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ………………………………….. 33
2.2. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………….. 34
2.3. Các chỉ số và biến số nghiên cứu ………………………………………………….. 35
2.4. Phương pháp và kỹ thuật thu thập số liệu ………………………………………. 38
2.5. Quản lý, xử lý và phân tích số liệu………………………………………………… 51
2.6. Phương pháp khống chế sai số ……………………………………………………… 51
2.7. Đạo đức nghiên cứu ……………………………………………………………………. 52
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………………… 53
3.1. Tỷ lệ và phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính ở trẻ em ………………….. 53
3.2. Đặc điểm lâm sàng, xét nghiệm thông thường và kết quả phân tích gen
của 5 bệnh nhân giảm bạch cầu hạt trung tính di truyền …………………………. 71
Chương 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………………….. 91
4.1. Về tỷ lệ và phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính tại Bệnh viện Trẻ em
Hải Phòng và Bệnh viện Nhi Trung Ương ……………………………………………. 91
4.2. Về đặc điểm lâm sàng, các xét nghiệm thông thường và đột biến gen của
các trường hợp giảm bạch cầu hạt trung tính di truyền …………………………. 106
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………………… 123
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………….. 1252
DANH MỤC CÁC BÀI BÁO
TÀI LIỆU THAM KHẢO
BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU
DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Kháng nguyên ở người (HNA) …………………………………………………….. 15
Bảng 1.2: Một số nguyên nhân gây giảm bạch cầu hạt trung tính thoáng qua……… 17
Bảng 2.1. Các chỉ số và biến số nghiên cứu …………………………………………………..37
Bảng 3.1: Tần suất giảm bạch cầu hạt trung tính trong số các bệnh nhân điều trị nội
trú của 2 bệnh viện …………………………………………………………………………………… 53
Bảng 3.2: Phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính theo lứa tuổi ……………………….. 53
Bảng 3.3: Phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính theo giới …………………………….. 54
Bảng 3.4: So sánh mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính theo giới ở các …………… 56
đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………………………… 56
Bảng 3.5: So sánh mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính theo giới tại……………….. 57
Bệnh viện Trẻ em Hải Phòng ……………………………………………………………………… 57
Bảng 3.6: So sánh mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính theo giới tại……………….. 57
Bệnh viện Nhi Trung Ương ……………………………………………………………………….. 57
Bảng 3.7: Một số nguyên nhân gây giảm bạch cầu trung tính mắc phải ……………. 59
Bảng 3.8: Một số vi khuẩn thường gặp ở các bệnh nhân giảm bạch cầu ……………. 60
hạt trung tính …………………………………………………………………………………………… 60
Bảng 3.9: Một số virus thường gặp ở các bệnh nhân giảm bạch cầu ………………… 61
hạt trung tính …………………………………………………………………………………………… 61
Bảng 3.10: Phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính theo chẩn đoán bệnh …………… 64
Bảng 3.11: Các bệnh kèm theo giảm nặng bạch cầu hạt trung tính …………………… 65
Bảng 3.12: Phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính theo mức độ trong bệnh viêm
phổi ……………………………………………………………………………………………………….. 66
Bảng 3.13: Phân loại giảm bạch cầu hạt trung tính theo mức độ ở bệnh nhân viêm
tai giữa …………………………………………………………………………………………………… 66
Bảng 3.14: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân …………… 67
tay chân miệng ………………………………………………………………………………………… 67
Bảng 3.15: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân sốt xuất
huyết ……………………………………………………………………………………………………… 67
Bảng 3.16: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân cúm ……. 684
Bảng 3.17: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân …………… 68
thuỷ đậu ………………………………………………………………………………………………….. 68
Bảng 3.18: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân …………… 69
tiêu chảy …………………………………………………………………………………………………. 69
Bảng 3.19: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân …………… 69
nhiễm khuẩn huyết …………………………………………………………………………………… 69
Bảng 3.20: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở các bệnh nhân bạch
cầu cấp …………………………………………………………………………………………………… 70
Bảng 3.21: Phân loại mức độ giảm bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân …………… 70
nhiễm khuẩn tiết niệu ……………………………………………………………………………….. 70
Bảng 3.22: Tỷ lệ giảm bạch cầu hạt trung tính di truyền được phát hiện ….. 71
Bảng 3.23: Tiền sử bản thân và gia đình ……………………………………………………… 71
Bảng 3.24: Tiền sử mắc các bệnh nhiễm trùng ……………………………………………… 72
Bảng 3.25: Cơ quan bị nhiễm trùng từ lúc sơ sinh đến khi phát hiện bệnh ………… 73
Bảng 3.26: Tuổi phát hiện bệnh ở các bệnh nhân giảm bạch cầu hạt trung tính di
truyền …………………………………………………………………………………………………….. 73
Bảng 3.27: Triệu chứng lâm sàng của các đợt vào viện………………………………….. 74
Bảng 3.28: Các cơ quan bị nhiễm trùng của bệnh nhân giảm bạch cầu hạt trung tính
di truyền …………………………………………………………………………………………………. 74
Bảng 3.29: Số lượng bạch cầu theo tuổi trước khi phát hiện bệnh ……………………. 75
ở bệnh nhân số 1 ………………………………………………………………………………………. 75
Bảng 3.30: Số lượng bạch cầu theo tuổi trước khi phát hiện bệnh ……………………. 76
ở bệnh nhân số 2 ………………………………………………………………………………………. 76
Bảng 3.31: Số lượng bạch cầu trước khi phát hiện bệnh ở bệnh nhân số 3 ………… 76
Bảng 3.32: Số lượng BCHTT trước khi phát hiện bệnh ở bệnh nhân số 5 …………. 77
Bảng 3.33: Số lượng bạch cầu trong các đợt nằm viện sau khiphát hiện bệnh ở bệnh
nhân số 1 ………………………………………………………………………………………………… 77
Bảng 3.34: Số lượng bạch cầu trong các đợt nhập viện sau khi phát hiện bệnh ở
bệnh nhân số 2 …………………………………………………………………………………………. 78
Bảng 3.35: Số lượng bạch cầu hạt trung tính trong các đợt nằm viện sau khi …….. 795
phát hiện bệnh ở bệnh nhân số 3 …………………………………………………………………. 79
Bảng 3.36: Số lượng bạch cầu hạt trung tính trong các đợt nằm viện sau khi phát
hiện bệnh ở bệnh nhân số 4………………………………………………………………………… 80
Bảng 3.37: Số lượng bạch cầu hạt trung tính trong các đợt nằm viện sau khi …….. 81
phát hiện bệnh ở bệnh nhân số 5 …………………………………………………………………. 81
Bảng 3.38: Sự thay đổi một số chỉ số huyết học ở bệnh nhân số 1 …………………… 81
Bảng 3.39: Sự thay đổi một số chỉ số huyết học ở bệnh nhân số 2 …………………… 82
Bảng 3.40: Thay đổi một số chỉ số huyết học ở bệnh nhân số 3 ………………………. 83
Bảng 3.41: Thay đổi một số chỉ số huyết học ở bệnh nhân số 4 ………………………. 84
Bảng 3.42: Thay đổi một số chỉ số huyết học ở bệnh nhân số 5 ………………………. 85
Bảng 3.43: Kết quả phân tích gen ………………………………………………………………. 8

DANH MỤC CÁC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN
STT TÊN BÀI BÁO
1 Trần Thị Thắm, Vũ Văn Quang, Lê Thị Minh Hương, Phan Hữu
Phúc, Nguyễn Thanh Bình, Taizo Wada (2017), “Nhân một
trường hợp giảm nặng bạch cầu hạt trung tính do đột biến gen
ELANE 2 tại Bệnh viện Nhi Trung Ương”, Tạp chí Nhi khoa,
10(2), tr.64 – 68.
2 Tham Thi Tran, Quang Van Vu, Taizo Wada, Akihiro Yachie,
Huong Le Thi Minh and Sang Ngoc Nguyen (2018), “Novel
HAX1 gene mutation in a Vietnamese boy with severe
congenital neutropenia”, Hindawi, Case reports in Pediatrics,
Volume 2018.
3 Trần Thị Thắm, Vũ Văn Quang Lê Thị Minh Hương (2019),
“Thực trạng giảm bạch cầu hạt trung tính tại Bệnh viện Nhi
Trung Ương từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2018″, Tạp chí Y học
Việt Nam, 482, tr.337 – 342.
4 Trần Thị Thắm, Vũ Văn Quang, Lê Thị Minh Hương (2019),
“Thực trạng giảm bạch cầu hạt trung tính tại Bệnh viện Trẻ em
Hải Phòng năm 2017″, Tạp chí y học Việt Nam, 484, tr 683 – 688TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
[1] Nghiêm Thị Minh Châu, Nguyễn Hoàng Thanh (2015), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân sốt giảm bạch cầu hạt”, Tạp chí y – dược học quân sự số 8, tr. 104 – 110.
[2] Trần Bảo Châu (2012), “Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của một số bệnh máu có giảm bạch cầu trung tính tại khoa Huyết học truyền máu Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 10/2011 – 03/2012”, Khoá luận tốt nghiệp bác sĩ đa khoa.
[3] Ngô Ngọc Đức (2015), “Khảo sát tình trạng giảm số lượng bạch cầu hạt trung tính ở bệnh nhân điều trị nội trú tại bệnh viện Trẻ em Hải Phòng”, Luận văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú.
[4] Phạm Thị Minh Đức (2011), Sinh lý học, NXB Y học, tr. 116 – 123.
[5] Trần Việt Hà (2001), “Nghiên cứu tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn ở những bệnh nhân mắc bệnh về cơ quan tạo máu có giảm bạch cầu trung tính tại viện Huyết học truyền máu”, Luận văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú bệnh viện.
[6] Nguyễn Công Khanh (2008), Huyết học lâm sàng nhi khoa, Giảm bạch cầu trung tính, NXB Y học, tr. 215-226.
[7] Nguyễn Công Khanh, Nguyễn Hoàng Nam (2013), Tiếp cận chẩn đoán và điều trị Nhi khoa, Giảm bạch cầu hạt trung tính, NXB Y học Hà Nội, tr. 313-318.
[8] Nguyễn Công Khanh, Nguyễn Hoàng Nam (2016), Sách giáo khoa Nhi khoa, Giảm bạch cầu, NXB Y học, tr. 1024 – 1031.
[9] Bùi Văn Viên, Lê Thị Phượng (2006), “Đặc điểm giảm bạch cầu đa nhân trung tính và nhiễm trùng trong hoá trị liệu tấn công bệnh Lơxemi cấp dòng lympho”, Tạp chí nghiên cứu khoa học, 42(3), tr.