Thực trạng kiến thức, thực thực hành về nghiệp vụ của thanh tra an toàn thực phẩm ngành y tế cấp tỉnh và hiệu quả giải pháp can thiệp

Thực trạng kiến thức, thực thực hành về nghiệp vụ của thanh tra an toàn thực phẩm ngành y tế cấp tỉnh và hiệu quả giải pháp can thiệp.An toàn thực phẩm không chỉ ảnh hưởng trực tiếp, thường xuyên đến sức khỏe, mà còn liên quan chặt chẽ đến sự phát triển kinh tế, thương mại, du lịch và an sinh xã hội [1], [2]. 
        Ngộ độc thực phẩm do sử dụng thực phẩm không an toàn đang là một trong những vấn đề sức khỏe ưu tiên trên phạm vi toàn cầu. Ngộ độc thực phẩm xảy ra ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, gây ra những hệ lụy về sức khỏe, làm tăng gánh nặng chi phí y tế và làm thiệt hại về kinh tế, kể cả các quốc gia phát triển, có hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm rất nghiêm ngặt như Mỹ [3], Cộng hòa Liên bang Đức [4], Canada [5], Nhật Bản [6]. 

       Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm, có 1/3 dân số của các nước phát triển bị ảnh hưởng bởi bệnh truyền qua thực phẩm và trên toàn cầu, các bệnh từ thực phẩm và nước đã giết chết khoảng 1,8 triệu người, chủ yếu ở các nước đang phát triển, với phần lớn nạn nhân là trẻ em [7]. Tại Mỹ, theo Scallan E và cộng sự. (2011), bệnh truyền qua thực phẩm ảnh hưởng đến 48 triệu người, gây ra 128.00 ca nhập viện và 3.000 ca tử vong mỗi năm [8]. Tại Anh, ước lượng bệnh liên quan đến thực phẩm chiếm khoảng 10% cơ cấu bệnh tật và tử vong, gây thiệt hại khoảng 6 tỷ bảng Anh mỗi năm [9].
        Tại Việt Nam, trong 6 năm (2011 – 2016), toàn quốc ghi nhận 1.020 vụ với 31.108 người mắc và 167 người chết do ngộ độc thực phẩm [10], [11]. Như vậy, ngộ độc thực phẩm vẫn đang diễn ra khá phức tạp và là một thách thức lớn trong công tác quản lý an toàn thực phẩm.
        Nhận  rõ  tính  cấp  bách  của  an toàn thực phẩm, từ năm 2010, Quốc hội và Chính phủ đã xây dựng và ban hành nhiều văn bản luật liên quan trực tiếp đến an toàn thực phẩm như Luật An toàn thực phẩm (2010) [12], Luật Thanh  tra sửa đổi số 56/2010/QH12 [13] , Luật  Thủy  sản số 18/2017/QH11 [14]… Đồng thời đã thành lập, kiện toàn hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm từ Trung ương đến địa phương, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm ngăn chặn và xử lý nhiều vụ vi phạm về an toàn thực phẩm trong sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm [15], [16], [17], [18]. 
       Đối với lĩnh vực an toàn thực phẩm, công tác thanh tra, kiểm tra giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong chuỗi các hoạt động nhằm đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong thẩm quyền của ngành y tế. Trong khi, nghiên cứu về hoạt động thanh tra an toàn thực phẩm không nhiều. Kiến thức cơ bản về nghiệp vụ thanh tra và thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm của cán bộ lãnh đạo và công chức ngành y tế làm công tác thanh tra an toàn thực phẩm ở cấp tỉnh/thành phố như thế nào? Những thiếu hụt về kiến thức và thực hành nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm cũng như quản lý hoạt động này tại cơ quan quan Thanh tra Sở Y tế và Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm ở mức độ nào? Yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành nghiệp vụ thanh tra của họ là gì? Để hoàn thành chức trách của thanh tra viên của các công chức tham gia đoàn thanh tra an toàn thực phẩm ở tuyến tỉnh/thanh phố ra sao và liệu có cần ập huấn cho họ để hoàn thành nhiệm vụ tốt hơn hay không?… Là những câu hỏi đặt ra cho đề tài luận án này. Vì vậy, chúng tôi nghiên cứu đề tài:
        “Thực trạng kiến thức, thực thực hành về nghiệp vụ của thanh tra an toàn thực phẩm ngành y tế cấp tỉnh và hiệu quả giải pháp can thiệp”.  
        Mục tiêu nghiên cứu:
1. Mô tả thực trạng kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của cán bộ lãnh đạo, công chức thuộc Thanh tra Sở Y tế và Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tại 30 tỉnh/thành phố (2012).
2. Đánh giá hiệu quả can thiệp nâng cao kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức thuộc Thanh tra Sở Y tế và Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tại 9 tỉnh (2013 – 2014).

MỤC LỤC

    Trang
Trang phụ bìa    
Lời cảm ơn    
Lời cam đoan    
Mục lục    
Danh mục chữ viết tắt    
Danh mục bảng    
Danh mục biểu đồ    
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1. TỔNG QUAN    3
      1.1. Một số khái niệm và nội dung liên quan đến thanh tra an toàn thực phẩm………………………………………………………………………………………………….    3
      1.1.1. Khái niệm về thanh tra và nghiệp vụ thanh tra………………………….    3
      1.1.2. Nội dung thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm…………….    4
      1.2. Thực trạng an toàn thực phẩm và tuân thủ pháp luật về an toàn thực phẩm trên thế giới và ở Việt Nam……………………………………………    5
      1.2.1. An toàn thực phẩm và tuân thủ pháp luật về an toàn thực phẩm trên thế giới…………………………………………………………………..    5
      1.2.2. Thực trạng an toàn thực phẩm và tuân thủ pháp luật về an toàn thực phẩm ở Việt Nam……………………………………………………….    9
      1.3. Thực trạng quản lý an toàn thực phẩm trên thế giới và ở Việt Nam..    16
      1.3.1. Quản lý an toàn thực phẩm ở một số nước trên thế giới…………..    16
      1.3.2. Quản lý an toàn thực phẩm ở Việt Nam…………………………..    18
      1.4. Thực trạng hoạt động thanh tra an toàn thực phẩm trên thế giới và ở Việt Nam……………………………………………………………………..    21
      1.4.1. Hoạt động thanh tra an toàn thực phẩm trên thế giới……………..    21
      1.4.2. Hoạt động thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm ở Việt Nam……………………………………………………………………………..    22
       1.4.3. Sự khác nhau về thanh tra chuyên ngành và thanh tra y tế về lĩnh vực ATTP ở nước ta với thanh tra an toàn thực phẩm của các nước trên thế giới………………………………………………………………………………………….    26
      1.5. Năng lực của thanh tra an toàn thực phẩm và giải pháp về nâng cao năng lực hoạt động thanh tra an toàn thực phẩm………………………………………    29
      1.5.1. Một số khái niệm về năng lực và yếu tố con người trong hoạt động thanh tra……………………………………………………………………………………..    29
      1.5.2. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về giải pháp về nâng cao năng lực hoạt động thanh tra an toàn thực phẩm………………………………..    31
      1.5.3. Giải pháp về nâng cao năng lực hoạt động thanh tra an toàn thực phẩm ở Việt Nam…………………………………………………………………………………    32
      1.6. Các công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến thanh tra an toàn thực phẩm tại Việt Nam………………………………………………………………………..    35
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    38
      2.1. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu………………………….    38
      2.1.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………..    38
      2.1.2. Địa điểm nghiên cứu………………………………………………    38
      2.1.3. Thời gian nghiên cứu………………………………………………    39
      2.2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………    39
      2.2.1. Thiết kế nghiên cứu……………………………………………….    39
      2.2.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu nghiên cứu…………………………………    39
      2.2.3. Phạm vi và nội dung nghiên cứu………………………………….    42
      2.2.4. Biến số và chỉ số nghiên cứu………………………………………    42
      2.2.5. Phương pháp và kỹ thuật thu thập số liệu…………………………    53
      2.2.6. Nghiên cứu can thiệp………………………………………………    56
      2.3. Tổ chức nghiên cứu…………………………………………………    59
      2.4. Sai số và biện pháp khống chế sai số………………………………..    60
      2.5. Xử lý, phân tích số liệu…………………………………………………………….    61
      2.6. Đạo đức nghiên cứu…………………………………………………………………    62
      2.7. Một số hạn chế của nghiên cứu…………………………………………………    62
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
64
       3.1. Thực trạng kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của cán bộ lãnh đạo và công chức thuộc Thanh tra Sở Y tế và Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tại 30 tỉnh/thành phố (2012)……………    64
       3.1.1. Kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của cán bộ lãnh đạo…………………………………………………………..    64
       3.1.2. Kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức………………………………………………………………..    70
       3.1.3. Yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra của công chức………………………………………………………………..    89
       3.2. Hiệu quả can thiệp cải thiện kiến thức, thực hành nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức thuộc Thanh tra Sở Y tế và Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tại 9 tỉnh/thành phố (2013 – 2014)……………..    91
       3.2.1. Hiệu quả cải thiện kiến thức về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức…………………………………………………………    91
       3.2.2. Hiệu quả cải thiện thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức…………………………………………………………    100
       3.2.3. Đánh giá chung về hiệu quả cải thiện kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra toàn thực phẩm của công chức sau can thiệp……………    109
Chương 4. BÀN LUẬN    110
       4.1. Thực trạng kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của cán bộ lãnh đạo và công chức thuộc Thanh tra Sở Y tế và Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tại 30 tỉnh/thành phố (2012)……………    110
       4.1.1. Thực trạng kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của cán bộ lãnh đạo………………………………………………    112
       4.1.2. Thực trạng kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức……………………………………………………    118

       4.1.3. Về yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra của công chức…………………………………………………………………………………    133
       4.2. Hiệu quả can thiệp cải thiện kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức thuộc Thanh tra Sở Y tế, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tại 9 tỉnh/thành phố (2013 – 2014)…………….    135
       4.2.1. Hiệu quả cải thiện kiến thức về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức…………………………………………………………………………….    135
       4.2.2. Hiệu quả cải thiện thực hành về nghiệp vụ thanh tra an toàn thực phẩm của công chức…………………………………………………………………………….    142
       4.2.3. Đánh giá chung về hiệu quả cải thiện kiến thức, thực hành về nghiệp vụ thanh tra toàn thực phẩm của công chức sau can thiệp……………….    146
KẾT LUẬN    147
KIẾN NGHỊ    149
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN    
TÀI LIỆU THAM KHẢO    
PHỤ LỤC